Austri - 18.09.1957, Blaðsíða 2

2
AUSTRI
Neskaupstað, 18. september 1957.
SIGURÐUR VILHJÁLMSSON:
Þórarinn í Seiðarfirði
Áhrif hans á völd í Múlasýslum
I AUSTRI |
!; Ritstjóri: 2
!’ Ármann Eiríksson. 2
!; NESPRENT H-r $
Glíma ritstjórans við
bæjarstjórann
Ritstjóri Austurlands gæddi ný-
lega lesendum sínum á slúður-
sögu um kaup Björgvins Jónsson-
ar alþingismanns á strandgóssi
við Héraðsflóa. Það afkvæmi
Bjarna og Gróu varð ekki langlíft.
Austurland varð, án mótmæla,
neytt til að aflífa afkvæmið, sem
þó náði svo lengi að lifa, að Þjóð-
viljinn gat bætt þvi við sitt fagra
safn slefburðar og lygisagna.
Slíkt er að vísu ekki frásagnar-
vert, hitt vekur nokkra furðu, að
hinn lífsstutti feigðargosi Bjarna
og Gróu, skyldi ekki kenna rit-
stjóranum nokkra varfærni um
frekari kunningsskap við þá tál-
drós. En svo virðist ekki vera. 1
tveim smágreinum reynir rit-
stjórinn að bjarga sér úr mál-
efnalegu gjaldþroti og verður fátt
annað til fanga, en að ganga á
vit Gróu. í þetta sinn verður
þeirra fundur í haustfölu laufi
Mosfellsheiðar, í stað flöktandi
foksands við Héraðsflóa, en árang-
ur verður enn hinn sami, smáskít-
legt persónulegt nag, gjört af ó-
sannindum og getsökum.
Kommúnistar geta lítið hælt sér
af byggingu Dráttarbrautar Nes-
kaupstaðar. Það verk var unnið
áður en þeir hófust hér til valda
og hífur það lítið verið um bætt
síðan. Um málið hafði hafnar-
nefnd forgöngu, byggði megin-
hluta fyrirtækisins fyrir eigið fé,
án þess að til kæmi hinn minnsti
stuðningur frá bæjarstjórn. Átti
Ármann Eiríksson þar meiri hlut
en Bjarni Þórðarson, hvort sem
metið er starf eða hlutafé, er svo
enn, að hlutafjáreign Ármanns er
nálega þrem sinnum meiri en hlut-
ur bæjarstjórans. Bjarni getur
skrifað um hlutdeild að byggingu
Dráttarbrautarinnar mikið mál
eða stutt, jafnt stendur það, að
hafnarsjóður og SÚN áttu mest-
an hlut að stofnun þess fyrirtæk-
is og það áður en þessum aðilum
var af kommum stjórnað, auk
þess, sem útgerðarmenn lögðu
fram mikið fé. Var frá þeim kom-
ið meir en helmingur hins uppliaf-
iega hlutafjár, þótt hinu skuli
heldur ekki gleymt, að fjölmargir
bæjarbúar studdu stofnun fyrir-
tækisins í orði og verki.
Fyrirtæki þetta var stofnað til
hagsbóta og hagræðis fyrir út-
gerð í bænum og bæjarfélagið í
heild, og þótt ýmislegt hafi verið
áfátt um rekstur og fyrirkomu-
lag fyrirtækisins, verður ekki
annað af sannindum mælt, en að
fyrirtækið hafi í mörgu náð þessu
marki, Sá var hinn upprunalegi
Framh.
Eins og áður segir er augljóst
aif þeim fátæklegu heimildum sem
til eru um Þórarin í Seyðarfirði,
að hann hefur verið all kunnur
maður, að höfundum þeim er rit-
uðu sögurnar þótti nauðsynlegt
að kenna bræður hans til hans en
ekki föður þeirra. Líkurnar til
þess að hann hafi verið auðugur
eru verulegar. Báðir bræður hans
eru kaupmenn og um Þorleif er
víst að hann átti sjálfur skip, sem
hann fór á í kaupferðir. Líkleg-
ast er að Þorkell hafi átt það
líka. Þó þess sé ekki getið í aust-
firzku sögunum að kaupstefnur
hafi verið héðan í Seyðisfirði,
hefur þó svo verið. Búðareyrar-
nafnið sunnan við fjarðarbotninn
er alvsg órækt vitni þess. Uppi á
eyrinni mótar fyrir allstórri tóft
í túni, sem þar er‘nú. Ég tel þess
vert að grafið væri þar í eyrina
til þess að rannsaka hana. Og inn-
an við eyrina í króknum hygg ég
að hafi verið uppsátur kaupskipa.
Nokkur ástæða er til að ætla að
tilgangur, að fyrirtækið veitti
sem bezta þjónustu og með sem
hagkvæmustum kjörum. Þess er
ekki að leyna, að ýmsir hafa talið
fyrirtækið dýrselt, en því þá jafn-
an verið svarað, að ódýrari þjón-
ustu gæti félagið ekki boðið. Nú í
ssinni tíð hefur það mjög borið
við, að kommúnistar sjálfir hafa
mikið gumað af fjárstyrk Drátt-
árbrautarinnar, og er þess
skemmst að minnast af ræðum
Jóhannesar Stefánssonar á undir-
búningsfundi síldarbræðslunnar
og nú síðar hjá bæjarstjóranum
sjálfum er bryggjugerð við SÚN
bar á góma. Þarf bæjarstjórann
ekki að undra, að slíkar upplýs-
ingar komi útgerðarmönnum
spánskt fyrir og þeir vilji fá um
það nokkra vitneskju, hvort hér
sé um að ræða fleipur eitt, og
virðist bæjarstjórinn reyna af
megni að sanna í sinni grein, að
svo sé.
Otgerðarmönnum er það vitan-
Jega áhugamál að hér sé vel rek-
?n góð dráttarbraut. Þeir skilja að
fyrirtækinu er nauðsyn að tryggja
sinn rekstur, en þeir telja enga
nauðsyn til þsss bera, að það fyrir-
tæki Iþyngi útgerðinni með of
dýrri þjónustu. Til þess benti fjas
kommúnista um sérstaka fjár-
hagsgetu fyrirtækisins til ó-
skyldrar starfsemi, skrif ritstjór-
ans virðast stefna að því marki að
kappkosta að koppsetja hans eig-
in fullyrðingar og félaga hans og
er næsta gaman að sjá þá sjálfs-
glímu. Eftir er svo hitt að athuga,
hvort breytt skipulag og vinnuað-
ferðir mættu horfa til hagræðis í
rekstri Dráttarbrautarinnar.
Seyðfirðingar hafi a. m. k. átt eitt
haffært skip. Um verzlun Þorleifs
kristna og skipti hans við þá
Vopnfirðinga er greinileg frásögn
í Vopnfirðingasögu. En í Drop-
laugarsögu segir frá verzlun Þor-
kels í Norðfirði. Helgi Droplaug-
arson spyr hann þegar þeir hitt-
ust í Norðfirði: „Hvert ætlar þú
héðan?“ Þorkell svarar: „Ot á
Nes til Bjarnar. Hann seldi léreft
í vetur, er ek átta. Mun ek þar
vera þrjár næturí'. Af þessu er
auðséð að Þorkell hefur haft úti
öll spjót til þess að selja vaming
sinn. Björn á Nesi hefur verið
sölumaður fyrir hann og hann er
staddur í Norðfirði til að gera upp
við Björn. Nú er það vafalaust
að Þórarinn hefur tekið arf eftir
Þorkel bróður sinn eftir að hann
féll á Eyvindarárdal 998. Mág-
semdir við Seyðfirðinga hafa því
verið æskilegar fyrir stórhöfð-
ingja, sem skorti lausafé. Af þeim
ástæðum verða fyrir okkur meðal
niðja Þórarins stórhöfðingjar
eins og séra Finnur Hallsson lög-
sögumaður og fræðaþulir eins og
Kolskeggur fróði, sem er einn um
það, að Landnámuritarar tilgreina
hann sem heimildarmann að frá-
sögn um landnám. Að Finnur
Hallsson lögsögumaður hafi verið
af höfðingjaættum, er vafalaust.
Um það vitnar prestatal Ara
fróða, sem telur hann fyrstan kyn-
borinna presta. Órækt vitni þess
er líka mágsemd hans við Hafliða
Másson, sem talinn var mestur
virðingarmanna á Islandi á þeim
tíma, En Finnur átti Halldísi
Bergþórsdóttur bróðurdóttur Haf-
liða.
Ekki er ósennilegt að séra
Finnur hafi verið einn þeirra, sem
vann að setningu lögbókarinnar
hjá Hafliða á Breiðabólstað fyrst
þegar lög þjóðveldisins voru skrá-
sett. Sömuleiðis eru verulegar
líkur til þess að þar hafi Ari fróði
verið líka og þá vafalaust, að þeir
Ari og Finnur hafi verið kunnug-
ir, enda samtímamenn. Finnur dó
1145 en Ari 1148. Báðir voru þeir
prejstar að vigslu og vafalaust
allvel lærðir báðir á þeirra tíma
vísu. Kolskeggur fróði var ömmu-
bróðir Finns. Þau kynni, sem Ari
hefur haft af fræðum Kolskeggs
hefur hann vafalaust fengið frá
séra Finni. Fljótt á litið virðist
einkennilegt að Finnur skyldi
vera kosinn lögsögumaður 1139.
Hann var búsettur á Austurlandi
og átti því lengri leið að fara til
Alþingis en flestir aðrir höfðingj-
ar. En þetta sýnir að séra Finnur
hefur verið talinn mjög vel til
starfans fallinn í öllu tilliti.
Allar líkur benda til þess að
Finnur hafi tekið við goðorðum
Hofsverja í Vopnafirði, þegar
Broddi Þórisson lét þau af hönd-
um og hefur þar komið til þrennt.
Það fyrst, að Finnur hefur verið
af höfðingjaættum, annað, að
hann hefur haft næg efni til þess
og hið þriðja, að hann hefur fyrir
atgjörfis sakir þótt bezt til þess
fallinn, af öllum þeim, sem voru
í frændsemi við austfirzku höfð-
ingjana. Það getur og hafa haft
sín áhrif, að hann hafi verið einn
af þeim, sem var með að skrá-
setja lögin á Breiðabólsstað.
Þórarinn Jónsson á Valþjófs-
stað hefur löngum verið kendur til
Svínfellinga og með réttu, hvað
föður hans snertir. En hann var
þó launsonur Jóns Sigmundssonar
en langsennilegast alinn upp á
Valþjófsstað og ekki borinn til
arfs eftir föður sinn eínan. Það er
því villandi, að telja hann og syni
hans Svínfellinga. Allt uppeldi
hans og metnaður hefur mótast af
móðurætt hans.
En afi hans hefur verið Teitur
Oddsson af ætt Síðu-iHalls og
Gissurar hvíta, en kona Teits var
Helga Þorvarðardóttir bróðurdótt
ir Ara föður Guðmundar góða
biskups. Ég hef í þættinum af
Síðu-Halli og niðjum hans leitazt
við að færa rök að því að Teitur
Oddsson hafi verið afkomandi
Þórarins í Seyðisfirði. Allt upp-
eldi Þórarins Jónssonar hefur þvl
mótazt af þessum ættum og venj-
um þeirra og háttum. Og greini-
Jegt er, að samúð hans hefur ver-
ið rik í garð manna Guðmundar
góða frænda hans. Það sést á lið-
veizlu hans við Aron Hjörleifsson,
þegar hann bar að garði á Svína-
felli og Ormur ætaði að drepa Ar-
on.
Framhald.
Aðalfundur stéttar-
sambands bænda
Framhald af 4. síðu.
leiðsluráði fyrir hönd sambands-
ins. Varastjórn og endurskoðend-
ur voru einnig endurkosnir.
Þá fór fram tilnefning hinna
tólf fulltrúa landsfjórðimganna,
sem fyrr er frá sagt. Af Aust-
firðinga hálfu voru þessir kjörnir:
Steinþór Þórðarson, bóndi Hala,
Stefán Bjömsson, bóndi Berunesi,
Jónas Pétursson, tilraunastjóri
Skriðuklaustri.
Þá var kosin þiiggja manna
nefnd til að endurskoða lögin um
framleiðsluráð, þeir Gunnar Guð-
bjartsson á Hjarðarfelli, Vil-
hjálmur Hjálmarsson og Jónas
Pétursson.
Lauk svo fundi með ávarpi for-
manns Búnaðarféags íslands, og
formanns stéttarsambandsins.