Austri - 20.02.1981, Qupperneq 1

Um safnastofnun og safnamál
á Austurlandi
— Minjavörður tekur til starfa að nýju
Safnastofnun Austurlands er
rekin á vegum Sambands sveit-
arfélaga á Austurlandi sem kýs
henni árlega stjórn, einn full-
trúa frá hverjum kaupstað og
sýslu.
„Hlutverk Safnastofnunar
(SAL) er að vinna að skipulegri
uppbyggingu og viðgangi safna
á sambandssvæði S.S.A. í sam-
vinnu við umráðaaðila þeirra,”
eins og stendur í 3. grein reglu-
gerðar hennar.
Engum blandast hugur um
menningargildi þess að bjarga
frá glötun munum og hvei’s
kyns minjum er vitna um líf og
starf genginna kynslóða. Fátt
mun betur fallið til að tengja
saman nútíð og fortíð en góð
söfn, sem gætu orðið lifandi með
því að vera vettvangur ungra
og aldinna í daglegu lífi þeirra
og námi. Ekki er að leyna því
að nokkuð hafa Austfirðingar
verið á eftir í þess ari uppbygg-
ingu, sem víða um land er kom-
in á góðan rekspöl. Þó hafa söfn
verið stofnsett í fjórðungnum
og flestir vita af Burstafells-
bænum í Vopnafirði sem er
mjög heillegt og gott eintak af
gömlum ísl. sveitabæ í veglegum
stíl ásamt þeim búshlutum sem
slíkum stað heyrðu til.
Minjasafn Austurlands var
stofnað fyrir hartnær 40 árum
og töluvert átak gert í söfnun
muna um skeið. En húsnæði
sneið því stakk svo þröngan að
starfsemin varð því nær engin
um langt árabil. Laust eftir
1970 vaknaði verulegur áhugi
og tilburðir í þá átt að koma
safnamálum á Austurlandi í
viðunandi horf. Þá var á vegum
S.S.A. starfandi nefnd til að
gera tillögur í þessum efnum.
Sú nefnd markaði heildarstefnu
og lagði fram hugmynd um
Safnastofnun Austurlands, sem
hlaut samþykki stjórnar S.S.A.,
og starfar síðan eftir reglugerð,
sem er í samræmi við tillögur
nefndarinnar. Aðalhvatamaður
að þessari mótun var Hjörleifur
Guttormsson, líffr. í Neskaup-
stað, núverandi iðnaðarráð-
herra, og var hann forystumað-
ur Safnastofnunar fyrstu árin
og mótaði hana. Þegar Hjörleif-
ur tók við öðrum verkefnum og
starfsvettvangur hans færðist
að verulegu leyti út úr fjórð-
ungnum lét hann af stjórn
stofnunarinnar. Við starfinu
tók þá Gunnlaugur Haraldsson,
ungur og vel menntaður þjóð-
háttafræðingur, sem reyndist
ötull og laginn starfsmaður
þann tíma sem hans naut við
hér eystra.
Eftir að Gunnlaugur fluttist
til Akraness, þar sem hann er
nú forstöðumaður Minjasafns-
ins í Görðum, varð því miður
nokkur lægð í starfsemi S.A.L.
Hins vegar hafa nú gerst þau
góðu tíðindi að stjórn SAL hef-
ur ráðið unga menntakonu á
þessu sviði, Ragnheiði Þórarins-
dóttur, þjóðfræðing, frá Eiðum
til starfa og tekur hún við for-
stöðu Safnastofnunar 1. júlí
nk. Bindur stjórn SAL miklar
vonir við þessa ráðningu. í
fyrsta lagi hefur það berlega
komið í ljós að starf SAL bygg-
ist fyrst og fremst á því að unnt
reynist að hafa fastan starfs-
mann, er auk þess sé sérfræð-
ingur í þjóðháttum og safna-
málum. í öðru lagi vill svo
heppilega til að Ragnheiður er
fædd og uppalin Austfirðin’gur,
þekkir hér vel til og hefur auk
þess fullan vilja á að koma aft-
ur heim í átthagana og láta þá
njóta menntunar sinnar og
hæfileika. Hún hefur stundað
þjóðfræðinám við háskólann í
Osló um árabil og býr sig nú
undir magisterspróf.
Starfsaðstaða Safnastofnunar
hefur á síðustu árum verið mjög
bágborin. Vonir standa til að úr
því rætist nokkuð á komandi
sumri þegar hafist verður
handa um byggingu safnhúss
fyrir Minjasafn Austurlands á
Egilsstöðum. Leyfi hefur feng-
ist til að kaupa tilbúið timbur-
hús til að leysa brýnasta vanda
safnsins á meðan byggingin
stendur yfir og mun SAL fá að-
stöðu í þessu húsi uns hún flyst
inn í hið nýja safnhús þegar
byggingu þess lýkur.
Af öðrum söfnum á starfs-
svæði S.S.A. er það helst að
segja að Sjóminjasafn er á
Eskifirði, sem auk þess sinnir
á myndarlegan hátt húsfriðun.
Hefur Gamlabúð á Eskifirði ver-
ið endurbyggð að verulegu leyti
og er unnið að því verkefni á-
fram. Þá hefur safnið keypt
gamalt sjóhús ásamt lóð, og
stefnir markvisst að áframhald-
andi friðun gamalla, merkra
húsa.
I Neskaupstað er myndarlegt
náttúrugripasafn, sem var byggt
upp af Hjörleifi á þeim árum
sem hann vann að þessari stofn-
un. Austur-Skaftfellingar hafa
flutt og endurbyggt sína Gömlu-
búð frá Papaósi og komið þar
upp mjög smekklegu safni. Þá
er unnið að stofnun Tækni-
minjasafns á Seyðisfirði er
fyrst og fremst mun varðveita
allt er varðar símann, sem þar
var tekinn á land í öndverðu. Á
Seyðisfirði eru einnig fleiri
tæknileg verðmæti frá liðinni
tíð svo sem vélsmiðja Jóh. Hans-
sonar, með þeim sérstaka bún-
aði sem þar var, rafstöðin í
Fjarðaseli, sem enn er reyndar
Frii Verhalýösfélag
Verkalýðsfélag Fljótsdalshéraðs
opnaði í september skrifstofu að
Selási 11 (bílskúr).
Skrifstofan er opin á þriðjudög-
um og fimmtudögum frá kl. 3-6, auk
þess er opið á fimmtudagskvöldum
kl. 20 - 21.30 og þá er viðtalstími
stjórnarmanna.
Stjórnin skiptir með sér verkum
þannig að á þessari kvöldvakt er
alltaf einn úr stjórninni sem menn
Ragnheiður Þórarinsdóttir,
þjóðfræðingur.
notuð o.fl. mætti telja þar.
Burstafellsbærinn er eign Þjóð-
minjasafns en safnið sjálft er
að stofni til einkasafn fjölskyld-
unnar á staðnum. Að öllu þessu
þarf að hlúa og við það að auka.
Til þess þarf starf og fjármuni,
þekkingu og árvekni. En fyrst
og síðast þarf velvilja og skiln-
ing alls almennings.
Skipulag Safnastofnunar
Austurlands er sérstætt í sögu
safnamála á landi hér og hefur
vakið verðskuldaða athygli, m.a.
í sambandi við endurskoðun
þjóðminjalaga, sem nú stendur
yfir. Má segja að þrátt fyrir að
við vorum seinni af stað þá
fleytti skipulag SAL okkur
fram um mörg skref og stönd-
um við að því leyti framar en
aðrir.
Vonandi er að aukin starf-
semi SAL með ráðningu minja-
varðar á Austurlandi verði þess-
um merka menningarþætti til
verulegs framdráttar.
Halldór Sigurðsson.
geta haft samband við. Nú ei'um við
loksins búin að fá síma og er númer-
ið 1535. Þessi opnunartími verður
eitthvað lengur, en mun verða endur-
skoðaður með vorinu með tilliti til
fenginnar reynslu.
Starfsmaður er Gyða Vigfúsdóttir.
Stjómin vill benda félagsmönnum
á að notfæra sér þessa þjónustu.
G.V.