Fréttablaðið - 29.10.2011, Blaðsíða 34

29. október 2011 LAUGARDAGUR34
Í raun lít
ég ekki á
mig sem
rit höfund. Í
það minnsta
ekki af því
tagi sem
vaknar
klukkan
átta á
morgnana,
fær sér jógí-
te og byrjar
að skrifa.
M
ér finnst eins og
þessi saga hafi
alltaf verið til.
Hún er svo sjálf-
sögð. Það eina sem
þurfti var að koma
henni niður á blað,“ segir Bryndís
Björgvins dóttir þjóðfræðingur, sem
fyrir skömmu hlaut Íslensku barna-
bókaverðlaunin fyrir bók sína Flugan
sem stöðvaði stríðið.
Þetta er önnur bók Bryndísar en
sú fyrsta, Orðabelgur Ormars ofur-
mennis, sem hún skrifaði ásamt Auði
Magndísi Leiknisdóttur vinkonu sinni,
kom út árið 1997 þegar þær stöllur
voru einungis fimmtán ára gamlar.
Gerir upp vanlíðan
Í stuttu máli fjallar Flugan sem stöðv-
aði stríðið um húsflugur sem yfirgefa
heimkynni sín í leit að friðsælla og
fluguvænlegra lífi meðal góðra munka
í Nepal. Á ferðalaginu drepa þær niður
fæti í hinni ímynduðu borg Assambad,
þar sem stríð hefur staðið yfir árum
saman. Flugurnar skilja lítið í þeirri
áráttu mannfólksins að vera vont hvert
við annað og taka því til sinna ráða.
Flugurnar í bókinni ferðast til Nepal
og hin ímyndaða borg Assambad er
byggð á Kabúl, höfuðborg Afganistans.
Hefurðu persónulega reynslu af þess-
um slóðum?
„Ég hef komið til Nepal en aldrei
til Afganistans. Ég hef því ekki reynt
þessar hörmungar á eigin skinni, en
eins og margir aðrir hef ég áhuga á
landinu og þeim sorglegu atburðum
sem þar hafa gerst. Líklega vildi ég
gera upp vanlíðan mína vegna þessa
stríðs og langaði því að skrifa um það.
Hins vegar efaðist ég um rétt minn til
þess því ég er alls enginn sérfræðing-
ur um þessi mál. Þess vegna ákvað ég
að búa til nýtt land fyrir söguna en las
mér vel til um Kabúl, skoðaði myndir
og notaði þær upplýsingar í sögunni.
Áin sem rennur í gegnum borgina,
haugur af strætisvögnum sem tæmd-
ir hafa verið af olíu til að nýta í stríðs-
rekstur, appelsínugult landslagið og
fleira, allt þetta má finna í Kabúl.
Samtímis vildi ég búa til borg sem
gæti verið samnefnari fyrir alla staði
þar sem slíkar hörmungar eiga sér
stað. Ég vona að Assambad sé sann-
færandi sögusvið.“
Sjónarhorn flugunnar og barnsins
Hvernig fæddist sú hugmynd að hafa
húsflugur í aðalhlutverkum og semja
barnasögu með stríð í forgrunni?
„Mörgum þykir það sérstakt og
vissulega er þetta óvenjuleg nálgun.
Ætli hugmyndin hafi ekki kviknað
út frá öllum þessum orðtiltækjum
sem allir þekkja. Að gera ekki flugu
mein, vera fluga á vegg og svo fram-
vegis. Flugurnar eru þær verur sem
búa næst okkur mannfólkinu en flest
okkar pæla afar lítið í þeim. Við sjáum
flugurnar en ekki kyn þeirra, hugsan-
ir og áform. Í okkar augum eru þær
bara að fljúga, skríða eða éta. Á sama
hátt sjá flugurnar bara gjörðir okkar
en ekki pólítík, kynþætti eða trúar-
brögð. Þess vegna finnst flugunum
í bókinni svo óskiljan legt að mann-
fólkið valdi sjálfu sér skaða. Rétt eins
og þegar ég var lítil og botnaði ekki í
því hvers vegna börn voru skotin í Pal-
estínu. Þegar við eldumst getum við
sett þessa hluti í samhengi, en vitum
samt að ekkert réttlætir þá. Flug-
urnar í bókinni hafa því sjónarhorn
barnsins. Einungis þannig fannst mér
ég geta skrifað um stríð, því ég taldi
það sjónarhorn geta veitt okkur ein-
faldari sýn á mannfólkið. Ég gat ekki
skrifað nákvæmar lýsingar á stríði
fyrir börn, en ég vildi heldur alls ekki
fegra stríð á nokkurn hátt. Mín ósk er
að þau börn sem lesa bókina átti sig á
gildi þess að bera virðingu fyrir lífinu
og þeim sem eru minni máttar á ein-
hvern hátt.“
Lít ekki á mig sem rithöfund
Aðspurð segist Bryndís fyrst hafa
fengið hugmyndina að Flugunni sem
stöðvaði stríðið fyrir fimm árum. Tvö
ár hafi farið í að melta hugmyndina
og punkta hjá sér atriði, en sjálfar
skriftirnar hafi hún framkvæmt í
nokkrum góðum rispum samhliða því
að ljúka námi og sinna öðrum störf-
um. Hvert einasta smáatriði í sögunni
sé því þaulhugsað, ekki síður en það
veigamesta: hvernig lítil fluga fer að
því að stöðva heilt stríð.
Sumir barnabókahöfundar veigra
sér við að hafa boðskap í sögum
sínum. Það hefur bersýnilega ekki
truflað þig?
„Nei. Í raun lít ég ekki á mig sem
rithöfund. Í það minnsta ekki af
því tagi sem vaknar klukkan átta á
morgnana, fær sér jógíte og byrjar
að skrifa. Kannski er stærsta ögrun-
in sem ég stend frammi fyrir að finna
hjá mér sjálfstraust og trú á því að ég
get gert eitthvað þessu líkt. Stundum
er ég spurð að því um hvað ég ætli að
skrifa næst eða hvernig nútími rit-
höfundarins sé, en ég á erfitt með
að svara slíkum spurningum því ég
hef ekki hugmynd um hvað ég vil
gera næst. Ég veit bara að mér finnst
gaman að fást við hluti sem ég álít
mikilvæga. Helst vona ég að Flug-
an sem stöðvaði stríðið sé fyndin og
áhugaverð saga. Það er nauðsynlegt
að hún sé skemmtileg svo krakkarnir
nenni hreinlega að lesa hana.“
Þú lítur ekki á þig sem rithöfund
en samt fékkstu gefna út bók eftir þig
aðeins fimmtán ára gömul og enn í
grunnskóla. Hvernig kom það til?
„Ég kem alls ekki úr sérstakri
menningarfjölskyldu og var aldrei
beinlínis hvött til að leggja listir af
nokkru tagi fyrir mig. En í grunnskóla
hékk ég inni á bókasafni í Víðistaða-
skóla í Hafnarfirði í öllum frímínútum
og las og las og las. Eitt árið fékk ég
meira að segja jólakort frá bókasafns-
verðinum þar sem hann þakkaði mér
fyrir allt gamalt og gott á árinu sem
var að líða. Fyrri bókin, Orðabelgur
Ormars ofurmennis, varð til þannig
að foreldrar mínir fóru til útlanda og
ég gisti hjá Auði Magndísi Leiknis-
dóttur, vinkonu minni, í tvær vikur.
Eina nóttina þar dreymdi mig að ég
hefði unnið til verðlauna fyrir barna-
Flugan hefur sjónarhorn barnsins
Bryndís Björgvinsdóttir þjóðfræðingur lítur ekki á sig sem rithöfund en hlaut þó Íslensku barnabókaverðlaunin í ár fyrir bók sína
Flugan sem stöðvaði stríðið. Hún sagði Kjartani Guðmundssyni frá sögunni, sem á rætur sínar að rekja til þekktra orðatiltækja.
ÞJÓÐFRÆÐINGUR Fyrri bók sína, Orðabelg Ormars ofurmennis, skrifaði Bryndís ásamt vinkonu sinni árið 1997 þegar þær voru aðeins fimmtán ára að aldri. Í millitíðinni hefur hún mestmegnis svalað skriftaþörfinni með
ritun fræðigreina. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
bók. Þegar ég vaknaði sagði ég strax
við Auði: „Skrifum bók og fáum verð-
laun!“ Það gekk alveg ótrúlega hratt
og vel fyrir sig og áður en við viss-
um af var bókin komin út. Við vorum
svo ungar og óhræddar og bókin fékk
rosalega góðar viðtökur. Þegar ég fer
út á lífið í dag, kannski á Kaffibarinn
eða ámóta staði, hitti ég stundum fólk
sem segir mér að Orðabelgur Ormars
ofurmennis sé uppáhaldsbókin þess.
Ég hef mjög gaman af því.“
Svalar þörfinni með fræðigreinum
Eftir Víðistaðaskóla lá leið Bryn-
dísar í Menntaskólann við Hamra-
hlíð og þaðan í Háskóla Íslands, þar
sem hún lauk BA-námi í sagnfræði.
Mastersnám í þjóðfræði stundaði hún
bæði við HÍ og Berkeley-háskólann
í Kaliforníu ríki í Bandaríkjunum.
Aðspurð segist Bryndís alla tíð hafa
haft þörf fyrir skrifa.
Hefur þér tekist að svala þörfinni
fyrir ritstörfin að einhverju leyti með
skrifum á fræðigreinum og ritgerðum?
„Leiðbeinendurnir mínir í gegn-
um tíðina hafa haft á orði að fræði-
greinarnar mínir séu oft alveg á mörk-
unum að vera fræðilegar, því ég hef
verið mikið fyrir að koma fyrir í þeim
bröndurum og heimspekilegum pæl-
ingum. En kannski er það einmitt sú
tilhneiging sem gerir það að verkum
að fólk hefur gaman af að lesa þær.“
Hvernig er starf þjóðfræðingsins í
stuttu máli?
„Ég hef til að mynda verið að kenna
þjóðfræði, menningarfræði og fleira í
Háskólanum og Listaháskólanum, auk
þess að skrifa fræðigreinar. Eitt af því
sem ég hef rannsakað er það sem við
köllum þjóðfræði sam tímans, sögur
og annað efni sem gengur munnlega
milli fólks. Í dag eru þetta flökku-
sögur, kjaftasögur og brandarar, en
var í gamla daga kallað þjóðsögur.
Ég hef unnið að uppsetningu gagna-
grunns slíkra sagna síðasta áratuginn
á Íslandi, sem verður vonandi hægt
að nýta í þeim tilgangi að skilja sam-
félagsástandið, og okkur sjálf, betur.“