Morgunblaðið - 08.04.2010, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 8. APRÍL 2010
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Birtingmynd-efnis á
vefnum Wiki-
leaks þar sem
sjá má árás
Bandaríkjahers
úr lofti, fyrst á hóp manna
í Bagdad og síðan á menn,
sem reyna að bjarga særð-
um manni, hefur víða vakið
hörð viðbrögð. Á sumum
vefjum vestanhafs skrifuðu
nokkur þúsund manns at-
hugasemdir. Um er að
ræða myndband úr þyrlu
Bandaríkjahers og var það
unnið til birtingar í sam-
vinnu við RÚV. Ekki hefur
síst farið fyrir brjóstið á
almenningi hvað hermenn-
irnir tala af mikilli lítils-
virðingu um fórnarlömb
sín, hreykja sér af dráp-
unum og klæjar í fingurna
að láta til skarar skríða.
Þá vekur óhug þegar
ákveðið er að fara ekki
með tvö börn, sem særðust
í árásinni, beint á sjúkra-
hús, heldur fela þau írösku
lögreglunni með þeim orð-
um að fólkinu hafi verið
nær að hafa þau með sér á
vettvang átaka.
Bandarísku hermenn-
irnir töldu að þeir væru að
gera árás á vopnaðan hóp,
en hann reyndist vopnlaus.
Í hópnum voru tveir út-
sendarar fréttastofunnar
Reuters.
Atburðurinn átti sér stað
árið 2007 þegar mjög
róstusamt var í Bagdad og
kringumstæður þannig að
ógerningur er að gera
greinarmun á vinum og
óvinum. Það getur verið
erfitt fyrir hermenn í þyrlu
í mörg hundruð metra fjar-
lægð að greina á mynd
hvort maður heldur á vopni
eða myndavél. Þó er það
svo að samkvæmt starfs-
reglum Bandaríkjahers og
Genfarsamningnum þarf að
gæta þess að beita þá ekki
ofbeldi, sem ekki taka
beinan þátt í hernaðar-
aðgerðum. Ekki er að sjá á
myndbandinu að skotið
hafi verið á bandarísku
hermennina og þaðan af
síður að beitt hafi verið
sprengjuvörpu.
Síðan er augljóst að
maður, sem kemur aðvíf-
andi í sendiferðabíl, er að
reyna að bjarga særðum
manni og óskiljanlegt á
hvaða forsendum ákveðið
er að gera aðra árás.
Óbreyttir
borgarar hafa
áður fallið í Írak
og Bandaríkja-
her hafði geng-
ist við því sem
gerðist í árás-
inni áður en myndbandið
var birt. Myndbandið er
hins vegar afhjúpandi og
skiljanlegt að Bandaríkja-
her sé í mun að slíkt efni
komi ekki fyrir sjónir al-
mennings.
Á innrásarher hvíla
skýrar skuldbindingar um
að virða mannréttindi og
gæta þess að brjóta ekki
gegn alþjóðasamningum.
Þegar lýðræðisríki láta til
skarar skríða verður þrýst-
ingurinn þeim mun meiri.
Þótt óvinurinn geti hæg-
lega dulist meðal óbreyttra
borgara dregur það ekki
úr þeirri kvöð, en það eyk-
ur hættuna á mistökum.
Myndbandið á Wikileaks
er frá Írak, en almennir
borgarar hafa einnig verið
drepnir í Afganistan, nú
síðast þegar fjórir féllu í
árás herja NATO á þriðju-
dag. Varnarmálaráðherra
Þýskalands, Karl-Theodor
Guttenberg, hefur verið í
miklum vanda heima fyrir
vegna þess að þýskur her-
maður fyrirskipaði árás á
liðnu ári þar sem óbreyttir
borgarar létu lífið. Vandi
hans er fólginn í því hvern-
ig hann brást við. Fyrst
sagði hann að þýski herinn
hefði brugðist rétt við og
þegar hið sanna kom í ljós
knúði hann undirmenn sína
til afsagnar fyrir að hafa
ekki gefið sér réttar upp-
lýsingar. Þó hafði hann að-
gang að þeim upplýsingum,
sem sýndu að ekki hefði
verið allt með felldu.
Í lýðræðisríkjum veitir
almenningur stjórnvöldum
aðhald. Brot á Genfarsátt-
málanum dregur úr stuðn-
ingi almennings heima fyr-
ir. Slík brot ala líka á
tortryggni og andúð í garð
aðkomuherjanna. Það er
ekki nóg að stjórnvöld
gangist við því að brot hafi
verið framin, þau verða að
sýna að allt verði gert til
að koma í veg fyrir að slík
brot endurtaki sig. Mynd-
bandið á Wikileaks sýnir
atburðarás, sem ekki er
hægt að verja.
Stríð er hryllingur, en
hann verður að takmarka
eftir megni.
Myndbandið á
Wikileaks sýnir
atburðarás sem ekki
er hægt að verja}
Skyldur í hernaði
I
nnan ríkisstjórnarflokkanna mun hafa
vaknað sú hugmynd að henda út úr
stjórninni utanþingsráðherrunum,
Rögnu Árnadóttur dómsmálaráð-
herra og Gylfa Magnússyni við-
skiptaráðherra. Það þykir ekki lengur pláss
fyrir þau þar sem ríkisstjórnarflokkunum
finnst brýnt að koma eigin flokksgæðingum í
vel launuð embætti. En einmitt þegar ríkis-
stjórnin virtist vera búin að ná sátt um að þjón-
usta eigin flokksmenn á kostnað fagmennsku
birtist skoðanakönnun sem sýnir að þessir ut-
anþingsráðherrar njóta mestra vinsælda með-
al þjóðarinnar. Atvinnustjórnmálamennirnir
ættu að taka vandlega eftir þessum dómi þjóð-
arinnar því hann er áfellisdómur yfir þeim
sjálfum.
Það er engin tilviljun að einmitt þessir ráð-
herrar, Ragna Árnadóttir og Gylfi Magnússon, njóta
mestrar virðingar og vinsælda meðal þjóðarinnar. Það er
þægileg hvíld í því að hlusta á Rögnu og Gylfa. Þau tala
mannamál, eru sanngjörn og ljóst er að þau vinna af heil-
indum. Maður hefur aldrei á tilfinningunni að þau láti al-
mannahagsmuni víkja fyrir flokkshagsmunum. Þau virka
dugleg, áreiðanleg og heiðarleg. Það er skrýtið að sam-
ráðherrar þeirra hafi ekki komið auga á hina góðu eig-
inleika þessara tveggja ráðherra sem þjóðin sér svo
greinilega.
Þegar flestir aðrir ráðherrar ríkisstjórnarinnar byrja
að tala er engu líkara en að flokksmaskínan hafi trekkt þá
upp því frá þeim streyma endalausir frasar.
Það er eins og þessir stjórnmálamenn hafi al-
ist upp í pólitískum uppeldisbúðum þar sem
hver dagur hefst á því að lesið er upp úr
stefnuskrá Flokksins og sá stendur uppi sem
sigurvegari sem flinkastur er að leggja flokks-
frasana á minnið. Fyrir vikið verða stjórn-
málamennirnir í huga manns nánast að einum
manni, fremur sviplausum kontórista sem er
einkar laginn í því að tala í frösum og lifir í
þeim misskilningi að hann sé þjóðargersemi
sem hafi nokkuð alveg sérstakt fram að færa.
Fylgið reytist af hinni dáðlausu ríkisstjórn
Samfylkingar og Vinstri grænna. Ríkis-
stjórnin má engan veginn við því að missa úr
sínum röðum vinsælustu ráðherra landsins.
Flokksráðherrarnir geta vel haldið því fram
að vinsældakosning sé bara eins og hver önn-
ur fegurðarsamkeppni sem skipti litlu máli í hinum
ískalda raunveruleika. En ef þeir vilja halda því fram eru
þeir um leið að horfa framhjá því að þjóðin er orðin þreytt
á íslenskri flokkspólitík, sem er oftar en ekki nauðaó-
merkileg. Aldrei hefur það komið jafn greinilega í ljós og
á síðustu mánuðum þegar flokkarnir þjóta í skotgrafirnar
í stað þess að sýna manndóm og leggja saman til að leysa
úr gríðarlegum vandamálum lítillar þjóðar.
Það þarf alvörumanneskjur í íslensk stjórnmál. Ekki
fólk sem hópar sig reglulega saman, les í kór upp úr
stefnuskránni og hrópar síðan húrra fyrir eigin ágæti.
kolbrun@mbl.is
Kolbrún
Bergþórsdóttir
Pistill
Kontóristar í stjórnmálum
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Skiptar skoðanir
á töku veggjalda
Eftir Hlyn Orra Stefánsson
hlynurorri@mbl.is
H
ugmyndir um að veg-
gjöld fjármagni vega-
framkvæmdir framtíð-
arinnar hafa verið
reifaðar. Kveikjan að
umræðunni eru framkvæmdir við
Vesturlandsveg, Suðurlandsveg og
Reykjesbraut, sem stjórnvöld vilja
ráðast í þrátt fyrir að lítið svigrúm sé
til þess í ríkiskassanum.
Gjaldtaka á þessum þremur stofn-
leiðum til og frá höfuðborgarsvæðinu
kæmi mjög misjafnlega við lands-
menn. Ragnheiður Hergeirsdóttir,
bæjarstjóri Árborgar, bendir til að
mynda á að veggjöld á Suðurlandsvegi
lendi mjög hart á þeim sem búa á Ár-
borgarsvæðinu en vinna í Reykjavík.
„Mér finnst mjög mikilvægt að
horfa til jafnræðis landsmanna þegar
talað er um að taka upp veggjöld,“
segir Ragnheiður, og leggur áherslu á
að vönduð umræða þurfi að fara fram
áður en gerðar eru breytingar í þessa
veru.
Lífeyrissjóðirnir hafa lýst sig reiðu-
búna til að lána fyrir framkvæmd-
unum. Yfirvöld hafa kynnt sjóðunum
hugmyndir um að endurgreiðslan
verði fjármögnuð með veggjöldum, og
nefndu að 200 króna gjald kynni að
verða tekið á vegunum þremur.
Skattar sjaldan lækkaðir
Einnig er horft til veggjalda sem
framtíðarlausnar við fjármögnun
vegakerfisins í heild. Í frétt í Morg-
unblaðinu í gær sagði Kristján Möller
samgönguráðherra að veggjöld væru
að mörgu leyti skynsamlegri og sann-
gjarnari leið til slíkrar fjármögnunar
en eldsneytisgjöld.
Runólfur Ólafsson, framkvæmda-
stjóri FÍB, hefur hins vegar ekki
mikla trú á að eldsneytisgjöld lækki
þótt veggjöld verði tekin upp. „Sagan
kennir okkur að stjórnvöld eru dugleg
við að finna upp nýja skatta, en komist
þeir einu sinni á virðast þeir nánast
vara að eilífu.“
Sem dæmi nefnir hann að Íslend-
ingar séu enn að greiða bensíngjald,
sem sett var á árið 1989 og átti aðeins
að leggja á í eitt ár til að stoppa í fjár-
lagagat. Þá bendir hann á að akstur og
eldsneyti hafi hingað til verið skattlagt
langt umfram þá upphæð sem varið er
til vegaframkvæmda og umferð-
armála.
Ekki aðrar leiðir í boði
Loks hefur það verið fundið að þess-
um nýju hugmyndum um töku
veggjalda að ökumenn geta ekki með
góðu móti valið hjáleiðir til að komast
hjá gjöldunum, hvort sem þau verða
aðeins lögð á áðurnefndar stofnleiðir
eða á alla vegi.
Runólfur bendir á að það hafi verið
notað sem rök fyrir gjaldheimtu í
gegnum Hvalfjarðargöng, að öku-
menn geta valið að keyra Hvalfjörðinn
ef þeir sætta sig ekki við að greiða
uppsett verð. Svipaðar hjáleiðir séu yf-
irleitt í boði erlendis þar sem veggjald
er tekið.
Arnar Sigurmundsson, formaður
Landssamtaka lífeyrissjóða, segir það
vera alfarið stjórnvalda að ákveða
hvort veggjöld verða tekin til að fjár-
magna endurgreiðslu til sjóðanna.
„Við þurfum fyrst og fremst að huga
að ávöxtun og öryggi greiðslna, en höf-
um ekki komið beint að hugmyndum
um veggjöld.“
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Ójafnræði Bæjarstjóri Árborgar segir veggjöld á Suðurlandsvegi koma
mjög illa við þá sem búa á Árborgarsvæðinu en vinna í Reykjavík.
Gjaldtaka á stofnleiðum til og frá
Reykjavíkur kæmi mjög misjafn-
lega við landsmenn. Fram-
kvæmdastjóri FÍB telur litlar líkur
á að stjórnvöld lækki eldsneyt-
isgjöld þótt sett verði á veggjöld.
Með búnaði sem notaður er til að
innheimta gjöld fyrir notkun vega,
sem hefur verið að ryðja sér til
rúms í Evrópu, er mjög nákvæmum
upplýsingum safnað um akstur
ökumanns. Framtíðarsýn yfirvalda
víða í Evrópu er að í hverjum bíl
verði slíkur búnaður. Samgöngu-
ráðherra sagði í samtali við Morg-
unblaðið í gær að slíkt þyrfti einnig
að skoða hér á landi, að teknu tilliti
til persónuverndarsjónarmiða.
Sigrún Jóhannesdóttir, forstjóri
Persónuverndar, bendir á að lyk-
ilatriði í þessum efnum sé að tryggt
hafi verið að ökumaður viti af því
að verið sé að skrá upplýsingar um
akstur hans, viti hver sjái um
skráninguna og í hvaða tilgangi
það er gert. Þá þurfi að tryggja að
sá sem safnar upplýsingunum noti
þær einungis til gjaldheimtu, af-
hendi þær ekki öðrum og eyði þeim
strax að gjaldheimtu lokinni.
Að þessum skilyrðum uppfylltum
hefur umræddur búnaður að sögn
Sigrúnar víðast hvar ekki verið tal-
inn stríða gegn grunnreglum evr-
ópskrar löggjafar um persónu-
upplýsingar.
Viðkvæmar
upplýsingar