Austri - 15.12.1967, Blaðsíða 13

JÓLIN 1967
AUSTRI
13

Iltólisbjarg í Papey. — Ljósm. K. E.
leirsteinn, haglega tiltelgdur,
sporöskjulagaður, með gat nær
báðum endum, kúptur á annarri
hlið en hvelfdur á hinni, og á
þeirri hlið er krotuð1 mynd af dýri
að berjast við slöngu. Þetta er
líklega ljónið og ormurinn, full-
trúar góðs og iils, táknmynd fyr-
ir baráttu hinna góðu og illu afla
tilverunnar. Þessi tákn eru al-
þekkt í fornri list, og ég held
reyndar að þessi hlutur sé helzt
af norrænum toga, sennilega frá
seinni h’.uta 10. aldar. En beina
hliðstæðu v'ð hann þekki ég ekki
annars staðar frá, og ég tel mig
alls ekki geta kveðið upp endan-
legan dóm um þennan hlut að
svo stöddu. En það var býsna
einkennileg tilfinning, sem gagn-
tók mann, þegar Gústaf greip
þennan sjaldséða fugi upp úr lít-
illi tilraunaholu, sem við gerðum
ofan í svonefndar Goðatættur
vestarlega á eynni.
Eru þá fyrirhugaðar áframhald-
andi rannsóknir í Papey?
Við höfum það til athugunar,
ef guð lofar. En það er í mörg
horn að líta hjá okkur á sumrin,
og bezt að fullyrða ekkert um
hvenær af því yrði, að áfram
yrði haldið. En það er ekki ætl-
unin að sleppa þessum þræði
alveg. Mér þykir ekki ólíklegt, að
í náinni framtíð verði með öllum
ráðum reynt að rannsaka frum-
sögu landsins, og þá mun meðal
annars verða reynt að sannprófa
Papafrásögnina. En á þessu stigi
máls vil ég engu um það spá,
liverjir muni ná prófi og hverjir
ekki.
Á ferðum okkar Eysteins Jóns-
sonar um Berufjörð og Álftafjörð
hefur hann þrátt frætt mig um
gömul örnefni, m. a. í Gautavík
og við sunnanverðan Álftafjörð-
inn þar sem heitir Þangbrands-
tryggja. Telur þú líklegt, að forn-
leifar finnist. þarna?
Ekki þarf að geta í hnefa um
það, að fornminjar finnast í
Gautavík. Þar er friðlýst svæði
með allmörgum búðatóftum, sem
minna á búðatóftirnar á Gásum
í Eyjafirð1, þótt i smærri stíl sé,
og þar eru auk búðanna mjög
skýrar rústir af húsaþyrpingu,
sem mjög minnir á bæjarrústir,
en væntanlega ber þó að líta á
þær í samhengi við búðarústirn-
ar. I Gautavík var verzlunarstað-
ur á miðöldum, sem furðu fáar
frásagnir eru þó af. Éig álít að
ailar minjarnar séu frá þeirri
starfsemi. Ekkert rask hefur ver-
ið gert á þessum stað, og hann á
skilyrðislaust að vernda fyrir
hugsanlegum ágang’ byggðar eða
mannvirkja. Reyndar virðist
hann sem betur fer í engri hættu,
en þar kynni þó að koma einhvern
tíma. Þetta er rneð skemmtilegri
fornminjastöðum, sem ég þekki.
Einhvern tíma hefði manni þótt
álitleg tiihugsun að setjast þarna
að og gera uppgröft. En það bíð-
ur víst eitthvað, enda er þá á
hitt að líta, að uppgröftur mundi,
að mmnsta kosti í svip, spilla yf-
irbragði staðarins að því skapi
sem þekking á honum kynni að
aukast. Um Þangbrandsbryggju
get ég ekkert sagt af viti. Éig
held að það sé staður en ekki
fornm'njar. Þessi svonefnda
fcryggia er vitanlega engin
bryggja, heldur er þetta heljar-
miki 1 k’ettahryggur, sem gengur
í sjó íram. É|j tók myndir af
honum í sumar.
Eru e. t. v. fleiri staðir um
sunnanverða Austfirð', þar sem
fundizt hafa fornar minjar, eða
sérstakar hkur eru til, að þínum
dómi, að slíkir hlutir leynist?
Það vantar því miður ákaflega
m:kið á að ég hafi kannao a’lt
Austur’.and með tilliti til þecs,
hvar vænlegt væri að gera forn-
minjarannsóknir. Þó veit ég um
nokkra staði, og með uppr'fjun
og athugun í plöggum okka'
mundi fleiri koma upp á yfirborð-
ið. Giæsilegasti fornminjastaður
sem ég hef séð á Austurland: er
í Freysnesi í Ekkjufellslandi. Þar
eru merki’egar rústir, sem falla
svo undarlega vel inn í það lands-
lag sem þær eru í. É|g veit ekki
fyrir víst, eftir hvaða hús þessar
rúst'r eru, en þær eru ekki af
bæ, heldur hefur veriö þarna ein-
hvers konar opinber samkomu-
: taður. Þessi staður er vel frið-
aðnr, sem fcetur fer. En svo að
ég víki aftur beint að spurningu
þ;nn:, þá held ég að rétt sé að
spara sér upptalningar. Á Aust-
urlandi eru vitanlega mörg rann-
sóknarefni eins og annars staðar.
Hvað getur þú í stuttu máli
sngt okkur um hinn forna þing-
stao Austf:rðinga, Þingmúla?
Éij hef komið í Þingmúla. Þar
eru nokkrar friðlýstar rústir í
túni, vafalaust frá þjóðveldisöld.
En þingstaðir eru fleiri á Aust-
ur'andi, og hef ég komið á suma.
Éj hef komið í Sunnudal í
Vopnafirði og á Krakalækjarþing-
stað í Tungu. Á aðra þingstaði
hef ég svo ekki komið. En það
hefur löngum verið svo, að nokk-
uð hefur verið á reiki um hug-
myndir manna um þinghald í
Austfirðingafjórðungi, hvar þing-
in hafi verið haldin og hvernig
hlutverkum skipt milli þingstaða.
É|g hef ekkert til mála að leggja
um þetta efni. En ég vil geta
þess, að Krakalækjarþingstaður
er eins og Freysnes og Gautavík,
dásamlega skemmtilegur forn-
m'njastaður sem hefur sloppið
við nútíma rask. Það þarf að
gæta þess vel, að ekki verði kom-
inn þar sumarbústaður sem sízt
skyidi, áður en nokkur maður veit
af. Raunar veit ég ekki til, að
sú hætta vofi yfir, en bezt er að
hafa á sér vara.
Dropiaugarsonasaga og Fljóts-
dæla og Hrafnkelssaga Freysgoða
eru all viðburðaríkar og mörg ör-
nefni tengd þeim, eins og kunnugt
er. — Hefur nokkuð fundizt, sem
ætla mætti að væri tengt þessum
sögum? Telur þú sérstaka ástæðu
til könnunar á einhverjum sögu-
svæðum þe'rra?
É)g minnist þess ekki að neitt
merkilegt sé frá þessu að segja.
Vitaskuld hafa verið gerðar til-
raunir t;l að láta koma heim og
saman frásagnir Islendingasagna
og fornminjar. Slíkt hefur verið
gert lengi á Islandi, bæði af
lærðum og leikum. Það er út af
fyrir sig góðra gjalda vert, ef
Framhald á 17. síðu.
Gamla bátaspilið í Papey. — Ljósm. K. E.