Skólablaðið - 01.04.1981, Blaðsíða 19

Alþýduflokkurinn.
Almennt sögulegt yfirlit:
Enda þótt Albýðuflokkurinn byggi á þjóðlegum
grunni og stefna hans og starf sé miðað við
þarfir islenskrar alþýðu, á hann þó neð nokkrur.
hætti rætur aó rekja til erlendrar fyrirrayndar.
Sá maður, sem mest mótaði bæði ákveðna stefnu
til lausnar vandamálum verkafólks og benti á
leið til að hrinda henni i framkvæmd, var Karl
Marx. Um miðja 19. öld mótaði hann kenningar
jafnaóarstefnunnar og rökstuddi bær, Hann verður
þvi aó teljast fyrsti og helsti brautryðjandi
jafnaðarstefnunnar. Einnig ber aó telja með
honum nánasta samstarfsmann hans, Friedrich
Engels, sem studdi hann með ráðum og dáð.
En sósíaldemókratar eru þó hættir að lita á
rit Marx með hugarfari bókstafstrúarmannsins,
þ.e. þeir lita ekki á hvert orð hans og hverja
kenningu sem óyggjandi sannleiká eða opinberun,
eins og enn er gert af korimúnistum og virðist
tiðkast i Sovétrikjunum.
Árió 1895 birtust ritgeróir eftir l>jóðverjann
Edwart Bernstein. v>ar er þvi haldið fram, að hinn
bvltingarsinnaði marxismi sé röng stefna. Hann
taldi, að þjóðskipulagið mundi brevtast smám
saman úr auðvaldsskipulagi i skipulag jafnaðar-
stefnunnar. Þess vegna ætti stjórmálastarfsemi
jafnaóarmenna ekki að mióa aó bvi að undirbúa
hina óhjákvæmilegu byltingu, heldur ættu beir að
vinna aó bvi að hraða beirri hróun, sem smám
saman væri aó gerast.
Jafnaóarstefnan og verkalýðshreyfingin berst
hingað til lands á siðustu árum fyrri aldar.
Alþýðusamband islands var stofnað 12. mars
1916 og með þvi einnig Albýðuflokkur islands.
Þetta var hvort tveggja i senn, samband verka-
lýðsfélaganna i landinu og pólitiskur flokkur,
sem starfaði á vettvangi sveitarstjórnarmála og
þjóðmála.
Oft hefur verið stormasamt innan Alþýðuflokks-
ins og albýðusambandsins cg bá veriö deilt um
leiðir að bvi marki, sem komið gæti islenskri
alþýóu að sem mestum notum. Hefur þar verið uppi
sá skoðanaágreiningur milli þeirra, sen aðhylltusl
leið lýðræðislegra umbóta, og hinna sem aðhylltust
byltingarleiðina, hina einu réttu og sönnu.
Þrisvar hefur soðið upp úr og fvlking manna gengið
úr flokknum (1930, 1938 og 1954). Sameiginlegt i
þessari klofningu er, að vinstri hluti eða armur
úr Albýðuflokknum gengur út og sameinast flokki
til vinstri við hann.
Alþýðuflokkurinn hefur niu sinnum setið i
stjórn eftir 1918, lengst af með Sjálfstæðisflokki.
Meðal annars hefur þetta haft i för með sér, að
flokkurinn hefur færst lengra til hægri i is-
lenskum stjórnmálum.
Úrslit Alþingiskosninga:
Ár Atkvæði Þingsætí*
1916 903 1
1927 607 9 4
1934 11269 10
1942 8455 7
1956 15153 8
1959 10632 6
1967 15059 9
1974 10345 5
^Aðeins talin landskjörin þingsæti
Formenn Albýðuflokksins:
Ottó N. Þorláksson
Jón Baldvinsson
Stefán Jóh. Stefánsson
Hannibal Valdimarsson
Emil Jónsson
Haraldur Guðmundsson
Gyldi Þ. Gislason
Benedikt Gröndal
Kjartan Jóhannsson
Afstaða til ýmissa mála:
NATO og hersins:
„Alþýðuflokknum er ljóst, að afnám hvers konar
hernaðarbandalaga er alger forsenda fvrir raun-
hæfri friðvæðingu i heiminum og afvopnun allra
bjóða. Þess vegna styður hann og leggur áherslu
á alla raunhæfa viöleitni er stefnir að bvi marki
marki."(Stefna Albýðuflokksins, 30. bls.)
Þetta segir i stefnuskrá flokksins,
en hafa flokksmenn farið bókstaflega eftir þessu?
Þeir halda bvi fram að íslendingar eigi að halda
tryggð við Sameinuðu Þjóðirnar og vera aðilar að
þeim samtökum, og einnig eigi að hafa náið sam-
starf með Norðurlandaþjóðunum. Meóan þjóðir
Framhald á bls. 121.