Morgunblaðið - 22.03.2010, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 22. MARS 2010
FRÉTTASKÝRING
Eftir Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
VEÐURSTOFAN vaktar Eyjafjallajökul og Mýr-
dalsjökul grannt með jarðskjálftamælum, GPS-
mælum og fleiru en þrátt fyrir viðbúnaðinn sáu eft-
irlitsmenn hennar ekki á mælum sínum að gos væri
hafið á Fimmvörðuhálsi. Ástæðan er sú að jarð-
skjálftar á undan gosinu voru mun minni en fyrir
önnur gos sem orðið hafa á undanförnum árum.
„Það var í raun bjarminn á himni sem sagði okkur
að gos væri hafið,“ sagði Steinunn Sigríður Jak-
obsdóttir, verkefnisstjóri jarðváreftirlits Veðurstof-
unnar í gær.
Sú hrina kvikuinnskota sem leiddi að lokum til goss-
ins á Fimmvörðuhálsi hófst síðastliðið sumar. Hrin-
an kom m.a. þannig fram að jarðskjálftar voru fleiri
en vanalega og mælingar sýndu að jarðskorpan
færðist töluvert til suðurs (þ.e. töluvert á jarð-
fræðilegan mælikvarða). Hrinan gekk niður í ágúst
en hófst síðan aftur í lok desember. Í byrjun mars
jókst hrinan enn og þessi órói varð til þess að al-
mannavarnir voru settar í viðbragðsstöðu.
Færri skjálftar en hlutfallslega fleiri stórir
Á blaðamannafundi á Hvolsvelli í gær benti Stein-
unn á að í hrinunum frá 3. mars hefðu kvikuinn-
skotin verið á 7-10 km dýpi. Þegar hrinurnar færð-
ust til austurs virtist grynnka á virkninni, þ.e.
innskotin voru ofar í jarðskorpunni.
Ein slík hrina hófst í Eyjafjallajökli á föstudag,
einum degi fyrir gos. Líkt og áður færðist virknin til
austur og hún grynnkaði. Í þetta skiptið fór hrinan
þó lengra til austurs en í fyrri skiptin.
Það síðasta sem sást á mælum Veðurstofunnar
fyrir gosið var að heldur dró úr skjálftavirkni en það
vakti hins vegar athygli að skjálftum sem voru
stærri en tveir á Richter fjölgaði hlutfallslega. Óró-
inn var samt sem áður mun minni en í aðdraganda
annarra gosa. Gosið sjálft er sömuleiðis kraftminna
en flest gos undanfarinna ára.
„Við erum búin að læra mjög mikið í nótt“
Í samtali við Morgunblaðið sagði Steinunn að eftir
á að hyggja hefði mátt sjá merki um að gos væri í
aðsigi og raunar hefði þróunin á föstudag vakið at-
hygli jarðvísindamanna hjá stofnuninni.
„En við bjuggumst alltaf við gosóróa og virkni til-
svarandi við þá sem við höfum séð í gosum á síðustu
áratugum. En orkan sem við sáum í jarðskjálftunum
er svo miklu, miklu minni í þessari byrjun heldur en
í öðrum gosum, þannig að við áttuðum okkur ekki
alveg á því að þetta væri að byrja. En núna í dag, þá
myndum við vita að svona merki eins og við vorum
að horfa geta verið byrjun á eldgosi, við erum búin
að læra mjög mikið í nótt,“ sagði hún.
Aðspurð sagði Steinunn mjög ólíklegt að Katla
gæti gosið, án þess að þess sæi stað á jarð-
skjálftamælum. Sögulega séð hafa ávallt fundist
skjálftar í byggðinni í kring fyrir Kötlugos.
Það gosefni sem í gær hafði komið upp úr sprung-
unni virtist vera basískt og ekki eins nærri eins súrt
og síðast kom upp í Eyjafjallajökli 1821-1823 en þá
gaus í toppgígnum, að sögn Magnúsar Tuma Guð-
mundssonar, jarðeðlisfræðings.
Sáu ekki merki um gosið
Morgunblaðið/RP
Mjúkt Kristján Jónsson, Landsbjörgu, nær í sæng fyrir
systur sína. Á merkinu segir að húsið hafi verið rýmt.
Morgunblaðið/RP
Móttaka Hrafnhildur Björnsdóttir, Rauða krossinum,
var meðal þeirra sem tóku á móti fólki í Hvolsskóla.
 Bjarmi á himni fyrir ofan jökulinn vitnaði um að gos væri hafið en ekki mælar Veðurstofunnar
 Órói fyrir gosið var mun minni en fyrir önnur gos  Vísindamenn telja sig hafa lært mikið af reynslunni
Lærdómar verða dregnir af því hvernig hraunkvik-
unni tókst að læðast upp á yfirborðið á Fimm-
vörðuhálsi, án þess að Veðurstofan yrði þess vör.
Yfirmaður jarðváreftirlits Veðurstofunnar telur
ólíklegt að Katla gæti gosið án þess að aðdrag-
andinn kæmi fram á jarðskjálftamælum.
SKÁLI Útivistar á Fimmvörðuhálsi
stendur eingöngu um tvo kílómetra
frá gosupptökum. Skúli H. Skúla-
son, framkvæmdastjóri Útivistar,
segir félagsmenn vissulega
áhyggjufulla en ljóst sé að lítið sé
hægt að gera annað en treysta á
góðar vættir. „Ef framvindan helst
svipuð og sprungan tekur ekki upp
á því að stækka eða færa sig í átt
að skálanum gerum við okkur góð-
ar vonir um að hann sé hólpinn. Ef
gosið nær undir ísbreiðu með til-
heyrandi vatnsflaumi ætti vatnið
heldur ekki að ná skálanum vegna
legu hans. Annars verður náttúran
bara að hafa sinn gang og taka
hann ef hún vill hafa það svo.“
Skáli með sögu
Skúli segir að ef svo illa færi
væri það dapurlegt því skálinn sé
sérstakur og búi yfir heilmikilli
sögu fjallaferða. „Skálann byggðu
Guðmundur frá Miðdal og fjalla-
félagar hans fyrir mörgum áratug-
um. Útivistarmenn tóku sig svo til
og endurbyggðu skálann í byrjun
síðasta áratugar liðinnar aldar.
Þannig að í hverri spýtu býr hug-
sjónaeldur og sviti. En það má mik-
ið ganga á til að hann fari. Það
væri þá helst ef fljúgandi hraun-
molar kveiktu í honum,“ segir
Skúli. Ef gosi lýkur fljótlega er
hins vegar ljóst að skálinn á eftir
að verða gríðarlega vinsæll við-
komustaður ferðamanna sem vilja
skoða þetta nýjasta hraun landsins.
svanbjorg@mbl.is
Treystum á góðar
vættir fjallanna
FREGNIN af gosinu á Fimmvörðuhálsi barst eftir krókaleiðum til Akureyrar þar sem um 20 bændur úr Austur-Landeyjum voru í
skemmti- og menningarferð. Kona sem áður bjó í sveitinni og var á hjónaballi á Skeiðum sá glampann frá gosinu í austri og hringdi þegar í
kunningja sinn í Austur-Landeyjum. Sá hringdi í ferðaglöðu bændurna á Akureyri sem voru þá að skemmta sér á Vélsmiðjunni eftir vel
heppnaðan dag með eyfirskum bændum.
Haraldur Konráðsson, bóndi á Búðarhóli í Austur-Landeyjum, sagði að fyrst í stað hefðu menn ekki tekið mark á tilkynningunni. „Við
héldum að hann væri að gera at í okkur,“ sagði hann. „Það er svolítil tilhneiging hérna í Landeyjum að gera at í nágrönnum.“ Menn áttuðu
sig þó fljótt á að alvara væri á ferðum og ákvað hópurinn þá að halda þegar í stað suður á bóginn. Stuttu síðar tóku sms-skeyti að berast frá
almannavörnum sem staðfestu fregnina. Þau bárust þó ekki öllum bændunum, líkt og þeir höfðu búist við.
Haraldur og Helga Bergsdóttir, eiginkona hans, voru komin að Búðarhóli og út í fjós um níuleytið í gærmorgun en þá var 19 ára sonur
þeirra, Konráð, þegar byrjaður að huga að kúnum. Þar urðu fagnaðarfundir og ekki var annað að sjá en kýrnar væru einnig fegnar að fá
bóndahjónin til baka. Haraldur kvaðst ekki hafa miklar áhyggjur af gosinu á Fimmvörðuhálsi. Um Kötlu gegndi öðru máli. „Maður er bú-
inn að bíða eftir Kötlu alla ævi,“ sagði hann.
Morgunblaðið/Golli
Hugað að skepnunum Kýrnar í fjósinu að Búðarhóli voru fegnar að sjá Harald Konráðsson bónda og son hans Konráð í gærmorgun.
Héldu fyrst að gosfréttin væri at
Eldgos á Fimmvörðuhálsi
Skjálftavirkni í Goðabungu
Ó
ró
at
íð
ni
300
250
200
150
100
50
0
00.00 03.00 06.00 09.00 12.00 15.00 18.00 21.00 00.00 03.00 06.00 09.00 12.00 15.00 18.00 21.00 00.00 03.00 06.00 09.00 12.00 15.00 18.00
19. mars 2010 20. mars 2010 21. mars 2010
0,5 – 1 Hz 1 – 2 Hz 2 – 5 Hz
Fyrstu tilkynningar um
gosið berast kl. 23.34