Morgunblaðið - 18.05.2010, Blaðsíða 18

18 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. MAÍ 2010
Sæmd er hverri þjóð
að eiga sægarpa enn.
Ekki er að spauga
með þá útnesjamenn.
Sagt hefur það verið
um Suðurnesjamenn,
fast þeir sóttu sjóinn
og sækja hann enn.
Þessar ljóðlínur voru
samdar á fyrri hluta
síðustu aldar. Á þess-
um tímum varð til auk-
in samstaða til sjálfs-
bjargar. Á uppgangstíma
þjóðarinnar á síðastliðinni öld tóku
Suðurnesjamenn fullan þátt í upp-
byggingu þjóðarinnar. Á Suð-
urnesjum komu fram fyrstu vélbát-
arnir sem var bylting. Keflavík og
Vestmannaeyjar voru á víxl stærstu
verstöðvar landsins áratugum sam-
an og lengi var Keflavík næstmesta
útflutningshöfnin úr landinu. Suð-
urnesjamenn voru í forystu fyrir
kaupum á fyrsta togaranum, Coot,
til Íslands. Útgerð stóð með blóma í
Keflavík þrátt fyrir að lengst af
væru Suðnesjamenn í banni hjá
Byggðasjóði og sjóðum sem voru
fyrirrennarar hans. Sem dæmi kom
ekki einn einasti bátur í svokallaðri
nýsköpun eftir stríðið til Suðurnesja.
Suðurnesjamenn sluppu fram hjá
kerfinu með því t.d. að kaupa notaða
báta, blöðrurnar frá Svíþjóð án
nokkurrar opinberrar fyrirgreiðslu.
Í upphafi 21. aldar var hafin inn-
leiðing nýrrar þekkingar í menntun í
Reykjanesbæ sem hægt er að líkja
við þá miklu byltingu sem vél-
bátaútgerðin var á sínum tíma. Er
þá átt við hina mikilvægu stefnu
Suðurnesjamanna að bæta uppeldis-
skilyrði barna með aukinni menntun
fólks til að annast börn.
Ný þekking
En að einkunnum á
samræmdu prófum (og
nær okkur í tíma) þá er
það staðreynd að um
síðustu aldamót eða í
upphafi 21. aldarinnar
féllu 47% grunn-
skólanema á sam-
ræmdu prófunum á Ís-
landi. Með öðrum
orðum eftir tíu ára nám
og kennslu heils ár-
gangs í landinu skilaði
mennta- og uppeldiskerfi þjóð-
arinnar 53% árangri samkvæmt
matskerfinu. Deila má um það hvort
sú þekking sem mæld er með sam-
ræmdum prófum er sú þekking sem
mun nýtast þjóðinni best á þeim
breytingatímum sem við siglum í
gegnum nú eða er sú þekking mik-
ilvægari sem menntar fólk í því að
læra að lifa í því umhverfi sem það er
í? Hvað er hagnýtt nám og hverjir
setja þá mælikvarða sem eftir skal
farið? Hvaða eiginleika viljum við
rækta og hvernig manneskjur þurf-
um við til að þróa lýðræðið áfram og
vinna að þeirri siðbót sem óhjá-
kvæmilega þarf að eiga sér stað?
Barnahátíð í Reykjanesbæ
Nýlega var haldin í fimmta sinn
sérstök hátíð í Reykjanesbæ undir
yfirskriftinni „Barnahátíð í Reykja-
nesbæ“ Í kynningarbæklingi hátíð-
arinnar sem var vel sótt má sjá
kynningu á þeim fjölmörgu forvarn-
arverkefnum sem bærinn stendur
fyrir. Þrjú þeirra eru sérhönnuð
fræðslunámskeið til að auka hæfni
einstaklinga við uppeldi barna.
Fræðslan er þátttakendum að
kostnaðarlausu, fjármögnuð af
Manngildissjóð Reykjanesbæjar.
Það hlýtur að teljast einstakt að á
tímum gróðahyggjunnar hafi sveit-
arfélag lagt sig þannig fram um að
fjármagna fræðslu í foreldrafærni
fyrir grunnskólanemendur, pör sem
eiga von á barni og foreldra. Rann-
sóknir sýna að slík menntun hjálpar
foreldrum við að ala upp börn sín,
bæði tilfinningalega og félagslega,
þannig að við fáum heilbrigðari
manneskjur og þar með betra sam-
félag. Foreldrar eru fyrstu og mik-
ilvægustu umönnunaraðilar og
kennarar í lífi barns og hafa afger-
andi áhrif hvað varðar líðan barna og
velferð þeirra. Reykjanesbær er
fremstur meðal jafningja með
fræðslu á þessu sviði. Alls staðar á
landinu ætti að stefna að því að nota
nútíma þekkingu til að hjálpa for-
eldrum að ala börn sín upp þannig að
þau verði tilfinningalega og fé-
lagslega heilbrigð. Niðurstaðan gæti
þá orðið sú að í framtíðinni fengi
mun hærra hlutfall nemenda
menntaþörfum sínum sinnt. Með
frumkvöðlastarfi Reykjanesbæjar í
fjölskyldu- og menntamálum gætum
við haft andsvar við 47% fallinu sem
hér að ofan greinir.
Suðurnesjamenning
Eftir Ólaf Grétar
Gunnarsson
» Í upphafi 21. aldar
var hafin innleiðing
nýrrar þekkingar í
menntun í Reykjanesbæ
sem hægt er að líkja við
þá miklu byltingu sem
vélbátaútgerðin var á
sínum tíma.
Ólafur Grétar
Gunnarsson
Höfundur er sjálfstætt starfandi
ráðgjafi.
Friðlandið í Vatns-
mýrinni er óslípuð
náttúruperla. Þar er
tækifæri til að fylgjast
með fuglum í sínu nátt-
úrulega umhverfi og
upplifa villtan gróður í
miðri Reykjavíkurborg.
Rannsóknir á lífríki
friðlandsins sýna að
því fer hnignandi:
ágengar plöntur ógna
flórunni, varpfuglum
fækkar, og þónokkur mengun
mælist í vatninu. Votlendi frið-
landsins hefur einnig minnkað og í
norðausturhluta friðlandsins er
jarðvegur nánast orðinn þurr. Vot-
lendið þyrfti að geta hreinsað sig
sjálft og þannig ýtt undir fjöl-
breytileika lífvera og gróðurs. Sér-
fræðingar hafa bent á að með til-
tölulega einföldum og
kostnaðarlitlum endurbótum á frið-
landinu getur það þjónað hlutverki
sínu enn betur sem griðastaður
fugla, vatnalífvera og gróðurs.
Háskóli Íslands, Norræna húsið
og Reykjavíkurborg hyggjast taka
höndum saman um endurbætur á
friðlandinu. Þannig gefst tækifæri
til að endurheimta votlendið, auka
áhuga á náttúru svæðisins og vekja
samfélagið til vitundar um verndun
náttúrusvæða innan og utan borg-
armarkanna. Sérfræðingar á sviði
vatnalíffræði, grasafræði, fugla-
fræði og umhverfisfræði verða kall-
aðir til og koma með ábendingar
um hvernig best sé að haga fram-
kvæmdum í friðlandinu.
Markmiðin með
endurbótunum eru
meðal annars að:
tryggja tjarnarfuglum
öruggt varpland, upp-
ræta ágengar plöntur,
endurnýja og viðhalda
líffræðilegum fjöl-
breytileika á svæðinu,
rannsóknir á svæðinu
verði styrktar og
þekkingu miðlað til
almennings, auka
áhuga og þekkingu al-
mennings á nátt-
úrusvæðum innan og utan borg-
arinnar, gera svæðið að fyrirmynd
fyrir endurheimt votlendis.
Til að virkja almenning til að
taka þátt í verkefninu hefur verið
opnuð fésbókarsíðan Friðlandið í
Vatnsmýrinni, og þar getur fólk
haft áhrif á mótun verkefnisns.
Einnig er hægt að koma með hug-
myndir og athugasemdir á net-
fangið fridlandtjarnarinnar@gmail-
.com
Friðlandið
í Vatnsmýrinni
Eftir Þuríði Helgu
Kristjánsdóttur
Þuríður Helga
Kristjánsdóttir
» Lífríki friðlandsins
fer hnignandi, með
tiltölulega einföldum og
kostnaðarlitlum end-
urbótum getur það
þjónað hlutverki sínu
sem griðastaður enn
betur.
Höfundur er aðstoðarmaður forstjóra
Norræna hússins.
Ég er 65 ára kona
sem hef verið á vinnu-
markaði í 50 ár. Fyrir
ríflega þremur árum
blasti atvinnuleysi við
á Suðurnesjum, þar
sem við hjónin bjugg-
um. Við ákváðum að
flytja. Fengum vinnu
hjá nýju álveri austur
á landi. Við vildum
vinna okkur svolítið
meira inn fyrir eldriborgaraárin.
Nema hvað, nýflutt austur veik-
ist ég og missi vinnuna. Þegar svo
var komið fór ég að athuga með
réttindi mín og hafði samband við
Starfsmannafélag Suðurnesja, sem
er sjöunda stærsta aðildarfélag
BSRB. Verkalýðsforingi þess fé-
lags kvað réttindi mín engin, þar
sem ég hefði flutt búferlum og
réttur til sjúkradagpeninga flyttist
ekki milli landshluta. „Það varst
þú sem ákvaðst að flytja frá Suð-
urnesjum“ – og sagði réttindaleysi
mitt mér sjálfri að
kenna þar sem ég
hefði aldrei borgað
neitt sjálf, heldur
vinnuveitandinn. Sér-
kennilegt svar þykir
mér, þar sem á öllum
launaseðlum mínum
er tilgreindur frá-
dráttur upp á
greiðslur til verka-
lýðsfélags og lífeyris-
sjóðs, síðustu fimmtíu
árin.
Þar sem ég vann við
umönnunarstörf var mér gert að
vera í þessu tiltekna Suðurnesja-
félagi til að „njóta réttinda“! Ári
síðar náði ég heilsu, og sem betur
fer átti ég mann sem sá fyrir mér
á meðan – og fjármagnaði lyfja-
kaupin sem voru ærin. Hefði ég
verið einstæð, hvað hefði ég gert
þá?
Hamingjan felst í því að vera
frísk/ur og geta unnið. Í dag hef ég
draumastarf og horfi með hryllingi
til þess tíma er ég varð veik, fékk
ekki áunnar sjúkrabætur frá mínu
verkalýðsfélagi og þurfti síðar að
leita ásjár hjá Vinnumálastofnun,
sem ég hef aldrei áður þurft. Sú
stofnun býður upp á námskeið, ef
ekki er mætt þá missir maður
kannski bæturnar, við vitum að
enginn lifir á loftinu, svo maður fer
á námskeið. Í boði var íslensku-
nám. Ég er auðvitað íslensk og var
með góðan kennara í barnaskóla!
Námskeið til að undirbúa sig fyrir
ævistarfið, sem ég á bara eitt ár
eftir af! Og svo var það tölvunám.
Í fyrstu valdi ég tölvunám.
Í fyrsta tölvutímann kom rögg-
samur kennari, kona, milli þrítugs
og fertugs. Hún var greinilega bú-
in að mynda sér skoðun á við-
stöddum, því hún sagði hátt og
snjallt: „Ég ætla bara að láta ykk-
ur vita að hér er mætingarskylda
og það þýðir ekkert að biðja
mömmu að hringja inn forföll.“
Blessuð konan vissi auðvitað ekki
að ég hafði misst aldraða móður
mína nokkrum vikum áður og mér
var brugðið og fann til óþæginda.
Tölvunám mitt varð ekki lengra.
Önnur kona á staðnum hélt nám-
skeið sem hét Undirbúningur fyrir
ævistarfið, hún var indæl og ég
sótti heilt námskeið hjá henni til
að missa ekki atvinnuleysisbæt-
urnar. Kannski er gott að þjálfa
langömmur upp í „undirbúning
fyrir ævistarfið“ á þessum síðustu
og verstu tímum.
Fólk sem unnið hefur umönn-
unarstörf veit hve miklu máli það
skiptir fyrir líkamlega og andlega
heilsu að fá að halda mannlegri
reisn sinni. Ég vildi senda þessa
hugleiðingu frá mér með von um
að fleiri þurfi ekki að láta svona
nokkuð yfir sig ganga. Stundum er
fólk þannig statt í lífinu að það
getur ekki varið sig, við skulum
hafa það í huga. Mér finnst þetta
ömurleg kveðja frá samfélaginu
mínu eftir langa starfsævi!
Eru vistarbönd við lýði
árið 2010?
Eftir Arndísi
Magnúsdóttur » Verkalýðsforingi
þess félags kvað
réttindi mín engin, þar
sem ég hefði flutt bú-
ferlum og réttur til
sjúkradagpeninga
flyttist ekki milli lands-
hluta.
Arndís Magnúsdóttir
Höfundur er starfsmaður
í gróðrarstöð.
„Eitt augljósasta tæki viðskiptalífsins
til að hafa áhrif á stjórnmálamenn eru
bein fjárframlög“ (rannsóknarskýrsla
Alþingis).
Veit-a hinn
er vætki veit:
Margur verður af aurum api.
Maður er auðigur,
annar óauðigur,
skyli-t þann vítka vár.
(Hávamál)
„Á þingi sitja stjórnmálamenn og
hafa ekkert lært. Formaður stærsta
stjórnarandstöðuflokksins virðist
ekkert skilja í samhenginu milli
gjörða og ábyrgðar. Hann talar um að
meira eftirlit þurfi, þegar sannleikur-
inn er sá að allt eftirlit í heiminum
kemur ekki í veg fyrir að menn nýti
sér það þegar aðrir bera ábyrgð á
gjörðum þeirra. Stjórnmálamennirnir
eru að gera nákvæmlega sömu mistök
og bankamennirnir gerðu í aðdrag-
anda hrunsins, af nákvæmlega sömu
ástæðu: Þeir þurfa ekki að bera
ábyrgð á afleiðingum gjörða sinna,“
skrifar Ívar Páll Jónsson
„Þegar stjórnmálamenn bregðast
þjóð sinni svo gersamlega sem nú ber
raun vitni verður þjóðin að hafa vit
fyrir þeim … Af þessum sökum verð
ég að segja, að allir þeir þingmenn
sem koma með vafasömum hætti við
sögu í rannsóknarskýrslunni eiga að
segja af sér þingmennsku í þágu þjóð-
arinnar og framtíðarhorfa hennar …
Það er nefnilega ekki þannig, eins og
formaður Sjálfstæðisflokksins komst
að orði í klaufalegri sjálfsvörn, að eðli-
legt sé að þingmenn „taki þátt í at-
vinnulífinu“. Þvert á móti er nauðsyn,
að seta á löggjafarþingi krefjist þess,
að þingmenn séu algerlega óháðir
þeim sem þeir eiga að setja lög um. Ef
menn skilja það ekki eru þeir ekki
hæfir til þing-
setu,“ skrifar
Njörður P. Njarð-
vík
„Þegar öllu er á
botninn hvolft
verður æ ljósara
að það sem dundi
yfir okkur haustið
2008 átti ekkert
skylt við nátt-
úruhamfarir. Það
voru glæpsamlegar athafnir ein-
staklinga, hvort sem þeir störfuðu í
krafti eigin fyrirtækja eða hins op-
inbera, sem leiddu okkur í ógöngur.
Ákall um æðruleysi og samstöðu mun
ekki leiða íslenskt samfélag út úr
þeim ógöngum, heldur að fólk fari að
finna fyrir einhvers konar réttlæti.
Ekki aðeins réttlæti sem snýr að því
að leiða þá sem brutu gegn þjóðinni
fyrir dóm, heldur líka réttlæti í því
hvernig byrðunum sem hlutust af
glæpum þeirra verður deilt á þá sem
sitja eftir í öskunni af hagkerfi, sem
fuðraði upp fyrir augunum á okkur,“
skrifar Bergþóra Njála Guðmunds-
dóttir.
Deyr fé,
deyja frændur,
deyr sjálfur ið sama.
Eg veit einn
að aldrei deyr:
dómur um dauðan hvern.
(Hávamál)
Það vita flestir að fiskurinn rotnar
frá hausnum niður og eftir höfðinu
dansa limirnir. Konfúsíus sagði: Að
ljúga að öðrum er ljótur vani en að
ljúga að sjálfum sér er hvers manns
bani. Það er betra að vera hataður
fyrir sannleikann en elskaður fyrir
lygina.
GUÐMUNDUR F. JÓNSSON,
viðskiptafræðingur.
Lágmýrarmenning
eða menningarhrun?
Frá Guðmundi F. Jónssyni
Guðmundur F.
Jónsson
BRÉF TIL BLAÐSINS
Mikið úrval af
fallegum
rúmfatnaði
Skólavörðustíg 21, Reykjavík, sími 551 4050