Austri - 15.12.1967, Blaðsíða 12

12
AUSTRI
JÓLIN 1967
NÚ I HAUST gerðu þeir ferð
sína út í Papey, Kristján,
Eldjárn, þjóðminjavörður,
Halldór Jónsson, safnvörð-
ur ásamt Valgeirj Vilhjálmssyni,
kennara á Djúpavogi.
Kristján var svo vinsamlegur
að svara nokkrum spurningum um
ferð þessa og nokkur fleiri atriði
varðandi fornar minjar á Aust-
fjörðum. Hann hefur einnig lánað
nokkrar myndir úr Papeyjarferð-
inni og kann ég honum beztu
þakkir fyrir hvort tveggja.
Þá væri vel ef Austfirðingar
tækju að leggja meiri rækt við
sögu sína og varðveizlu ýmissa
minja og fróðleiks frá fyrri tíma.
Allt of margt skolast fyrir borð
á gapalegri siglingu okkar í
krappsævi tæknialdar. Má þar
sem dæmi nefna örnefnin gömlu,
sem voru sveitafólkinu jafnmikil
nauðsyn áður og borgarbúanum
nú götunúmer og síma. — Sam-
tali okkar Kristjáns er m. a. ætl-
að að örva til umhugsunar um
þessa hluti. — V. H.
og þó ekki heilan. En síðan hef
ég alltaf haft bak við eyrað að
komast þangað aftur í betra tómi,
þótt ýmsar annir hafi komið í veg
fyrir það. Loksins varð þó af
því í september síðastliðnum, að
við Halldór Jónsson safnvörður
gerðum för okkar austur, og á
Djúpavogi kom til liðs við okkur
Valgeir Vilhjálmsson, kennari. Við
fórum út í Papey hinn 9. sept. og
til aldursákvörðunar, svo langt
sem það nær. Papatættur eru
eitthvað eldri en þetta lag.
Ferð ykkar hefur verið farin
til þess að svipast um eftir Papa-
minjum ?
Því má að vissu leyti svara
játandi. Nafn eyjarinnar og sagn-
:rnar um Papa gera hana for-
vitnilega, þegar verið er að hnýs-
ast eftir frumsögu landsins. Hins

HUIID ER MARGT...

U
vorum þar þangað tll hinn 13.
sept. Það var vitanlega allt of
stutt viðdvöl, ekki sízt þar sem
orðið var svo áliðið sumars og
mátti búast við haustlegum veðr-
um, eins og líka kom á daginn.
Við gátum ekki unnið nema nokk-
urn hluta þessarar dvalar. En þar
var bót í máli, að þau Gústaf og

Hvílzt frá uppgreftri í Papatættum. — Ljósm. Kristján Eldjárn.
í hugum margra Austfirðinga
eru Austfirðir næsta snauðir að
fornminjum. Kannski er þetta
ekk.i alveg rétt?
Austfirðir eru fátækir að forn-
minjum á sama hátt og allt Is-
land er það. Hvernig væri hægt
að búast við öðru í þessu landi,
sem í senn er stórt og strjál-
byggt land fátækra bænda og
hefur aðeins verið byggt í tæpar
ellefu aldir? En ekki held ég að
Austfirðir séu miklu snauðari að
þessu leyti en aðrir landshlutar.
Þar hafa til dæmis ekki fundizt
tiltölulega færri fornmannagrafir
en annars staðar, þó reyndar
ekki á Austfjörðum í strangasta
skilningi, heldur í Austfirðinga-
fjórðungi. Það hafa fundizt þó
nokkrar góðar fornmannagrafir á
Héraði.
Hvað gætir þú sagt okkur í
stuttu máli um athuganir ykkar
í Papey síðastliðið sumar?
É)g kom fyrst í Papey sumarið
1964 og var þar aðeins einn dag
Sigríður í Papey gerðu allt til að
gera okkur dvölina ánægjulega,
enda munum við þeirra dreng-
skap lengi við bregða, að taka
okkur upp á arma sína eins og
þau gerðu. Við skoðuðum eyna
rækilega og reyndum eftir föng-
um að gera okkur grein fyrir öll-
um mannaminjum, sem okkur
voru sýndar. Sum staðar gerðum
við jafnvel smávegis uppgröift.
Við grófum skurði í gegnum svo-
nefndar Papatættur austarlega á
eynni, sem eru aflöng tótt gamal-
leg. Við komumst að raun um,
að mannabústaður hefur það ekki
verið og kannski ekki einu sinni
yfirbyggt. Hins vegar eru þessar
minjar nokkuð gamlar, því að
þær eru all nokkru eldri en frá
1362. Það stendur þannig á í
Papey, að þar sést mjög skýrt í
jarðlögum hvítt eldfjallaöskulag,
sem með vissu er frá Öræfajök-
ulsgosinu mikla 1362, að því er
dr. Sigurður Þórarinsson segir, og
það er mjög mikilsvert kennileiti
vegar hefur maður á sér allan
vara um hvort tveggja. Rétt er
að muna það, að Ari fróði, sem
er upphafsmaður að þeim Papa-
fróðle:k, sem okkur er tiltækur,
nefnir ekki Papey eða neinn ann-
an stað þar sem Papar væru, og
Sturla Þórðarson gerir það ekki
heldur í Landnámabók sinni. Það
er fyrst Haukur lögmaður, sem
skrifaði sína Landnámu eftir 1300
sem bætir því við Papafrásögn
hinna fyrri sagnfræðinga, að
minjarnar eftir þá hafi fundizt i
Papey austur og í Papýli. Þegar
Haukur skrifaði þetta voru liðn-
ar meira en fjórar aldir síðan
Paparnir voru hér, eftir sögum.
Kannski hefur Haukur lögmaður
sjálfur dregið þá ályktun, að
Dr. Kristján Eldjárn,
þjóðminjavörður.
ef til vill finna eitthvað sem sýndi
með vissu að þessir undarlegu
menn hefðu raunverulega verið í
Papey. En hitt ber svo að muna,
að þótt ekkert finnist, þá sannar
það ekki, að þeir hafi ekki ver:ð
þar.
En funduð þið þá nokkuð?
SiHtil i dr. Kristjdn Eldjdrn, þjóðminjavörð
Paparnir hafi búið í Papey. Menn
hafa. einhvern tíma leyft sér ann-
að eins. Og hví skyldi Papey ekki
einmitt vera staðurinn? Eitthvað
ber til þess að hún heitir svo sér-
kennilegu nafni, og einn mögu-
leikinn er sá, að það sé af vist
Papa dregið, og því er rétt að
gera tilraunina, svipast um og
freista þess að maður reki aug-
un í e.itthvað forvitnilegt. Ef
heppni væri með, mundi maður
Það eru tveir staðir í Papey,
sem ég tel að ætti að rannsaka
betur, og reyndar var það helzti
árangurinn af ferð okkar, að við
vitum nú meira en áður að hverju
við göngum. Við grófum dálítið
á báðum þessum stöðum, en
hvergi nærri nóg, sökum tíma-
leysis og óhagstæðs veðurs. Á
öðrum þessum stað fundum við
sérkennilegan hlut, sem sagt var
frá í blöðum. Það er rauðleitur

Gústaf í Papey situr á Papatættum og les um þær á bók. Lj.m. K.E.
L