Austri - 26.06.1981, Blaðsíða 2
2
AUSTRI
Egilsstöðum 26. júní 1981.
Otgefandi:
Kjördæmissamband framsóknarmanna á Austurlandi. I
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: |
Jón Kristjánsson, sími 97-1314. |
Afgreiðsla og auglýsingar:
Kristrún Jónsdóttir, sími 97-1151.
HÉRAÐSPRENT SF.
Einstaklingshyggja - félagshyggja
- ríkishyggja
Eitt af því sem miklu ræður um það hvernig þjóðfélagið þróast
á næstu árum er það rekstrarform sem nýjum fyrirtækjum er
valið, ekki síst ef þau eru stór á okkar mælikvarða. Rekstrarfoim
stærri fyrirtækja getur skipt sköpum um það, hvort þjóðfélagið
þróast til þess sem má kalla einstaklingshyggj u, félagshyggju eða
ríkishyggju.
Ekki þarf að lýsa því hér, að sterkur áróður hefur verið reldnn
fyrir einstaklingshyggjunni og kapítalismanum sem henni er ná-
skyld. Þar er fjármagnið sett ofar fólkinu, og fjárhagsleg mark-
mið eru ávallt í fremsta sæti. Einstaklingarnir sem eiga og reka
fyrirtækin eru frjálsir að því að ráðstafa fjármunum eftir vild,
leggja niður rekstur hér og reisa hann þar, án þess að landamæri,
eða hagsmunir fólksins sem við framleiðsluna vinnur ráði nokkru
eða komi þar nokkuð nærri.
Þótt þetta fyrirkomulag eigi sér talsmenn hérlendis, og þá
nokkuð öfluga, held ég að fullyrða megi að þetta er ekki það fyrir-
komulag sem við viljum hafa við okkar atvimiuuppbyggingu í
náinni framtíð.
Á hinn bóginn er fyrirkomulagið, sem kalla má ríkishyggju.
Þar er ríkið langstærsti hluthafinn í atvinnufyrirtækjunum, og
það er ekki nóg með það heldur er öll forsjá í þess höndum og allt
frumkvæði á að koma þaðan. Þetta fyrirkomulag ber líka að var-
ast. Það er áreiðanlega ekki til framdráttar fyrirtækjarekstri að
vera stjórnað úr ráðuneytum, af mönnum sem ekki standa í dag-
legri stjórnun fyrirtækjanna og bera takmarkaða ábyrgð að því
leyti. Það ber að athuga vel sinn gang, áður en þessi leið er valin.
Of mikil ríkisforsjá á þessum sviðum er varhugaverð.
Það vill svo vel til að þriðja leiðin er til, og það er leið félags-
hyggjunnar. Það er sú leið að blandað eignarform ríki á atvinnu-
starfseminni. Hún sé í eigu félagssamtaka fólksins, samvinnu-
hreyfingar, verkalýðsfélaga, ríkis og einstaklinga. Ef hægt er að
velja atvinnustarfseminni slíkt form, er það langfarsælast, og búa
þannig um hnútana að stjórnun hennar og frumkvæði í atvinnu-
rekstri sé hjá fólkinu og komi því við og ákvarðanirnar séu tekn-
ar af mönnum sem standa í ísköldum veruleika atvinnustarfsem-
innar frá degi til dags.
Þetta kom leiðarahöfundi í hug vegna þess að nú liggja á borð-
inu áætlanir og frumvörp um iðnaðaruppbyggingu á nokkrum
sviðum, og athuganir hafa verið í gangi um nokkur allstór fyrir-
tæki á iðnaðarsviðinu, og áform eru uppi um fleiri. Við uppbygg-
ingu þessarar atvinnustarfsemi þarf að gæta mjög vel að þessu
atriði, hver á að reka fyrirtækin og bera ábyrgð á rekstri þeirra
og hafa frumkvæðið um þróun þeirra. Það ber að varast að ganga
að þessum verkum með því hugarfari að ríkissjóður og ráðuneyti sé
ein allsherjar forsjá, og aðalverk stjórnenda þeirra í náinni fram-
tíð eigi að vera að sitja í ráðuneytum, eða anddyri Alþingishúss-
ins til þess að sækja leyfi og frumkvæði til manna sem eiga að
sitja á bak við lokaðar dyr, og hugsa fyrir þessa menn. Stærstu
verkefnin í íslensku atvinnulífi til þessa hafa ekki verið unnin á
þennan hátt, og það er óþarft að taka það fyrirkomulag upp nú.
Þriðja leiðin er til, leið félagshyggjunnar og hún tryggir fólk-
inu aðgang að fyrirtækjunum og stjórnendum visst frelsi til þess
að takast á við ný verkefni og þróa atvinnustarfsemina til hags-
bóta fyrir fólkið í landinu.
J. K.
jSiít úr bverri úttiitifi
Eyvindarstaðaheiði heitir afréttar-
land, sem lig'g-ur suðvestur frá Skaga-
firði, og nær allt upp til Hofsjökuls
milli Blöndu og Vestari-Jökulsár, en
hún er önnur upptakakvísl Héraðs-
vatna. Austur þaðan heitir Hofsaf-
rétt.
Landslagi er svo háttað á heiði
þessari, að hálendishryggur verður
um hana miðja, breiður mjög, en
eigi allhár. Nær hann frá jöklinum
norður að byggðafjöllunum vestan
Skagafjarðar og skiptir vötnum
milli meginánna. Ekki hefur hrygg-
urinn sérstakt nafn, en tíðast er
hann kallaður Hraunin eða á hraun-
unum, og eru þar þó eldhraun engin,
heldur samfelld grágrýtisauðn, gróð-
urlaus að mestu og ýfð í langar öld-
ur, sem hraungarðar heita.
Austan við þennan hrygg dregur í
dal að Jökulsá. Dýpkar hann norður
og nefnist þá Goðdaladalur. Hann er
óbyggður og liggur niður Vesturdal
milli Goðadala og Hofs.
Þetta er upphafið á lýsingu Pálma
Hannessonar rektors og náttúrufræð-
ings á Eyvindarstaðaheiði. En þessi
heiði hefur komið við sögu í umræð-
um um Blönduvirkjun, því a.m.k.
hluti hennar fer undir vatn ef farið
verður eftir þeirri áætlun sem nú
liggur fyrir um virkjun Blöndu.
Indriði G. Þorsteinsson skáld og rit-
höfundur er fæddur og uppalinn í
Gilhaga í Tungusveit, í nágrenni við
heiðalöndin og öræfin. Sér þess víða
stað í skáldverkum hans, hann fór
ungur í göngur þar inn á heiðarnar.
Indriði orti vísur um Eyvindarstaða-
heiði, þær eru svona.
VÍSUR UM HEIÐINA
Á Eyvindarstaðaheiði
eru ríðandi menn
á þeytingi að reka rollur
því réttirnar hefjast senn.
Þarna hafa þeir hóað
að haustinu alla tíð
og tafizt við torrækar kindur
í Tungum og Brunnahlíð.
í göngum í hörðum hríðum
þeir hafa í villum lent
en komizt klakklaust til byggða
þótt kindurnar hafi fennt.
Enginn veit að hverju er leitað
um auðnir, mela og sand.
Á Eyvindarstaðaheiði
er illfundið beitarland.
Þó er það keppikefli
að komast í göngur þar
því sögurnar grasið sýna
í síbreiðum alls staðar.
Ég trúði um grænar grundir
gengi sauðkindin frjáls.
Einungis svartan sandinn
ég sá yfir Þingmannaháls.
Þótt blásin og ber séu hraunin
og blökk eins og erfðasynd
er Eyvindarstaðaheiðin
elskuð af manni og kind.
Svo er hér ein vísa eftir Þorstein í
Gilhaga föður Indriða.
Margan hendir manninn hér
meðan lífs er taflið þreytt
að hampa því sem ekkert er
og aldrei hefur verið neitt.
„Örnefni eru mikilvægur hluti um-
hverfis okkar og menningar. Þau
auðkenna hvers konar staði og eru í
sjálfum sér ómetanleg menningar-
verðmæti, sem mikil áhrif hafa á
heimúð manna og unan.
Örnefnagæzla er því mikilvægt
hagsmunamál samfélagsins. Samfé-
lagið verður að sjá örnefnaarfinum
borgið og gæta þess, að nýjar nafn-
giftir fari þannig úr hendi, að ör-
nefnin verði vel nothæf og menning-
ararfurinn varðveitist í samfélagi,
sem er sífelldum breytingum undir-
orpið.
I öllum norrænum löndum hafa
þjóðfélögin komið á fót stofnunum,
sem hafa það hlutverk að safna ör-
nefnum, vinna úr þeim og gera þau
aðgengileg almenningi. Allir þeir að-
ilar, sem fjalla um nafngiftir, eiga
kost á að notfæra sér efnivið og sér-
þekkingu örnefnastofnananna og
ættu ekki að láta það undir höfuð
leggjast.”
— Qeqertaq er í firði, sem var full-
ur af borgarís á reki, og skipstjóri
okkar var því ekkert hrifinn af leg-
unni, en Karl frændi áleit það per-
sónulega móðgun við sig, ef einhver
leyfði sér að gagnrýna byggð hans
eða fjörðinn. Við fengum því ekki að
hreyfa okkur þaðan, fyrr en búið var
að halda mikla íþróttahátíð til heið-
urs okkur. Komu þangað kappar úr
öðrum byggðarlögum og háðu glímu.
Sá, er undir varð í viðureigninni,
fékk staup af brennivíni, — sigur-
vegaranum var heiðurinn af að hafa
unnið nægileg verðlaun. Ég komst að
því síðar, að þetta er einkennandi fyr-
ir íþróttahugarfar Eskimóa.
— P. Freuchen.
Gleði mín og æskuár
undur lífsins, tíbrá vafið
þjáning, raunir, tregatár
týnist allt í sama hafið.
Þóroddur Guðmundsson
frá Sandi.
Margan hendir manninn hér
meðan lífs er taflið þreytt.
Að hampa því sem ekkert er
og aldrei hefur verið neitt.
Þorsteinn Magnússon
í Gilhaga.
BÍLL TIL SÖLU!
Til sölu er Fiat fólksbifreið
125 P, árgerð 1980, ekinn 5000
km. Upplýsingar í síma 7298,
Neskaupstað.