Saga - 2003, Page 48

46
SIGURÐUR GYLFIMAGNÚSSON
líður örugglega betur í hlýjum nútímahíbýlum en í gömlu torfkof-
unum! Þurfum við frekari vitnanna við? Einhver kynni að halda
að hlutverk sagnfræðinnar sé annað en að taka upp slíkar lýsing-
ar gagnrýnislaust.73
Eins og áður hefur komið fram þá hafa sagnfræðingar tekið að
fjalla um hina Evrópumiðuðu söguskoðun á gagnrýnni hátt en
áður. Hvernig hefur þessi „framfarasaga" horft við íbúum Afríku,
konum í löndum Múhameðs og Krists, tyrknesku farandverka-
fólki í Þýskalandi eða bara þeim sem komust með naumindum úr
fangabúðum nasista svo einhver dæmi séu nefnd? Það er óneitan-
lega nokkuð óvenjulegt að láta ekki eftir sér að hugleiða spurning-
arnar: (1) Framfarir fyrir hverja? (2) Hver skilgreinir hvað teljist til
framfara? (3) Hver ákveður þær fórnir sem færðar eru í þágu
framfara, félagslegra eða persónulegra? Eða er hér enn á ný að
sannast að umheimurinn komi okkur einfaldlega ekkert við?74
Eg velti fyrir mér í upphafi þessa kafla þeim þremur leiðum sem
ég taldi að Helgi Skúli Kjartansson stæði frammi fyrir við ritun
bókar sinnar. Það er skemmst frá því að segja að hann hefur valið
leið númer eitt og tvö við ritun sinnar sögu, hina hlutlausu sögu
þar sem skilmerkilega er greint frá viðurkenndum atburðum (á
sviði stjórnmála) og efnahagslegum aðstæðum í sögu þjóðarinnar.
Verk Helga Skúla er framfarasinnuð heildarsaga sem líður áfram í
átakalausum hugvekjuanda. Eg hygg að lesendur bókarinnar mimi
fyllast stolti yfir því að vera íslendingar og að lestri loknum geti
þeir borið höfuðið hátt. Það er engin furða; tuttugasta öldin er
sannarlega öld framfara hvert sem litið er að áliti Helga Skúla.
Alls staðar er að finna atriði og efnisflokka sem styðja þá fullyrð-
ingu og Helgi Skúli er óspar á að sýna okkur í anda hlutleysis
hvernig við höfum gengið til góðs. Helgi Skúh fetar hér því mjög
hefðbundna slóð er hann rekur framgang efnahags-, stjórn- og
73 Athyglisvert er að sjá hvemig Eric Hobsbawm hefur hið mikla verk sitt
Öld öfganna, það er með tilvitnunum í tólf heimsþekkta vísindamenn,
nóbelsverðlaunahafa, tónlistarmenn og skáld sem langflest hugsa til ald-
arinnar með hrylhngi; sjá bls. 13-14. Fyrsta tilvitnunin er á þessa leið:
„Isaiah Berlin (heimspekingur, Bretlandi): „Ég hef Mfað mestaHa tuttugustu
öldina án þess þó að hafa þolað harðræði sjálfur. Ég minnist hennar aðeins
sem hroðalegustu aldar í sögu Vesturlanda"."
74 Sjá áhugaverða umfjöllun Skúla Sigurðssonar um framfarir í eftirfarandi
grein: „Framfarir, hugsanafrelsi og rofabörð".