Austri - 15.03.1967, Blaðsíða 4

4
AUSTRI
Neskaupstað, 15. marz 1967.
Kristjdn Ingólfsson:
2. grein
WVWWVWVA/WWA/VNA^A/VAA/WVN^^AAAAAÍ
SKOLAMAL
Inngangur
Samkvæmt lögum um gagn-
fræðaná.m frá árinu 1946 er gagn-
fræðastig annað af fjóruim aðal-
stigum skólakerfisins. „Það teng-
ir saman barnaskóla annarsvegar
og sérskóla og menntaskóla hins-
vegar. — Skólar þessa stigs eru
einkum ætlaðir unglingum á aldr-
inum 13—17 ára“ segir í 1. grein
umræddrar löggjafar, beinum
orðum.
Tilgang gagnfræðastigsins segja
lögin þann, „að efla andlegan og
líkamlegan þroska unglinga, veita
þeim lögboðna fræðslu, búa þá
undir franhaldsnám í mennta-
skólum, sérskólum og sérfræði-
námskeiðum og undir ýmis störf,
sem krefjast góðrar almennrar
menntunar“.
Fyrri tvö ár gagnfræðastigsins
nefnast almennt unglingastig og
lýkur því með unglingaprófi. Það
veitir rétt til framhaldsnáims í
miðskólum og gagnfræðaskólum.
Samkvæmt 8. grein laga um
skólakerfi og fræðsluskyldu frá
1946 eru öll börn og unglingar
fræðsluskyld á aldrinum 7—15
ára, en hinsvegar getur fræðslu-
ráð (sýslu, kaupstaðar) ákveðið
að fræðsluskylda í einu eða fleiri
skólahverfum innan fræðsluhér-
aðsins skuli aðeins ná til 14 ára
aldurs, ef hlutaðeigandi skóla-
nefnd óskar þess.
Á sarna hátt er sveitarfélagi
heimilt imeð samþykki fræðslu-
málastjórnar að hækka fræðslu-
skyldualdur til 16 ára.
Til skamms tíma hefur fræðslu-
skylda í sveitum einungis verið
til 14 ára aldurs og skyldunámi
þá lokið með svokölluðu fullnað-
arprófi barnafræðslunnar. Þetta
mun nú tekið að breytast með
tilkomu stærri heiinavistarskóla,
er þá þróast upp í að sinna
skyldunámsstiginu öllu frá 7—15
ára aldurs.
í reynd hefur þróunin orðið sú,
að hundraðstala unglinga, er
ljúka vilja 4 ára gagnfræðanámi,
fer æ hækkandi enda er það nauð-
synlegur lykill bæði að framhald-
andi námi og hinum ýmsu störf-
um og stöðum þjóðfélagsins.
Hitt hefur viljað við brenna í
æ ríkara mæli, að unglingar utan
af landi ættu ekki sæti við neitt
skólaborð er þeir vildu halda
áfram skólagöngu að skyldunáimi
sínu loknu. I
Hvernig er ástandið á
Austurlandi ?
I upphafi þessarar greinar er
vitnað í lög um gagnfræðanám.
Áður en lengra er haldið verðum
við enn að átta okkur betur á
setningum þeirra. Um skipti
gagnfræðastigsins kveða þau svo
á, að það deilist niður í þrenns
konar skóla, þ. e.:
1. Unglingaskóla, sem eru
tveggja ára skólar og lýkur með
unglingaprófi, eins og fyrr segir.
Það nær sem sé yfir tvö fyrstu
ár gagnfræðastigs.
2. Miðskóla, sem eru þriggja
ára skólar, ná yfir þrjú ár gagn-
fræðastigs. Samkvæimt lögum lýk-
ur þeim með landsprófi miðskóla,
er veitir aftur sé lágmarkseink-
unn fullnægt rétt til inngöngu í
menntaskóla og kennaraskóla.
Þróunin hefur hinsvegar orðið sú,
að hinir smærri meðal miðskóla,
er eigi hafa tök á deildarskipt-
ingu árganga sinna búa nemend-
ur 3. bskkjar fyrst og fremst
undir heiimatilbúin miðskólapróf.
Undirbúningurinn undir lands-
próf er það sérstæður á 3. skóla-
ári, að yfirleitt þarf að hafa
landsprófsnemendur meira eða
minna út af fyrir sig við kennsl-
una. í
3. Gagnfræðaskóla, þeir eru yf-
yfirleitt 4 ára skólar, ná þá yfir
gagnfræðastigið allt, eða þá þeir
ná yfir efri bekki þess 2 eða 3.
Gagnfræðaskólar eru 1 kaupstöð-
um landsins, að tveimur undan-
skildum og þar að auki héraðs-
skólarnir.
Gagnfræðaskólarnir útskrifa
nsmendur sína með gagnfræða-
prófi, en halda landsprófsdeildir á
3. skólaári og gefa þeim nemend-
um sínum er þess óska kost á að
ganga undir landspróf.
Hér á Austurlandi hafa mál-
in gengið' svo til sem og víðast
hvar á landinu, að í þéttbýlinu
hefur verið leitazt við að sinna
fræðsluskyldu 7—15 ára. Yfirleitt
eru unglingaskólar kauptúnanna
í fjórðungnum búnir að öðlast
staðfestu, þó reyndar í minnstu
kauptúnunum þeir hafi verið að
rísa upp fram á síðasta skólaár.
Ætla má, að unglingar kaup-
túnanna og kaupstaðanna hér
hafi möguleika til að ljúka ung-
lingaprófi heima fyrir. Það er
fyrst eftir að því lýkur sem að
vandræði þeirra hefjast.
í sveitunum hefur framkvæmd
fræðsluskyldunnar gengið hægar,
og það er ekki fyrr en á allra
síðustu skóaárum sem hinir nýju
„heimavistarbarnskólar" hafa
tekið að setja á fót unglingastigs-
bekki.
Annars hafa héraðsskólarnir
(gagnfr.sk.) verið skjól sveitaung-
linganna fram að þessu. Inn í 1.
bekk þeirra hefur leiðin legið að
loknu fullnaðarprófi barnafræðsl-
unnar.
Nú er hér að verða breyting á.
Halldór Ásgrímsson verður
ekki í kjöri við alþingiskosn-
ingarnar í vor. Hann varð sjö-
tugur á sl. ári og ákvað að
draga sig í hlé. Hann hefur
setið á þingi óslitið síðan 1946.
Aukakjördæmisþingis á
Reyðarfirði vottaði honum
þakkir fyrir langt og giftu-
drjúgt starf og sendi honuim
og konu hans, Önnu Guð^
mundsdóttur, alúðarkveðjur.
Þegar mun ráðgert að leggja nið-
ur 1. bekk Eiðaskóla á næsta
skólaári og mun þá fræðslumála-
stjórnin a. ö. 1. vísa Héraðsung-
lingum á unglingadeildir heima-
vistarbarnaskólanna á Eiðum og
Hallormsstað, svo og unglinga-
skólann á Egilsstöðum. Þetta mál
Framh. á 3. síðu.
óli í Austur-S
Vöntun skólahúsnæðis á Aust-
urlandi er orðið vandræða- og
raunar hreint hneykslismál. Eru
þeir þegar orðnir margir, ungling-
ar og foreldrar þeirra, sem eiga
um sárt að binda vegna frávís-
ana skólanna.
Fjölmargir fundir Austfirðinga
hafa fjallað um þessi mál, fundir
stjórnmálasamtaka, sveitarstjórn-
arsambands, sýslufundir o. s. frv.
En ríkisvaldið seim fer með
þessi mál, skellir við skolleyrum.
Páll Þorsteinsson hefur nú
borið fram á Alþingi frumvarp
til laga um héraðsskóla í Austur-
Skaftafellssýslu. Samkvæmt frv.
á ríkissjóður að bera allan kostn-
að af byggingu og rekstri skól-
ans. Sýslan skal þó á sinn kostn-
að leggja til skólastað. Ráðherra
ákveður nánar staðsetningu og
umræmi skólans. Ráðherra velur
tvo menn í stjórn skólans, en
hlutaðeigandi sýslunefnd (eða
sýslunefndir) kýs þrjá skóla-
nefndarmenn saimkv. frumvarpinu.
Á Suðausturlandi er enginn
fullkominn skóli á gagnfræðastig-
inu, en unglingadeildir starfa í
sambandi við barnaskólana og á
Höfn og Djúpavogi er vísir að
miðskóladeildum. Eiðaskóli er
fullsetinn og þar hefur ekki verið
hægt að fullnægja eftirspurn eft-
ir skólavist. Afleiðingin verður sú,
að æskufólk í þessum landshluta
verður oft að fresta um sinn
gagnfræðanámi, meðan beðið er
eftir skólavist, eða ungmenni
hverfa alveg frá framhaldsnáimi.
Þegar ástæður eru þannig, má
með sanni segja, að mikið skorti
á, að æskumönnum í þessum
landshluta sé af þjóðfélagsins
hálfu búin fullnægjandi aðstaða
að þessu leyti.
Héraðsskólarnir, sem nú starfa,
eru flestir orðnir séreign ríkisins
á grundvelli laga frá 1962. I sam-
ræmi við það, er lagt til, að hér-
aðsskóli sá, er hér um ræðir, verði
ríkiseign. \
Þegar uimdæmi skólans yrði
ákveðið, gæti vel komið til greina
að það yrði látið ná yfir svæðið
milli Skeiðarársands og Breiðdals-
heiðar. Þá myndi sýslunefnr A-
Skaftafcllssýslu kjósa tvo menn
í skólanefnd, en sýslunefnd S-
Múlasýslu einn.
—o—
Það verður áreiðanlega fylgzt
með því á Austurlandi hvernig
þessu frumvarpi Páls Þorsteins-
sonar reiðir af á Alþingi.
1 samþykktum nýstofnaðs Sam-
bands sveitarfélaga á Austurlandi
er rætt um nauðsyn nýs skóla
fyrir gagnfræðastigið, slíkt hið
sama í saimþykktum síðasta
reglulegs þings Kjördæmissam-
bands Framsóknarmanna. Sýslu-
fundir S-Múlasýslu fól fræðslu-
ráði sérstaklega að taka til at-
hugunar húsnæðisvandamál gagn-
fræðastigsins.
Sumir þessara funda ályktuðu
sérstaklega um byggingu heima-
vistar við gagnfræðaskólann í
Neskaupstað, sem fyrstu úrbót.
Alkunna er hvernig stjórnarliðið
og málsvari Austfirðinga í þeiim
hópi snerist við því máli á Al-
þingi.
Menn eru að vonum uggandi
um að frumvarp Páls Þorsteins-
sonar fái sömu móttökur. En við
bíðum nú og sjáum hvað selur.