Ísfirðingur - 06.01.1975, Qupperneq 1

BLAÐ TRAMSÖKNAKMANNA / i/ESTFJARDAKJÖKMM!
25. árgangur.
ísafirði, 6. janúar 1975.
1.—2. tölublað.
Halldór Krisfjánsson:
Hugleiðingar viö áramótin
Árið 1974 hefur verið við-
burðaríkt á íslandi. Margt er
á annan veg snúið við lok
þess en upphaf. Ástæður eru
breyttar. Aukið er við
reynslu. Viðhorf breytt.
Um þessi áramót snýst hug-
ur manna mest um efnahags-
mál og atvinnuhorfur. 1 nóv-
ember stóðu vöruskipti ársins
þannig, að inn hafði verið
flutt fyrir 3 krónur á móti
hverjum 2 sem útflutningur-
inn skilaði. Eðlilega hafði
mjög gengið á gjaldeyrdsforða
þjóðarinnar með þeim búskap.
En verslanir auglýstu kapp-
samlega nýjar sendingar af
finnskum skinnhúfum og
ensku konfekti um leið og
þessar fréttir af vöruskipta-
jöfnuði og gjaldeyrisbúskap
birtust.
Orsakir þessara erfiðleika
eru alkunnar: Mjög hækkandi
verðlag á mörgum innfluttum
vörum, þörfum og óþörfum.
Verðlækkun á ýmsum útflutn-
ingsvörum íslenskum og þar
af leiðandi sölutregða, svo að
birgðir safnast fyrir í land-
inu.
í þessum verðhækkunum er
olíuverðið stórkostlegast. —
Hækkun þess er svo mikil og
snögg að til þess má rekja
margs konar truflanir og
vandræði viða um lönd. Því
grúfir nú kreppuskuggi víða
yfir. Samdráttur í framleiðslu
og atvinnuleysi gera víða vart
við sig. Þó vita nú allir, að
minnkuð -kaúpgeta, sem fylgir
atvinnuleysi og samdrætti,
magnar kreppuna, svo að eina
von iðjuhöldanna er sú, að
að atvinnuleysið vaxi ekki
mikið.
En auk þess sem olíuverðið
hefur hækkað hafa flestar
nauðsynjar aðrar stórhækkað.
Þar má nefna kornvörur og
sykur, timbur og jám og allar
vörur úr þeim, gerviáburð o.
s. frv. Sumir landar vorir,
sem halda sig hafa vit á mál-
um, láta eins og þeir viti ekki
að landbúnaðarvörur hafi
hækkað annars staðar en á
íslandi. Og þeir tala eins og
þeir haldi að tvöföldun áburð-
arverðs komi hvergi við fram-
leiðslukostnað nema á íslandi.
Hitt er rétt að muna í sam-
bandi við þetta, að verð á
útflutningsvörum íslendinga
hefur Mka stórhækkað á allra
síðustu árum, þó að orðið hafi
Halldór Kristjánsson
nokkur afturkippur í bili. Þær
hækkanir eru nánast þáttur
almennra verðhækkana í
heiminum. Ýmsir töldu að
þær út af fyrir sig gætu ver-
ið grundvöllur varanlegra
kjarabóta. Nú sjá menn að
þær valda nánast því einu að
við getum fylgst með.
Það er augijóst mál, að
þegar árar svo sem nú,
minnkar kaupgeta þjóðarinn-
ar í heild mjög verulega, jafn-
vel þó að safnað sé skuldum,
svo að sumum virðist um of.
Þá er ekki grundvöllur fyrir
mikilli kröfugerð. Þetta vita
allir. Öllum er nú Ijóst að
kjarasamningarnir, sem gerð-
ir voru snemma á árinu 1974
voru óraunhæfir. í þessu blaði
var strax bent á það, að þeir
væru verðbólgusamningar. —
Fyrrverandi ríkisstjórn var
sammála um það strax í
apríl að þeir væru ófram-
kvæmanlegir.
En þó að ekki sé árferði
til kröfugerðar ber þó að
minnast þess, að aldrei er
meiri nauðsyn að tekjuskipt-
ingin sé réttlát en einmitt
þegar þrengir að og minna er
til skipta. Þess eru mörg
dæmi úr sögunni að reynt sé
að leggja byrðarnar einkum
á hina mörgu smáu þegar erf-
iðleika ber að höndum. Með
tilliti til þessa höfðu ýmsir
framsóknarmenn ótrú á
stjórnarsamstarfi með Sjálf-
stæðisflokknum og vildu eiga
samstarf við þá flokka, sem
einkum hafa viljað kenna sig
við aliþýðu, verkalýð, launþega
og jöfnuð. Slikt stjórnarsam-
starf tókst ekki. Alþýðuflokk-
urinn cg Alþýðubandalagið
kenndu þá hvorir öðrum um.
Eftir á sýnist þeim að snjall-
ast sé þó, að standa saman
um að telja fólki trú um að
Framsóknarmenn hafi aldrei
viljað það stjórnarsamstarf.
Hins er rétt að geta að Karvel
okkar kom fram sem iðrandi
syndari og einlægur fylgis-
maður vinstri stjórnar í þeim
viðræðum, enda ekki í flokki
með Birni og Hannibal þegar
þar var komið.
Það er jafnan erfitt að vita
með vissu hvað mestu ræður
um afstöðu manna, segi þeir
ekki hug sánn allan. Þjóðvilj-
inn tók snarpa skorpu í á-
deilum á Alþýðuflokkinn rétt
um leið cg umræður hófust
um vinstri stjórnina. Það var
einkennileg aðferð til að laða
til samstarfs.
Ýmsir trúa því, að innan
Alþýðubandalagsins hafi sum-
ir litið þannig á, að það borg-
aði sig ekki að bera ábyrgð
á ríkisstjórn næstu misseri.
Það væri betra að láta aðra
gera það, sem gera þyrfti og
gert yrði, en standa heldur
utan við og deila á stjórnina
fyrir að brjóta gerða samn-
inga, minnka kaupgetu og
fara ránshendi um alþýðu-
heimiUn, eins og það er orðað.
Þetta viðhorf hafi raunveru-
lega ráðið því að ekki var
mynduð vinstri stjórn. Eftir
á er svo vitanlega höfuðnauð-
syn að telja fólki trú um að
ekkert hefði flokkurinn frem-
ur viljað en eiga hlut að rík-
isistjórn til að gæta hagsmuna
hinna mörgu smáu á erfiðum
tímum.
Islendingar hafa sterka að-
stöðu á krepputímum móts
við suma aðra, vegna þess að
framleiðsla þeirra er einkum
matvæli. Veikleiki þjóðarinn-
ar er sá hve utanríkisvið-
skiptin eru tiltölulega mikil
og þjóðin háð þeim. En fram-
leiðslan er þó alltaf seljanleg,
þó engin trygging sé fyrir því
verði sem ástand og búskap-
ur heimafyrir krefst. Samt
sem áður veldur þessi aðstaða
þvi, að þjóðin stendur tiltölu-
lega vel að vígi, ef hún ber
gæfu til að skipa málum sín-
um viturlega hverju sinni. Nú
skiptir það mestu máli í bili
að vinnufriður haldist, svo að
atvinnulíf haldi áfram. Þá
mun þjóðin vinna fyrir sér
og komast hjá kreppu og
vandræðaástandi.
Kjarasamningarnir frá síð-
asta vetri hafa verið mörg-
um umhugsunarefni. Þeir eiga
og þurfa að vera það. Slíka
samninga á aldrei að gera
aftur. Það á ekki að gera sér
leik að því að búa til al-
menna lánsfjárkreppu og
rekstursfjárkreppu með ó-
tímabærum ráðstöfunum sem
valda því, að það þarf miklu
fleiri krónur til að gera sama
hlut næsta ár. Það á heldur
ekki að gera samninga, sem
verða í reynd allt annað en
ætlast er til og að er stefnt.
Stéttarfélögin verða að
taka þessi mál til athugunar
og eiga samstarf við ríkis-
valdið um nýja vinnumála-
löggjöf. Þá kemur mjög til
athugunar að stéttarfélögin
sjálf ákveði launahlutfall milli
starfshópa. Sömuieiðis að
jafnframt því að ákveða slíkt
hlutfall — skipa stéttum í
launaflokka — séu gerðir
heildarsamningar. Einstakir
hópar sækja sitt mál og rétta
hlut sinn innan stéttarsam-
takanna.
Um þetta má langt mál
rita og verður væntanlega
gert meðan málin eru á um-
ræðustigi. Hér er ekki rúm til
þess að sinni. En það er mikil
þjóðfélagsleg nauðsyn að
skipa þessum málum betur en
nú er. Þar eigum við öll mik-
ið í húfi.
Framhald á 2. síðu
ÁTTRÆÐUR:
Olafur Asgeirsson
Ólafur Ásgeirsson, fyrr-
verandi tollvörður, til heim-
iMs að Austurvegi 12 ísafirði,
átti áttræðisafmæli 14. des-
ember sl. Hann er fæddur á
Svarfhóli í Súðavíkurhreppi
og ólst þar upp og í Tröð
með foreldrum sínum. For-
eldrar hans voru hjónin Guð-
mundína Matthíasdóttir og
Ásgeir Ásgeirsson frá Kleif-
um í Seyðisfirði.
Á yngri árum var Ólafur
lengi sjómaður á togurum,
fyrst á „Jóni forseta” og síð-
an á öðrum togveiðiskipum.
Hann var einnig um skeið
í siglingum milli landa. Á
smærri fiskveiðiskipum stund-
aði hann sjómennsku árum
saman og var um tíma for-
maður. Sökum verkkunnáttu
sinnar og dugnaðar var Ól-
afur jafnan mjög eftirsóttur
maður til sjómennsku.
í rúmlega 30 ár var Ólafur
svo tollvörður á Vestfjörð-
um, með búsetu á ísafirði.
Náði umdæmi hans frá Pat-
reksfirði að Geirólfsgnúpi á
Ströndum. Hann hóf toll-
gæslustörfin 1. janúar 1935
og hætti fyrir aldurs sakir
á miðju ári 1965. Tcllgæslu-
störfin vann Ólafur af sér-
stakri árvekni, samviskusemi
og dugnaði. Á þessum árum,
og raunar áður, annaðist Ól-
afur oft lögreglustörf í for-
föllum annara, um lengri eða
skemmri tíma. Fórust honum
þau störf einnig ágætlega.
Eiginkona Ólafs er Freyja
Rósantsdóttir og eiga þau tvo
syni, Hilmar, sem er kvæntur
og búsettur í Reykjavík og
Sigurð, sem búsettur er á ísa-
firði.
Áður en Ólafur kvæntist
átti hann eina dóttur, Ást-
hildi, sem nú vinnur í Bún-
aðarbankanum í Reykjavík.
Ég og kona mín þökkum
Ólafí cg Freyju fyrir löng og
góð kynni og óskum þeim
allra heilla í tilefni afmæMs-
ins.
Jón Á. Jóhannsson.