Morgunblaðið - 30.03.2010, Blaðsíða 18

Morgunblaðið - 30.03.2010, Blaðsíða 18
18 Umræðan MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 30. MARS 2010 MARGIR líta núna til ferðaþjónustunnar eftir sóknarfærum í þrengingum þjóð- arinnar. Víst eru tækifærin mörg en það er líka mikilvægt að skammtímasjón- armið ráði ekki för. Þar er ábyrgð stjórn- valda töluverð að skapa heilbrigt sam- keppnisumhverfi. Oft freistast menn til að stökkva í sama bátinn, þegar bjarga á hlut- unum. Þar má nefna fiskeldið og loðdýraræktina sem áttu að redda dreifbýlinu á árum áður. Þúsundir tómra íbúða í þéttbýlinu eftir byggingarbrjálæðið vitna nú um skort á heildaryfirsýn hjá skipu- lagsyfirvöldum. Getum við lært af reynslunni? Ekki þarf prófgráður eða sérstaka menntun til að byrja rekstur í ferðaþjónustu, og frum- kvöðlakrafturinn nýt- ur sín vel í þeirri grein. Sumir reyna að fleyta rjómann stuttan tíma og ef illa fer er bara skipt um kenni- tölu og byrjað upp á nýtt. Þetta er þekkt úr öllum atvinnugrein- um og þarna þarf lög- gjafinn að endurskoða leikreglur. Það dugar ekki að kaupa kýr og hefja sumarfram- leiðslu á mjólk án þess að fá mjólkurkvóta og sama gildir um sjávarútveg, þar er takmörkuð auðlind. Í ferðaþjónustu er enginn kvóti og mörg sóknarfæri sem betur fer. En þar eru líka miklar árs- tíðasveiflur og nýting á gistirým- um er æði döpur á veturna víðast hvar. Íbúðalánasjóður tók yfir íbúðir á Austurlandi nýlega og rætt er um að þær megi e.t.v. nýta í ferðaþjónustu. Vissulega er lík- legt að þörf sé fyrir slíkt á sumrin, en gæta þarf vel að því hvernig verður staðið að rekstrarforminu. Verða sömu ströngu kröfur í þessu húsnæði og í hótelum t.d. varðandi brunavarnir? Hverjir eiga kost á því að leigja þessa aðstöðu? Gistihúsaeigendur hafa margir þraukað þorrann og góuna, með hálftóm hótel yfir vetrartímann. Þeir hafa bókunarkerfi, við- skiptasögu, sambönd við ferða- skrifstofur og glíma oft við yf- irbókanir á álagstímum. Eiga þeir að keppa við fjársterka nýliða sem bjóða í þessa aðstöðu og ætla kannski að maka krókinn yfir sumarið og hverfa svo á braut að hausti? Stjórnvöld, hvort sem er ríki eða sveitarfélög eiga að gæta þess að hygla ekki einum á annars kostnað. Eru leigusamningar ferðaþjónustunnar á svæði hersins á Keflavíkurflugvelli í takt við hús- næðiskostnað sem aðrir rekstr- araðilar í Reykjanesbæ greiða? Hvað um ókeypis kaffiveitingar til hópa sem skoða Hellisheið- arvirkjun? Er það hlutverk Orku- veitunnar? Í vetur hefur með áberandi hætti verið auglýst lúx- usgisting, fundaraðstaða og veit- ingar í veiðihúsi á landsbyggðinni. Leigutakar árinnar fá topp- aðstöðu, kostaða af veiðifélaginu, á hagstæðum kjörum. Sú leiga er al- veg úr takti við stofnkostnað ann- arra ferðaþjónustuaðila í héraðinu. Er þetta æskileg þróun? Veiði- félög hafa hingað til ekki staðið í fasteignarekstri utan veiðitímans, enda ekki þeirra hlutverk og hinar fáu gistinætur á landsbyggðinni yfir veturinn eru ekki til skipt- anna. Öll þekkjum við umræðuna um flugeldasölu og björgunarsveit- irnar og hina sem stinga sér inn á þann vettvang í eiginhags- munaskyni. Veitingamenn hafa um árabil mátt upplifa þessa skyndi- hugsun þegar íþróttahús og reið- hallir fá tímabundin leyfi til sam- komuhalds og veitingasölu sem tengist ekki alltaf reglulegri fé- lagsstarfsemi þeirra. Þá er slegið af þeim kröfum sem veitingamenn þurfa að uppfylla t.d. um fjölda handlauga, brunavarnir, skuldleysi við lífeyrissjóði og allt hitt. Ferðaþjónustan hefur alla burði til að verða sú atvinnugrein sem hjálpar okkur út úr kreppunni, hún er gjaldeyrisskapandi og mannfrek og margt hægt að gera til að byggja upp og sækja fram. Við þurfum hins vegar að vanda okkur, vinna saman innan grein- arinnar og með stjórnvöldum að stefnumarkandi framtíðarsýn þar sem heilbrigð samkeppni ríkir. Heilbrigð samkeppni, já takk Eftir Unni Halldórsdóttur Unnur Halldórsdóttir » Skammatímasjón- armið mega ekki ráða för í ferðaþjónust- unni. Ábyrgð stjórn- valda felst í að skapa heilbrigt rekstrarum- hverfi svo greinin dafni og þróist. Höfundur er formaður Ferðamála- samtaka Íslands og hóteleigandi í Borgarfirði. ÞAÐ MÁ ekki minna vera en að vekja athygli á útgáfu pappírskilju þar sem tólf skákir Sverris Norðfjörð eru birtar með ágætum skýr- ingum ýmissa skák- meistara. Þessi hæg- láti og hógværi arkitekt hafði valið ell- efu þeirra áður en hann féll frá aðeins 67 ára gamall en þá tólftu lét hann öðrum eftir að velja og kom það í hlut sonar hans Óttars M. Norð- fjörð. Þetta er mjög í stíl Sverris og lýsir vel frelsinu sem mér fannst alltaf einkenna þennan ágæta koll- ega minn. Og raunar er þetta stílbragð í anda Íslendingasagna þar sem ein persónan er óráðin eða ónefnd og þrungin dulúð. En um leið leikur að tölum því bæði 11 og 12 eru gagn- merkar tölur í fræðunum. Snjall leikur í síðustu skákinni! Í þessu kveri sem Óttar M. Norðfjörð hafði veg og vanda af má meðal annars sjá skákir þar sem Sverrir leggur meistara eins og Bobby Fischer og Bent Larsen að velli í fjöltefli og gerir jafntefli við Mihael Tal! Þetta er ótrúlegur árangur hjá manni sem ekki lifði af skákinni, held- ur hafði húsateikn- ingar að atvinnu. Því miður kynntist ég ekki skákhliðinni á þessum hógværa manni en þeim mun meiri er ánægjan af því að fá nú að skoða þessar fallegu skákir í bók- inni þar sem listrænn stíll Sverris kemur glöggt í ljós ásamt frelsinu og sköpunargleðinni. Og síðasta flétta Sverris er falleg: Bók- in skyldi gefin en ekki seld! Svona leikir eru sjaldséðir á taflborði mannlífsins og lýsa vel þessum öð- lingsmanni sem lést hinn 17. júní, á afmælisdegi sínum, fyrir tveimur árum. „Teflt fyrir augað“ ber Sverri Norðfjörð fagurt vitni. Teflt fyrir augað Eftir Óla Hilmar Briem Jónsson Óli Hilmar Briem Jónsson » Svona leikir eru sjaldséðir á taflborði mannlífsins og lýsa vel þessum öðlingsmanni … Höfundur er arkitekt. Í MORGUN- BLAÐINU birtist hinn 19. mars sl. fréttapistill undir fyrirsögninni „Segir forsetinn alla söguna?“. Þar er vikið að heimsókn forseta Maldíveyja, Mohameds Nasheeds, til Íslands nú nýlega. Haft er eftir Árna Finnssyni, for- manni Náttúruvernd- arsamtaka Íslands (NSÍ), að „forseti Íslands hlýtur að hafa brugðið upp einhverri glansmynd um að hér væri nánast kolefnisfrítt samfélag“. Tilefni ummæla Árna er fyrirlestur Nas- heeds forseta í Reykjavík meðan á heimsókninni stóð. Í undirfyrirsögn blaðsins segir: „Formaður NSÍ gagn- rýnir þá mynd sem forseti Íslands bregður upp af stefnu landsins í lofts- lagsmálum fyrir erlendum gestum.“ Þarna skjátlast Árna. Forsetinn hefur rétt fyrir sér. Árni gleymir því að fyrir gróðurhúsaáhrifin, og þar með fyrir þróun lofts- lagsins á jörðinni, er það heimslosunin í heild af gróðurhúsaloftteg- undum sem ein skiptir máli en ekki hvernig hún skiptist á einstök lönd. Auðvitað er heims- losun gróðurhúsa- lofttegunda summan af losun þeirra í ein- stökum löndum að við- bættri losun í milli- landasamgöngum á sjó og í lofti. Það skiptir hins vegar ekki máli hvernig þessi heildarlosun skipt- ist á einstök lönd. Þótt ótrúlegt sé vill þessi staðreynd oft gleymast í um- ræðunni. Heppilegt er að greina losun ein- stakra landa í tvennt: 1. Losun sem ekki hefur nein áhrif á samskonar losun í öðrum löndum og 2. Losun sem hefur áhrif á sams- konar losun í öðrum löndum. Sem dæmi um losun af fyrra taginu má nefna losun frá hitun húsa með eldsneyti (nánast engin á Íslandi); og losun frá vinnslu á raforku sem notuð er í landinu (sem er heldur engin á Ís- landi) o.fl. Annað dæmi er losun frá bílum og fiskiskipum á Íslandi. Gott dæmi um hið síðarnefnda er losunin frá nýja álverinu á Reyð- arfirði. Færa má gild rök að því að hefði það álver ekki risið á Íslandi hefði það verið reist í landi þar sem raforkan til þess hefði verið unnin úr kolum. Meðal þeirra raka er sú stað- reynd að álvinnsla í heiminum með raforku úr eldsneyti hefur farið jafnt og þétt vaxandi síðan 1994, um 3,2% á ári til jafnaðar. Um fjórðungur mann- kynsins hefur enn ekki raforku til heimilisnota, sem ekki getur gengið til frambúðar. Það fólk býr allt í þró- unarlöndunum. Það verður því ekki mikil vatnsorka eftir til álframleiðslu í þessum löndum þegar bætt hefur verið úr því ástandi. Álverið á Reyðarfirði sparar heim- inum meiri losun á koltvísýringi en sem nemur allri losun á honum á Ís- landi 2006! Sú staðreynd kemur hvergi fram í losunarbókhaldi Íslands á CO2. Það er því óhætt að slá því föstu að með engu öðru móti geta Íslendingar lagt stærri skerf af mörkum til bar- áttu gegn gróðurhúsavandanum en með því að hýsa hér á landi allan þann áliðnað sem við getum. Það er svo mál fyrir sig hversu langt við viljum ganga í því. Árni segir ennfremur: „Okkur hef- ur tekist að þróa húshitun og raf- magnsnotkun (ætti að vera raf- magnsvinnslu) með þeim hætti (þ.e. á kolefnisfrían hátt – innskot JB). Sam- göngugeirinn hefur hins vegar ekki þróast á þann veg. Fiskveiðarnar eru mjög orkufrekar og áliðnaðurinn los- ar mjög mikið af gróðurhúsaloftteg- undum.“ Þetta er rétt hjá Árna. Um áliðnaðinn er þegar rætt. Það er óhætt að slá því föstu að dýrt og erfitt verður að draga verulega úr elds- neytisnotkun bíla og skipa enda þótt vissulega megi eitt og annað gera á því sviði. Við framleiðum hvorki vélar í skip né bíla. Sú framþróun á þessu sviði sem líklegust virðist í heiminum til að ráða hér bót á er notkun vetnis í stað olíu til að knýja bíla, skip og flug- vélar. Að því er unnið í Bandaríkj- unum þótt hægt miði. Sjálfsagt er að fylgjast vel með á því sviði. Hér er aftur ástæða til að minna á að það sem skiptir máli er ekki minni losun gróðurhúsalofttegunda á Ís- landi heldur í heiminum. Hún ein skiptir máli. Fyrir þá peninga sem við á Íslandi gætum varið í að endurbæta bíl- og skipavélar getum við náð margfalt meiri árangri með því að verja peningunum til að hjálpa fólki í þróunarlöndunum til að draga úr los- un gróðurhúslofttegunda við hitun húsa og matseld. Ekki síst þar sem völ ér á jarðhita til húshitunar. Að því ættum við að einbeita okkur fremur en að reyna að endurbæta bílvélar og skipavélar. Með því náum við miklu meiri árangri á hverja krónu sem var- ið er í þessu skyni. Hugsum hnattrænt í gróðurhúsa- málum! Því þau eru hnattræn í eðli sínu. Heimslosunin ein skiptir máli Eftir Jakob Björnsson » Auðvitað er heims- losun gróðurhúsa- lofttegunda summan af losun þeirra í einstökum löndum ... Jakob Björnsson Höfundur er fyrrverandi orkumálastjóri. EFTIR markvisst niðurbrot sparisjóða landsins undanfarin ár þar sem margir þeirra hafa orðið græðgi- svæðingunni að bráð virðist sem nú sé að hilla undir að þeir öðl- ist tilverurétt á ný, a.m.k þeir sem lifðu af þá stjórnarhætti er viðgengust liðinn ára- tug í boði þriggja stjórnmálaflokka landsins. Víða um land fór fram heiftug barátta fólks, sem bar hagsmuni sinna sparisjóða fyrir brjósti gegn fjársterkum aðilum, sem í krafti fjármagns sóttu mjög í að hirða upp þessa sjóði og fjármuni þeirra. Í mörgum þessara sjóða var tölu- verður varasjóður í eigu viðskipta- manna, sem safnast hafði upp á áratugum og freistaði þessara fjár- glæframanna. Orð komst á að þetta væri „fé án hirðis“. Félagslegt eignarform sparisjóð- anna og sú hugsun að þeir væru einkum reknir á héraðslegum for- sendum þar sem hagnaðarkröfunni var í hóf stillt vegna samfélagslegra verkefna var ráðandi öflum þyrnir í augum. Allt var rekið undir merkj- um óhefts kapítalisma, gömul og gróin fyr- irtæki voru mergsog- in, hlaðin skuldum og keyrð í þrot. Allir stóru spari- sjóðirnir eru liðnir undir lok og almenn- ingur í landinu þarf að blæða fyrir. Helst voru það litlu sjóð- irnir, sem stóðu þess- ar hamfarir af sér. Gott dæmi er Spari- sjóður Suður- Þingeyinga. Engu mátti muna fyrir Sparisjóð Þórs- hafnar og nágrennis og var það ekki sjóðsstjóra eða stjórn sjóðsins að þakka að ekki fór illa þar. Sparisjóður Skagafjarðar var illu heilli yfirtekinn af Sparisjóði Mýra- sýslu, með dyggum stuðningi stjórnenda Kaupfélags Skagfirð- inga skömmu áður en SPM var keyrður í þrot af stjórnendum sín- um og yfirtekinn af Kaupþingi. Kaupþing, nú Arion banki, er kom- inn í meirihlutaeigu erlendra aðla og þar með þeir hlutir í SPM og fleiri sparisjóðum, sem lentu í höndum bankans. Eftirlitsstofnanir landsins voru liðónýtar eins og berlega er komið í ljós og meðvirkar ef eitthvað var. Fjármálaeftirlitið lét sig engu varða málamyndagerninga ósvífinna fjár- glæframanna gegn almennum hlut- höfum og Samkeppniseftirlitið ein- blíndi á samþykktir Bændasamtakanna á meðan fjár- málakerfi landsins var lagt í rúst. En allt á sér endi og upphaf, von- ir standa til þess að grædd verði að einhverju leyti þau svöðusár, sem þessu kerfi var veitt. Meira að segja er Kaupfélag Skagfirðinga að leysa aftur til sín þá hluti, er skiptu um hendur í aðdraganda síðasta að- alfundar Sparisjóðs Skagsfjarðar sumarið 2007. Fólk um land allt stóð í harðvít- ugri baráttu til varnar sparisjóðs- hugsjóninni ásamt flestum for- ystumönnum Vinstri grænna. Hann kemur því skemmtilega á óvart hinn síðbúni stuðningur Árna Þórs Sigurðssonar við samfélagslegt eignarform sparisjóðanna. Að frumkvæði fjármálaráðherra, Steingríms J. Sigfússonar, er allt útlit fyrir að ríkissjóður leysi til sín hluti hinna föllnu banka í sparisjóð- unum, þannig að aftur verði hægt að byggja upp fjármálakerfi, sem setur manngildið ofar auðgildi. Nýtt fjármálakerfi Eftir Gísla Árnason » Allir stóru sparisjóð- irnir eru liðnir undir lok og almenningur í landinu þarf að blæða fyrir. Gísli Árnason Höfundur er framhaldsskólakennari.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.