Skólablaðið - 01.04.1981, Blaðsíða 20

Fram/óknarflokkurinn
Aðdragandi og stofnun. Sá maóur, sem átti hvaó
mestan þátt i hugmyndafræðilegri skipulagningu
þess flokkakerfis, er við búum við, var Jónas
Jónsson frá Hriflu. Jónas var lengi ritstjóri
Skinfaxa, blaðs ungmennafélagshreyfingarinnar,
og vakti athygli hvers einasta mannsbarns á
landinu með skrifum sinum. Jónas hvatti menn
til nýrrar flokkaskipunar i landinu, svipaðrar
og væri í öðrum lýðfrjálsum menningarlöndum.
Ihaldsmenn, hægri menn, áttu að mynda sérflokk,
en menn, sem vildu hraóa framsókn lands og lýðs
i anda frjálslyndis, vinstri menn, ættu aó vera
annar flokkur. Féllu þessar kenningar i góðan
jarðveg. Stéttaskipting annars áratugarins
hlaut aó leiða til stofnunar tveggja flokka
íhaldsandstæðinga; launafólk í kaupstöðum og
kauptúnum hlaut aó setja sér mun róttækari
stefnuskrá en samrýmdist viðhorfi bænda og mió-
stéttarfólks. Árió 1916 voru svo stofnaðir
tveir af þeim stjórnmálaflokkum, er teljast
elstir i landinu og enn starfa, og var Jónas
einn gildasti frumkvöóull þeirra beggja, Alþýóu-
flokkur og Framsóknarflokkur.
Framsóknarflokkur var byggður á grunni
tveggja sívaxandi félagshreyfinga í landinu,
samvinnuhreyfingarinnar og ungmennafélagshreyf-
ingarinnar, þar sem stuóningur vió samvinnu-
félögin og efling þeirra yrói eitt aðalstefnu-
skráratriðið. Fyrstu tvo áratugina á ferli sín-
um byggði flokkurinn starfsemi sina fyrst og
fremst upp sem dreifbýlisflokkur meó hagsmuni
bænda í öndvegi, en allt til 1942 var Framsókn-
arflokkurinn aðalforystuaf1 islenskra stjórn-
mála og sat að fimm árum undanskildum óslitið i
ríkisstjórn á árunum 1917-42, auk þess að veita
ríkisstjórn forstöðu óslitið 1927-42. Kjördæma-
skipunin hefur lengi verió hagstæð dreifbýlinu,
og sem dreifbýlisflokkur hafói Framsóknarflokkur-
inn hlutfallslega sterkari stöðu á Alþingi en
folst i almennu kjörfylgi hans, allt til 1942,
að i kjölfar róttækra kjördæmabreytinga náói
Sjálfstæðisflokkur aóalforystustöóu á þingi.
Eftir seinni heimsstyrjöld hefur Framsókn-
arflokkur jafnt og þétt haslaó sér völl í þétt-
býli, og má ætla, að nú komi um 2/3 hluti
atkvæðamagn.;. flokksins þaðan. Fylgisgrundvöll-
ur Framsóknarflokksins hefur samhlióa sókn i
þéttbýli orðió mun blandaóri en áóur, og þrátt
fyrir þaó að leggja áfram þunga áherslu á stuðn-
ing við bændur og samvinnuhreyfingu, hefur
flokkurinn náð allnokkrum itökum í félögum
launafólks á mölinni og á meðal smáatvinnurek-
enda i einkarekstri.
Skipulag Framsóknarflokksins er i aðalatrið-
um á þá leió, aó heildarstjórn hans er i höndum
þriggja stofnana, flokksþings, miðstjórnar og
framkvæmdastjórnar. Staðbundin stjórn flokks-
ins er i höndum flokksfélaga og kjördæmasam-
banda um allt land. Æðsta vald i málefnum hans
er i höndum flokksþings, sem eigi skal halda
sjaldnar en fjórða hvert ár, en hin sióari ár
hefur venjan verió sú að halda flokksþing sama
ár og kosið væri til Alþingis. Meginverkefni
flokksþings er aó marka stefnu flokksins i lands-
málum og setja honum lög.
Framsóknarflokkurinn er áhrifarikur i
sveitastjórnum um allt land, en mest og öruggast
fylgi hefur flokkurinn haft i Norðurlandskjör-
dæmunum báðum og Austurlandskjördæmi, þar sem
fylgið hefur að jafnaói verið allt að 40-45%.
Á sióustu árum hefur flokkurinn að jafnaói
hlotið 24-28% atkvæða, ef frá er talið 16,8%
1978. Laust fylgi flokksins virðist hafa auk-
ist til muna á siðustu árum sem og annarra
flokka.
I stuttri skólablaðskynningu er ókleift aó
gera stefnu flokksins góð skil, en þó auðvelt
að skilgreina meginlinur i afstöóu flokksins
til meginmálaflokka, svo sem efnahags-, félags-
og utanrikismála.
Kjarninn i stefnu flokksins hefur verið