Morgunblaðið - 04.02.2010, Page 17

17
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 4. FEBRÚAR 2010
Galvösk Hún Lína litla langsokkur fer létt með að leggja sitt af mörkum í heilsuverndarátakinu Lífshlaupinu, svo orkumikil sem hún er, en hún mætti á opnunarhátíðina í Sjálandsskóla í gær.
Árni Sæberg
ÉG HEF með vax-
andi undrun fylgst
með umræðunni um
kröfur Bretlands og
Hollands á íslenska
ríkið. Það liggur í aug-
um uppi að þessi lönd
skortir lagalegan
grundvöll í þeirri
EES-tilskipun sem
vísað er til. Engu að
síður velur ESB
greinilega að fylgja
kröfunum eftir af fullum þunga.
Allt minnir þetta mig á atburð
einn fyrir rúmum tíu árum, 1999.
Þá var ég þingmaður Evrópu-
þingsins og að auki formaður
þeirrar þingnefndar sem sá um
sambandið við hina aðilana innan
EES, þ.e.a.s. löndin Ísland, Noreg
og Lichtenstein.
Þegar EES-samningurinn var
gerður (1994), var ákveðið að
greiða „EES-gjald“ í svokallaðan
samheldnisjóð ESB. Gjaldið féll
niður hjá þeim löndum, sem gengu
í ESB 1995, þ.e. Svíþjóð, Austur-
ríki og Finnlandi, þar sem þau
greiddu venjulega ESB-gjaldið í
staðinn. Hins vegar varð EES-
gjaldið eftir hjá Íslandi, Noregi og
Lichtenstein.
Við gerð EES-samningsins var
gengið þannig frá málum að hér
væri um einstakt gjald að ræða,
sem greiðast ætti fyrstu fimm ár-
in. 1999 krafðist ESB-stjórnin að
gjaldið skyldi greitt fimm ár til
viðbótar og eftir því sem ég best
gat séð voru Spánverjar aðal-
hvatamenn að þeirri kröfu. Land-
ið, þ.e.a.s. Spánn, var á þeim tíma
(sem nú) einn af stærstu þiggj-
endum fjármagns frá nefndum
sjóði.
Sem nefndarformaður rannsak-
aði ég málið gaumgæfilega. Ég
kannaði öll tilheyrandi gögn, talaði
sjálfur persónulega við þá, sem
fyrir hönd Svíþjóðar sömdu um
EES-samninginn, sem í tilviki Sví-
þjóðar var fyrrverandi ráðherra
Ulf Dinkelspiel.
Niðurstöður rannsókna minna
voru fullkomlega ljósar: ESB-
stjórnin hafði engan lagalegan
grundvöll fyrir kröfum sínum, það
sem um var samið var gjald ein-
vörðungu fyrstu fimm árin. Allir
sem voru nokkurn veginn hlut-
lausir aðilar málsins og allir sem
tóku þátt í samningagerðinni stað-
festu skilgreiningu mína. Þrátt
fyrir það hélt ESB áfram að krefj-
ast nýs gjalds og
þetta endaði allt
saman með því að
fornu EFTA-löndin
gáfu eftir og sam-
þykktu að greiða
gjaldið einnig fram-
vegis. Gjaldið, sem
greiða átti í eitt
skipti, breyttist í ei-
líft gjald.
Ég spurði eitt
sinn norsku nefnd-
araðilana hvers
vegna þeir hefðu samþykkt það
sem var svo augljóslega rangt.
Svar þeirra var að nýtt gjald væri
líklega samt sem áður öruggasta
leiðin. „Við vitum að þetta er
rangt en ef við samþykkjum þetta
ekki mun ESB sennilega hrella
okkur á annan hátt, til dæmis með
því að hindra útflutning á laxi til
ESB-landanna.“
Í krafti stærðar þvingaði ESB
þannig til sín fjármuni sem það
hafði engan rétt til samkvæmt
undirrituðum samningum. Það má
einnig bæta því við að eftir 1999
hefur gjaldið snarhækkað (þá um
200 milljónir á ári fyrir Noreg).
Samkvæmt nýjustu upplýsingum,
sem ég hef fengið, skiptir gjald
Noregs í dag milljörðum króna.
Þetta er þess vegna ekki í
fyrsta skiptið sem ESB brýtur
gerða samninga til að framfylgja
hagsmunum vissra aðildarríkja.
Ég get ekki dæmt um hvað best
er fyrir Ísland í þessu tilviki, það
verða Íslendingar sjálfir að
ákveða. En siðferðilega og laga-
lega er þetta spurning um hreina
valdastefnu, þegar ESB sem stór-
veldi þvingar lítið og efnahagslega
þjakað ríki til óréttlætanlegra eft-
irgjafa. Slíkur verknaður kallast
fjárkúgun og er vanvirðing í sam-
skiptum lýðræðisríkja.
Eftir Sören Wibe
» Siðferðilega og laga-
lega er þetta spurn-
ing um hreina valda-
stefnu, þegar ESB sem
stórveldi þvingar lítið og
efnahagslega þjakað
ríki til óréttlætanlegra
eftirgjafa.
Sören Wibe
Höfundur er prófessor í skógrækt-
unarhagfræði og fyrrverandi þing-
maður Evrópuþingsins.
Lærdómssaga
NÚ FYRIR
skömmu kom Ís-
lenska alþjóðabjörg-
unarsveitin heim frá
Haíti eftir erfiðan
og strangan, en vel-
heppnaðan björg-
unarleiðangur. Leið-
angur sem vakið
hefur athygli jafnt
innanlands sem ut-
an. Ferð sveitar-
innar og skjót viðbrögð hennar
hafa vakið fjölmargar spurningar,
sem leitast verður við að svara í
þessu greinarkorni.
Það var aðdáunarvert að skoða
aðdraganda útkallsins til Haíti og
framvindu þess. Öll ákvarðanataka
og margþjálfuð samvinna allra
sem að málinu komu skilaði þeim
árangri sem náðist. Áralöng þjálf-
un, frábært skipulag og góð sam-
vinna björgunarsveitanna og
starfsmanna SL skilaði sér m.a. í
mjög stuttum útkallstíma. Skjót
viðbrögð utanríkisráðuneytisins
voru til fyrirmyndar og ekki má
heldur gleyma starfsmönnum flug-
félaganna sem sýndu verkefninu
gríðarlegan skilning.
Það var eitthvað sérstakt og
séríslenskt sem einkenndi aðgerð-
ina frá upphafi til enda og skilaði
okkur svo góðum árangri. Við Ís-
lendingar vitum að þegar við þurf-
um að vera fljótir til ákvarðana-
töku og til viðbragðs, þá gerist
eitthvað í þjóðarsálinni sem erfitt
er að útskýra, nema á þann ein-
falda hátt að segja að þetta sé ís-
lenska aðferðin.
Í íslensku alþjóðasveitinni
starfa saman sjálfboðaliðar frá
björgunarsveitum, bráðatæknar
og eiturefnasérfræðingar frá
Slökkviliði höfuðborgarsvæðisins
og læknar frá Landspítala Há-
skólasjúkrahúsi. Samvinna þess-
ara aðila er eftirtektarverð og
skemmst er að minnast þess þeg-
ar sveitin gekkst undir úttekt á
vegum Sameinuðu þjóðanna s.l.
haust, en þar fékk sveitin frábæra
dóma fyrir frammistöðu sína.
En hvað býr að baki svo fum-
lausum og öruggum viðbrögðum
sjálfboðaliðanna? Til þess að svara
þessari spurningu, verða menn að
gera sér grein fyrir nokkrum þátt-
um.
Allir íslenskir björg-
unarmenn hafa farið í
gegnum ákveðna
grunnþjálfun auk fjöl-
margra framhalds-
námskeiða. Þessi
menntun og þjálfun
sjálfboðaliðans er
ómetanleg. Annar
þáttur sem skiptir liðs-
menn alþjóðasveit-
arinnar miklu máli, er
það bakland sem þeir
hafa í fjölskyldum
sínu, vinum og vinnu-
veitendum. Án skilnings og hvatn-
ingar þessara aðila væri framlag
björgunarsveitarmannsins ekki
nema svipur hjá sjón.
Gleymum því ekki að íslenskt
samfélag á í björgunarsveitunum
sterkan liðsafla sem er reiðubúinn
til mannúðar- og björgunarstarfa
jafnt innan lands sem utan hve-
nær sem er. Náttúruhamfarir á
Íslandi gera vart við sig með
reglulegu millibili. Suðurlands-
skjálftar hafa dunið yfir á síðasta
áratug og á þessu ári eru liðin 15
ár frá snjóflóðunum mannskæðu á
Vestfjörðum. Í þeim tilvikum voru
það liðsmenn björgunarsveitanna
sem komu án tafar til starfa við
hlið annarra viðbragðsaðila.
Mikilvægt er fyrir okkur sem í
björgunarsveitunum störfum að
finna að skilningur þjóðarinnar á
störfum okkar er til staðar, en
það gerum við svo sannarlega og
erum þakklát fyrir. Þetta sést
m.a. þegar þjóðin sameinast um
að kaupa flugelda og Neyðarkall.
Slysavarnafélagið Landsbjörg
setur sér háleit markmið. Allir
björgunarsveitarmenn skulu hafa
ákveðna lágmarksþekkingu og
reynslu. Almenningur verður að
geta treyst því að þeir aðilar sem
starfa undir merkjum íslenskra
björgunarsveita hafi þekkingu og
reynslu í málaflokknum. Þess ber
að geta að þegar góður árangur
næst í starfi björgunarsveitanna,
þá er það m.a. að þakka þeim frá-
bæru eiginleikum sem einkenna
þá einstaklinga sem í björgunar-
sveitunum starfa og því frábæra
baklandi sem björgunarsveitar-
menn hafa í fjölskyldum sínum og
vinnuveitendum.
Einkennisorð Slysavarnafélags-
ins Landsbjargar eru: Forysta –
Fagmennska – Fórnfýsi.
Forysta: Félagar í einingum
Slysavarnafélagsins Landsbjargar
eru í forystu hvað varðar málefni
slysavarna, leitar og björgunar.
Þeir eru meðal þeirra fremstu í
að sækja sér þekkingu og reynslu
allsstaðar að úr heiminum. Ís-
lenskir björgunarmenn eru ekki
einungis í forystu hér á heima-
velli, heldur standa þeir meðal
fremstu björgunarmanna í heim-
inum.
Fagmennska: Innan íslenskra
björgunarsveita er krafan um
þekkingu og fagmennsku gríðar-
lega mikil, hvort sem verið er að
tala um þekkingu, menntun og
þjálfun einstaklinganna eða með-
ferð þess tæknibúnaðar sem unn-
ið er með og þróun hans. Gríðar-
leg áhersla er lögð á fagmennsku
í skipulagningu og stjórnun að-
gerða og á samvinnu þeirra við-
bragðsaðila sem að koma.
Fórnfýsi: Björgunarsveitar-
menn sýna mikla fórnfýsi með
störfum sínum borgurum þessa
lands til heilla. Þeir eyða nánast
öllum frítíma sínum í þjálfun og
æfingar til þess að þeir verði hæf-
ari til þess að mæta þeim verk-
efnum sem upp kunna að koma.
Það er fórnfýsi þegar menn kasta
frá sér viðfangsefni dagsins og
fara frá fjölskyldum sínum um
hánótt til þess að fara í útkall án
þess að þiggja fyrir það laun.
Slysavarnafélagið Landsbjörg
hefur á að skipa öflugum ein-
ingum út um allt land, sem eru
skipaðar frábærum einstaklingum
sem standa fullkomlega undir ein-
kunnarorðum félagsins. Þeir sýna
forystu með störfum sínu, þeir
vinna af fagmennsku og þeir sýna
mikla fórnfýsi þegar þeir koma
almenningi til hjálpar þegar neyð
steðjar að, hvort sem um er að
ræða á Íslandi eða á Haíti.
Eftir Sigurgeir
Guðmundsson » Það var eitthvað sér-
stakt og séríslenskt
sem einkenndi aðgerð-
ina frá upphafi til enda
og skilaði okkur svo
góðum árangri.
Sigurgeir Guðmundsson
Höfundur er formaður Slysavarna-
félagsins Landsbjargar.
Forysta – Fagmennska –
Fórnfýsi –