SunnudagsMogginn - 07.11.2010, Side 35

eitt frægasta lag sveitarinnar, hefst með
þeim boðskap Desmond Tutu að heim-
urinn sé það sem við gerum úr honum.
Pólitíski kaflinn er ágætur nema hvað
sleppa má myndum af kynslóðinni sem á
að erfa Afríku, þótt gestirnir sem borgi
dýrustu miðana styrki málstaðinn.
Hugsjónamaðurinn Bono dansar á lín-
unni og fer stundum yfir strikið.
Breyttir tímar
Það var fyrir 16 árum sem mér áskotn-
aðist gömul plata með hljómleikum frá
Rauðuklettum í Colorado. Platan hét Un-
der a Blood Red Sky og var fyrsta tón-
leikaskífa U2. Lagið New Year’s Day
greip fljótt. Það var ekki aftur snúið.
Síðustu útitónleikar hinnar mögnuðu
ZOO TV-tónleikaferðar eru teknir upp í
sjónvarpinu. Næst liggur leiðin í plötubúð
á Laugaveginum þar sem hægt er að
panta sjóræningjaupptökur, sem svo
voru nefndar, gegn tryggingu, í þessu til-
viki í formi ávísunar sem er svo skilað.
Diskarnir koma aldrei. Það er ekkert net
og ekkert YouTube. Heimurinn hefur
breyst mikið og sveitin líka.
Þrjú ár líða þar til næsta breiðskífa
kemur út. Hún heitir Pop og er fylgt úr
hlaði með glysförinni Pop Mart.
Margir staldra við við sviðið. Hálfur
McDonald’s bogi er reistur upp fyrir
framan móður allra flatskerma. Herleg-
heitin hefðu líklega sést frá tunglinu.
Sveitin er ferjuð á milli sviðs og skarans
í rafknúinni sítrónu. Hún bilar í Ósló.
Fjórmenningarnir eru innikróaðir og hafa
hatursmenn Bonos á orði að lyklarnir hafi
því miður fundist. Tónleikaferðalagið er
ádeila á neysluhyggjuna en hittir sig sjálft
fyrir. Við sveitinni blasa auðar sætaraðir í
fyrsta og eina sinn.
Stríð og friður
Sveitin setur tölvutæknina til hliðar og
snýr til baka með mun lágstemmdara
tónleikaferðalagi, Elevation-túrnum,
sem ætlað er að tengja sveitina við aðdá-
endur með persónulegri framkomu. Svo
kemur 11. september og stjórnmál eru
aftur á allra vörum. Líkt og fall Sovétríkj-
anna og sýndarveröld kapalsjónvarpsins
settu mark sitt á ZOO TV-túrinn fléttast
hin nýja heimsmynd í tónleika sveitar-
innar. Það er hérna sem Bono stígur skref
í þá átt að verða einn frægasti maður í
heimi. Og ekki nóg með það. Hann vill
útrýma fátækt og sameina kristna og
múslíma í hryðjuverkastríðinu, svona í
sameiningu og lofar ekki góðu.
Sveitin er í millibilsástandi og er ekki
viss um hvert hún eigi að stefna. Þegar
hún sneri til baka eftir Rattle and Hum-
tímabilið hafði hún tæp tvö ár til að
undirbúa Achtung Baby. Nú veit hún ekki
í hvorn fótinn hún á að stíga þegar aðeins
þrír mánuðir eru í næstu tónleika.
Minnst er á The Edge. Hann er í stuttu
máli óaðfinnanlegur bæði kvöld. Bassa-
leikarinn, Adam Clayton, er eins og hann
hafi gleymt lyklunum í hanskahólfinu.
Sumt breytist aldrei. Larry Mullen Jr.
skilar sínu en án tilþrifa, líkt og áður.
Sveitin er í vandræðum með hvernig
plötu hún á að gefa út næst og ákveður að
sjá hvernig efnið hljómar á tónleikum áð-
ur en það er gefið út. Von er á 13. breið-
skífunni eftir áramót.
Ævintýrið á enda?
Öll eru lögin frekar hefðbundin og benda
ekki til byltingar. Sveitin þarf hins vegar
á endurkomu að halda. Að öðrum kosti
verður hlutskipti hennar að lifa á fornri
frægð. Bono virðist vera farinn að gera sér
grein fyrir þessu. Hann hefur tekið of
mikið að sér á síðustu misserum og smurt
sig þunnt. Þessi opna myndi ekki duga
fyrir lausleg yfirlit yfir umsvif hans, þar
með talið í viðskiptum. Ef marka má ný-
legt viðtal við ástralska blaðið The Age er
hann aftur með báða fætur á jörðinni. Þar
viðurkennir hann að sveitin eigi á hættu
að skipta ekki lengur máli. Það yrðu tíð-
indi á ferli sveitar sem hefur tekist að
halda sér á toppnum frá því Joshua Tree
gerði hana að hljómsveit heimsins. U2
hefur verið stórsveit frá útkomu War
1983 og er að margra mati síðasta risa-
rokksveitin. Staða rokksins hefur breyst í
tónlistarlandslaginu.
Þessi nýi veruleiki kemur fram í sam-
setningu tónleikagesta. Ég er litlu eldri en
War en upplifi mig í yngri kantinum.
Miðaverðið spilar kannski inn í. Þrír
miðar á tónleikana kosta 60.000 krónur.
En það er vel þess virði.
Ég hef oft velt því fyrir mér hvað skýri
langlífi sveitarinnar. Undir lok tón-
leikanna í Hannover átta ég mig á því. Ég
kem mér eins langt frá sviðinu og kostur
er en það er haft eins stórt og kostur er til
að skapa nánd við gesti á stórum völlum.
Við einn innganginn gleymir gamall
öryggisvörður sér og er gagntekinn af því
sem fyrir augu ber. Samhugurinn sem
myndast er einstakur. Ástríðan er enn til
staðar. Og hún er smitandi.
framhjáhlaupi. George W. Bush er forseti
og á söngvarinn sinn þátt í að telja leið-
togann á að beina fé til Afríku. Og þetta
gerir Bush þótt Bono hafi markvisst stutt
Clinton gegn Bush eldri í kosningunum
1992, með ádeilu á Flóabardaga.
Vertigo-túrinn er stærri í sniðum en
Elevation-túrinn þótt skífan How to
Dismantle an Atomic Bomb seljist ekki
jafnvel og forverinn. Sveitin er nú óum-
deilt ein stærsta rokksveit
sögunnar.
Þegar hringleikatúrn-
um, eða 360-túrnum, er
ýtt úr vör í Barselóna í
fyrrasumar þarf sveitin
enn á ný að fóta sig í nýju
landslagi. Það tekst þó
ekki vel. Skífan sem nú er
fylgt eftir, No Line on the
Horizon, fær víða prýð-
isdóma en selst aðeins í 5
milljónum eintaka. Og enginn er smell-
urinn í þetta sinn. Það hefur ekki gerst
síðan hinum megin við tónleikana við
Rauðukletta árið 1983.
Vanmat stöðuna
Eftir útkomu War sama ár fór í hönd
samfelld sigurganga sem lauk með Acht-
ung Baby (1991) og Zooropa (1993). Tæp-
um tveimur áratugum síðar vanmetur
sveitin þær breytingar sem nýir tímar
kalla á. Sveitin þurfti á fersku upphafi að
halda líkt og þegar einlægni Joshua Tree
(1987) og Rattle and Hum (1988) tíma-
bilsins vék fyrir kaldhæðni Achtung
Baby. Svo þurfti að uppræta húmors-
leysið sem stundum hrjáir Bono.
Þá komu fréttirnar. Bono átti á hættu
að lamast. Þriðja hluta 360-túrsins er
slegið á frest þar til næsta sumar. Fjórði
hlutinn, Evrópuleggur númer tvö, verður
að þriðja hluta í staðinn. Og hugboðið
reynist rétt. Áfallið var það besta sem
komið gat fyrir Bono – og sveitina. Eins
og margir beið ég
spenntur eftir tónleik-
unum sem sýndir voru
beint á YouTube en varð
fyrir vonbrigðum.
Söngvarinn sem ég
fylgdist með í Frankfurt
og Hannover var annar
maður. Röddin er miklu
betri. Ýmislegt í hreyf-
ingunum bendir til að
hann hafi hugsað um
ZOO TV-tímabilið á spítalanum. Sveitin
sneri þá aftur með trompi og þarf aftur á
því að halda. Nýtt efni af No Line skipar
minni sess í dagskránni en í fyrra. Opn-
unarlagið þá, Breathe, hefur verið sett á
hilluna, líkt og titillagið, No Line on the
Horizon, og opnar nýtt spunalag, Return
of the Stingray Guitar, nú sýninguna.
Annað nýtt lag, Glastonbury, kemur
fyrir snemma í dagskránni. Síðar í Evr-
ópuleggnum bætast Mercy, North Star og
Every Breaking Wave í hópinn. Svo
heyrist nýtt lag úr söngleik sem Bono og
gítarleikarinn, The Edge, hafa samið í
’
Miðaverðið
spilar kannski
inn í. Þrír
miðar á tónleikana
kosta 60.000 krónur.
En það er vel þess
virði.
Sveitin hefur nú þegar ýmist lokið við eða
hafið sölu á miðum á annað hundrað tón-
leika á 360-hringleikaferðinni. Meðaltekjur
af hverjum tónleikum eru um 7 milljónir
bandaríkjadala og ætti veltan því þegar að
vera um 700 milljónir dala, að viðbættum
tekjum af sölu varnings á uppsprengdu
verði. Stuttermabolur kostar 4.500 krónur.
Er stefnt að 750 milljón dala veltu – eða
sem svarar 82 milljörðum króna en til sam-
anburðar velti A Bigger Bang, síðasta tón-
leikaferð Rolling Stones, 586 milljónum
dala á uppreiknuðu gengi dalsins. Má geta
þess að andvirði dýrustu miðana rennur til
kaupa á eyðnilyfjum í Afríku. Kostuðu þeir
allt að 700 evrur eða um 100.000 krónur á
Evrópuhlutanum í sumar, að mér sýndist.
Mikil pissukeppni fer nú fram á milli rokk-
risanna og var sérstaklega tekið fram þegar
360-túrinn var kynntur að hæsta spíran upp
úr stálhvelfingunni væri umtalsvert hærri en
sviðsmyndin á A Bigger Bang. Geta áhuga-
menn um sálarfræði Freuds lesið það sem
þeir vilja út úr þessu. Kannski hefur Keith
Richards rétt fyrir sér (sjá blaðið fyrir viku).
Þurfa Jagger og félagar nú að miða hærra
áður en þeir yfirgefa sviðið.
Allar tölur sem varða 360-túrinn eru
stjarnfræðilegar. Sviðsmyndin vegur 700
tonn og þarf hátt í 200 vöruflutninga-
bifreiðar til að flytja stálgrindina og
hátalarabúnaðinn á milli staða. Þrjár stál-
grindur eru í umferð og kostar reksturinn
750.000 dali, eða um 82 milljónir króna, á
degi hverjum. Hundruð manna koma að
hverjum tónleikum og með umfangið í huga
er jafnvel rætt um að aldrei verði lagt í svo
umfangsmikla tónleikaferð framar. En það
hefur líka verið sagt áður.
Reikna má með um 7 milljón tónleika-
gestum en það fyrirkomulag að hafa sviðið
á miðjum íþróttavellinum – það er of stórt
fyrir íþróttahallir – gerir kleift að selja fleiri
miða en þegar sviðið skyggir á annan enda
stúkunnar. Til samanburðar seldust 4,6
milljónir miða á Vertigo-túrinn og 5,3 millj-
ónir miða á ZOO TV-tónleikaferðalagið
sögufræga.
Veltan yfir 80 milljarðar króna