SunnudagsMogginn - 07.11.2010, Blaðsíða 54

54 7. nóvember 2010
V
indhviðurnar börðu fast og örugglega á gluggana
heima þegar ég tyllti mér niður með rjúkandi heitt
og kolsvart kaffi í vikunni og hóf að fletta í gegnum
nýútkomna bók ljósmyndarans Ragnars Axels-
sonar, RAX, Veiðimenn Norðursins. Þetta gluggaveður var
reyndar vel við hæfi því margar af ljósmyndunum voru tekn-
ar við veðuraðstæður sem fengju flesta til að hlaupa inn til sín
og koma höndunum vel fyrir á næsta ofni til að fá smá hita í
þær.
Í bókinni, sem skipt er í tíu myndræna kafla hafa verið
teknar saman á annað hundruð ljósmynda, bæði í lit og
svarthvítar eftir Ragnar, sem hann hefur fest á filmu á Græn-
landi og í Nunavut í fjölmörgum heimsóknum sínum til ná-
granna okkar í norðri sem oft á tíðum hafa verið miklar æv-
intýraferðir ef marka má þann fjölda ljósmynda sem prýða
bókina.
Undanfarin 30 ár hefur Ragnar orðið vitni og skráð þær
breytingar sem hafa átt sér stað á lífsháttum íbúa á norður-
heimsskautsvæðinu. Ljósmyndir hans eru ómetanlegar
heimildir um líf manna og dýra í afskekktustu byggðum
heims og þær stórbrotnu náttúruperlur sem þar er að finna,
sem að öllu óbreyttu munu taka miklum breytingum á næstu
árum ef áfram heldur sem horfir í breytingum á viðkvæmu
vistkerfi norðurskautsins.
Þegar ég hugsa um ljósmyndir Ragnars sem ég hef séð í
gegnum tíðina eru það svart-hvít meistaraverk hans sem öll
segja ákveðna sögu, sem koma fyrst upp í hugann. Í Veiði-
menn norðursins bætast við litmyndir sem gefa lesendanum
færi á að sjá mannlíf og náttúru Grænlands í allt öðru ljósi en
áður í ljósmyndum Ragnars. Ég staldraði einmitt lengur við
eina af þessum litmyndum en ég gerði við aðrar ljósmyndir í
bókinni. Á henni er hópur ungra barna að leika sér í fótbolta
á snævi þöktu torgi í bænum Kulusuk og fyrir miðju á henni
er drengur með húfu merkta Handknattleiksfélagi Kópavogs.
Nú veit ég ekki hvort Kópavogsbúinn og bæjarlistamaður
Kópavogs, Ragnar, er stuðningsmaður HK eða Breiðabliks,
en mér fannst það skemmtileg tilviljun að þetta rauða merki
sem augu manns leita beint til skyldi rata inná þessa fjörugu
ljósmynd.
Sjálfur hef ég aldrei heimsótt Grænland og finnst hálfgerð
synd að hafa ekki heimsótt landið þar sem það er nánast í
bakgarðinum hjá okkur. En með myndum Ragnars kemst
maður ansi nálægt því að vera staddur þar í eigin persónu.
Þegar rýnt er í dökka og kornótta áferð ljósmynda af veiði-
ferðum heimamanna fær maður það á tilfinninguna að maður
sé sjálfur staddur á ísbreiðunni í hópi veiðimanna sem feta í
fótspor forfeðra sinna og miðla aldagömlum veiðiaðferðum
til komandi kynslóða. Ragnar fer með lesendur á framandi
slóðir sem þurfa ekkert endilega að vera hinumegin á hnett-
inum til að geta talist framandi.
Við ljósmyndirnar bætast svo áhugaverðar frásagnir Ragn-
ars af veiðiferðum og lífi íbúa í nyrsta þorpi Grænlands í
bland við fróðlegar greinar Mark Nuttall um inúíta, hlýnun
norðursins og hinn mikilfenglega hvítabjörn, svo fátt eitt sé
nefnt.
Veiðimenn norðursins gerir það sem góðar bækur gera
best, þær draga lesendann inn og sleppa honum ekki fyrr en
síðasta ljósmyndin hefur verið grandskoðuð frá öllum sjón-
arhornum og síðustu blaðsíðunni verið flett.
Á framandi slóðum í bakgarðinum
Ljósmyndabók
Veiðimenn norðursins bbbbb
Ljósmyndir eftir Ragnar Axelsson. Texti eftir Mark Nuttall
og Ragnar Axelsson. Crymogea 2010.
Matthías Árni Ingimarsson
Börn leika fótbolta á snævi þöktu torgi í Kulusuk. Ein myndanna úr bók Ragnars Axelssonar, RAX, Veiðimenn norðursins.
Ljósmynd/Ragnar Axelsson
Lesbók
B
arnabókin Flateyjarbréfin eftir
Kristjönu Friðbjörnsdóttur
hefst þar sem Ólafía Arndís
skrifar kennaranum sínum bréf
þar sem hún er á leiðinni út í Flatey:
„Eftir að pabbi missti vinnuna í vetur og
fasteignasalan hennar mömmu fór á
hausinn.“ Þannig nýtast erfiðleikarnir í
íslensku efnahagslífi síðustu misseri vel
sem voðaatburður sem breytir gangi
hversdagsins og úr verður nýr og spenn-
andi heimur.
Á síðasta ári var hrunið mjög áberandi í
íslenskum skáldverkum, en þá yfirleitt
með einföldum blæ; þröngvaði sér ófor-
varandis inn í afbragðsbók Eiríks Arnar
Norðdahls, Gæsku, og var leiktjöld fyrir
ástardrama í
sögunni af
Tristan og Írisi
Sól eftir Ragn-
heiði Gests-
dóttur.
Á þessu
bókaári er
hrunið ekki síð-
ur áberandi en
fyrir síðustu jól,
en birtist á að-
eins annan hátt.
Eins og heiti
bókar Láru
Bjargar Björnsdóttur, Takk útrásarvík-
ingar, kemur hrunið þar við sögu en þá
helst hvernig hrunið hefur breytt mörgu
smálegu í lífi okkar, þó að frásagnir af
ýmsum uppákomum í lífi Láru Bjargar
séu í aðalhlutverki.
Segja má að Óttar M. Norðfjörð fari alla
leið í kreppuúrvinnslu, því möndullinn í
spennusögunni miklu Áttablaðarósinni
er eftirmáli hrunsins og hlutir sem eru
nærri okkur í tíma; salan á íslenskum
orkuauðlindum til útlendinga; í bókinni
ásælast kínversk stjórnvöld Orkuveitu
Íslands og inn í allt saman blandast ein
helsta auðkýfingaætt Íslands, mansal,
vændi og morðóð illmenni.
Ævintýrasagan Sigurðar saga fóts eftir
Bjarna Harðarson segir ekki bara sögu
hrunsins heldur sögu uppsveiflunnar
líka, þess hvernig íslenskir við-
skiptamenn fyrri tíma, sem voru ekki
síður ævintýramenn, ólu upp kynslóð
brakúna sem kunnu fátt annað en að
skulda og urðu líka heimsmetshafar í
þeirri iðju.
Líkt og í bókinni hans Óttars finnst
manni sem maður þekki annan hvern
mann, sem fígúrur úr viðskipta- og
stjórnmálalífinu lifni á síðunum, hálfu
geggjaðri og mun skemmtilegri.
Miðað við hefðbundna greiningu á
sorgarviðbrögðum erum við búin með
doðann og afneitunina og á leið út úr
reiðinni og inn í þunglyndið. Lokaskrefið
er svo sáttin, sem kemur kannski þegar
við höfum öll flust í afskekktan dal austur
í Asíu og ræktum þar garðinn okkar í sátt
við allt og alla líkt og Sigðurður fótur.
Brak-
únaæv-
intýri
Orðanna
hljóðan
Árni Matthíasson
arnim@mbl.is
’
Sáttin
kemur
kannski
þegar við höf-
um öll flust í
afskekktan dal
austur í Asíu og
ræktum þar
garðinn okkar í
sátt við allt.
Ég les hægt. Raunar svo hægt að það
háir mér þegar til þess er litið að ég
starfa við bókaútgáfu. Ég glugga
daglega í bók mér til ánægju – helst
þó þegar ég er lagstur á koddann á
síðkvöldum. Og sofna oftast frá bók-
inni svo fljótt að næsta kvöld þarf ég
að fletta til baka um nokkrar síður til
að finna þráðinn, og því kemur fyrir
að ég er stundum staddur framar í
bókinni í vikulok en ég var í viku-
byrjun.
Bók sem ég las fyrir stuttu hverfur
mér ekki úr huga. Vargatal Sigfúsar
Bjartmarssonar er einstakt verk, ekki
líkt neinu öðru sem ég hef lesið um
dagana og dæmi um sjaldgæfa lestr-
arnautn. Ekki nóg með að efni bók-
arinnar, vargar á Íslandi, sé for-
vitnilegt heldur hefur hugsun
bókarinnar bein áhrif á lesandann,
hafi hann yfirleitt nokkurn sans fyrir
náttúrunni. Og tungutakið maður,
tungutakið.
Verkfæri rithöfunda er tungumálið.
Sigfús kann ekki einasta að nota
verkfærið, hann hikar ekki við að
beygja og teygja þetta tól sitt svo það
falli að hugsun hans og gerir það af
slíkri kúnst að maður les heilu máls-
greinarnar aftur og aftur, og þær
hljóma best upphátt. Þá er eins og
um tunguna leiki verulega vel soðinn
og síaður landi. Ég skil ekki alveg af
hverju ég var ekki búinn að lesa
þessa bók fyrr, hún er ekki ný, gefin
út af Bjarti 1998. En raunar hef ég
aldrei lagt áherslu á lestur nýrra bóka
umfram aðrar, vitandi að verulega
góðar bókmenntir eru alveg jafn góð-
ar eftir fimm ár, fimmtíu eða fimm
hundruð ár.
Lesarinn Aðalsteinn Svanur Sigfússon markaðsstjóri
Um tunguna leiki verulega
vel soðinn og síaður landi
Aðalsteinn Svanur segir Vargatal Sigfúsar
Bjartmarssonar einstakt verk.
Morgunblaðið/Kristinn