Austri - 08.07.1977, Side 1
Að gerðum samningum
i.
Almennir kjarasamningar teljast
ætíð til stórviðburða í lýðræðisríkjum.
í einræðisríkjunum er þeim málum
ráðið til lykta með öðrum hætti.
Framkvæmd samninga hér er oft
gagnrýnd harðlega. Bein afskipti
þorra manna í launþegasamtökunum
virðast hins vegar lítil. Fáir munu
þó kjósa okkur til handa aðfarir ein-
ræðisþjóða.
II.
Lengi var setið við samningaborð-
ið að vanda. Skopteiknarar sýndu
liðsodda undir köngulóarvef, rykfall-
na. Öðrum þræði valda þessum seina-
gangi úrelt vinnulag, gamlar hefðir
sem ekki virðast skynsamlegar. Á
hinn bóginn kemur til gerð samninga,
margslungin og beinlínis flókin. Örð-
ugt getur verið að breyta hvoru
tveggja, þótt flestir viðurkenni þörf-
ina.
III.
Löngum hefur sú orðið raunin að
almennir kjarasamningar hafi þá
fyrst tekist þegar allsherjarverkfall
hefur staðið drjúga hríð og lamað
allt atvinnu og athafnalíf í landinu,
öllum til tjóns. Nú var ekki gripið
til sömu úrræða að þessu leyti en
”yfirvinnubann“ stóð nokkrar vikur.
Yfirvinnubannið hefir vafalaust
dregið verulega úr framleiðslu. Og
vitanlega olli það tekjuskerðingu
meðal launþega.
IV.
En þetta bann hefir haft víðtæk-
ari verkanir. Flestir munu á eitt
sáttir um að yfirvinna hafi á síðari
árum verið unnin langt úr hófi.
Dæmi: Gamla vertíðarformið krafð-
ist nær ótakmarkaðrar yfirvinnu í
hrotunum. Stöðug vinna fiskvinnslu-
stöðva með næga hráefnisöflun er
allt annars eðlis.
Menn mun greina á um áhrif yfir-
vinnubannsins á nýgerða kjarasamn-
inga. Menn björguðust betur án yfir-
vinnu en ætlað var. En án efa: Yfir-
vinnubannið hefir vakið menn til
aukinnar umhugsunar um stöðu
manns og framleiðslu.
V.
Alþýðusambandið lýsti það stefnu
sína að jafna nokkuð laun manna.
Ýmsir studdu þessa stefnu og voru
ekki síst afgerandi yfirlýsingar for-
manns Framsóknarflokksins og
stjórnar Sambands ísl. samvinnufé-
laga. Ekki verður annað séð en veru-
lega hafi miðað í þá átt við endan-
lega samninga. Verður það ekki sagt
um ýmsa aðra samningsgerð síðustu
missera.
VI.
Samningsaðilar sneru sér til ríkis-
stjórnarinnar, sem að ósk þeirra
beitir sér fyrir allveigamiklum að-
gerðum. Menn eru ekki á eitt sáttir
hvort slíkt sé yfir höfuð æskilegt.
En þetta er orðin hefð hér og víðar.
Verulegur hluti aðgerða ríkisvalds-
ins felst í skattalækhun og auknum
útgjöldum ríkissjóðs. Slíkar ráðstaf-
anir hljóta að segja til sín á öðrum
sviðum ríkisbúskaparins.
Fyrir nokkrum misserum urðu Is-
lendingar að mæta stórversnandi við-
skiptakjörum og kaupmáttur launa
þvarr. Nú hafa viðskiptakjör batnað
og í nýgerðum samningum var á-
kveðin launahækkun, sem í nálægum
löndum væri talin mjög mikil — ó-
varleg. Kaupmáttur launa hækkar
þannig mjög og vonandi tekst að
tryggja stöðugleika hans. Þetta hef-
ir þó oft reynst örugt og er þá höfð
í huga reynsla þjóðarinnar frá fyrri
kj ar asamningum.
VII.
Ekki fer milli mála að síðustu
kjarasamningar eru eftirtektarverð-
ir:
Það var samið án allsherjarverk-
falis. Hver hefir tapað á því?
Reynt er að jafna launin og það
tekst að nokkru. Það er nýtt.
Það er unnt — og æskilegt að
draga nokkuð úr yfirvinnu.
Óvissa um varanleik kaupmáttar-
aukningar er litlu minni en áður.
Er ekki orðið óhjákvæmilegt að undir-
byggja aðgerðir í kjaramálum á
”faglegri“ hátt og með lengri fyrir-
vara en tíðkast hefir til þessa.
VIII.
Að gerðum almennum kjarasamn-
ingum koma upp margar spurningar.
Ég hef nefnt dæmi — og tel æski-
Frá S.S.A.
Dagana 9. og 10. júní s.l. var hald-
in ráðstefna að Hallormsstað um
orkumál á Austurlandi, á vegum
Sambands sveitarfélaga í Austur-
landskjördæmi.
Ráðstefnuna sóttu sveitarstjórnar-
menn af sambandssvæðinu, orku-
málastjóri, rafmagnsveitustjóri rík-
isins, ráðuneytisstjóri orkumála-
ráðuneytisins, auk sérfróðra manna
um verkfræði og orkumál. Þá sóttu
ráðstefnuna, Vilhjálmur Hjálmars-
son, menntamálaráðherra og þing-
mennirnir Helgi Seljan, Sverrir Her-
mannsson og Tómas Árnason.
Fyrri ráðstefnudaginn var farin
stutt skoðunarferð að Valþjófsstað
og Hóli í Fljótsdal, þar sem áformað
er að stöðvarhús Bessastaðaárvirkj-
unar og Fljótsdalsvirkjunar rísi.
Að þeirri ferð lokinni skýrði Sig-
urjón Helgason, verkfræðingur ráð-
stefnugestum frá fyrirhugaðri mann-
virkjagerð vegna Fjarðarárvirkjunar
og Leifur Benediktsson, verkfræðing-
ur skýrði tilhögun og mannvirkja-
gerð Bessastaðaárvirkjunar. Sýndar
voru myndir, kort og teikningar til
skýringa. Að því loknu greindi Hauk-
ur Tómasson, jarðfræðingur frá þeim
rannsóknum, sem nú fara fram á
vatnasvæði Fljótsdalsvirkjana og því,
sem ætlað er að ljúka í þeim efnum
á þessu sumri.
Loks flutti Sveinn Þórarinsson,
verkfræðingur athyglisvert erindi um
fjarvarmaveitur. Síðari ráðstefnu-
daginn var ráðstefnan formlega sett
af formanni S.S.A. og ráðuneytis-
stjóri orkumálaráðuneytis flutti á-
varp og kveðjur frá orkumálaráð-
herra, sem var erlendis.
Að því búnu hófust framsöguer-
indi:
Efni í blaðið þarf að berast
í síðasta lagi á þriðjudegi
eigi það að birtast í sömu
viku, auglýsingar þurfa að
berast í síðasta lagi fyrir
hádegi á miðvikudögum.
legra að menn ræði þessi mál í ró-
legheitum meðan samningagerðin er
fersk í hugum manna — og smám
saman eftir því sem fram vindur
þróun íslenskra efnahagsmála á
næstu misserum.
V. H.
Jakob Björnsson, orkumálastjóri
flutti erindi um: Orkuspár fyrir
Austurland. — Orkurannsóknir og
orkuvalkostir á Austurlandi.
Kristján Jónsson, rafmagnsveitu-
stjóri ríkisins flutti erindi er nefnd-
ist: Stefna rafmagnsveitna ríkisins
í orkumálum Austurlands.
Erling Garðar Jónasson og Reynir
Zöega fluttu erindi um stefnu aust-
firðinga í orkumálum.
Að framsöguerindum loknum hóf-
ust almennar umræður um orkumál
og stóðu til hádegis. Eftir hádegi
störfuðu ráðstefnufulltrúar og gestir
í tveim umræðuhópum.:
Annar hópurinn, undir stjóm Ja-
kobs Björnssonar, orkumálastjóra
fjallaði um efnið: Orkuspár og orku-
valkostir á Austurlandi.
Hinn hópurinn undir stjóm Krist-
jáns Jónssonar, rafmagnsveitustjóra
ríkisins fjallaði um efinið: Stefnu-
mörkun í orkumálum Austurlands.
Klukkan 16 þennan dag hófst svo
almennur fundur að nýju og skiluðu
þá umræðuhópar áliti. Að því loknu
fóm fram frjálsar umræður og tóku
margir til máls.
Kom eindregið fram í áliti um-
ræðuhópa, svo og máli fundarmanna,
að megináherslu beri að leggja á öfl-
un grunnafls heima í fjórðungnum,
samhliða samtengingu orkuveitu-
svæða landsins.
Vora menn mjög einhuga um, að
ákvörðun um virkjun Bessastaðaár
yrði ekki dregin lengur en til hausts-
ins, þannig að framkvæmdir við virkj-
unina gætu hafist af fullum krafti
þegar næsta vor.
Þá lagði fundurinn ríka áherslu á,
að S.S.A. markaði skýra stefnu í
skipulagi raforkumála Austurlands á
næsta aðalfundi.
Ráðstefnunni, sem var mjög vel
sótt, var slitið um kl. 18 síðdegis.