Fréttablaðið - 28.11.2011, Blaðsíða 12

12 28. nóvember 2011 MÁNUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
greinar@frettabladid.is
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Sigurður Elvar Þórólfsson seth@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
20% afslátturaf Biomega vítamínum
Það leggst illa í LÍÚ að greiða ríkinu gjald fyrir að nýta gjöful fiskimið við landið.
Framkvæmdastjóri þess kallar það í grein
í Fréttablaðinu að „hirða arðinn af veiðun-
um“ frá þeim sem skila íslensku þjóðarbúi
miklum verðmætum. Greiddir voru 90 aurar
fyrir hvert kg af makríl í árferði sem fer í
annála fyrir methagnað.
Flaggskip íslenskrar útgerðar, Samherji,
greiddi sjálfviljugt færeyska landssjóðnum í
útboði 100 kr. fyrir veiðirétt í þeirra lögsögu
og græddi væntanlega samt. Varla verður
það kallað að hirða arðinn af veiðunum.
Færeyingar fengu 19 sinnum meira í
veiðigjald af hverju kg en umbjóðendur LÍÚ
greiddu í ríkissjóð. Ef sama hefði verið
greitt hér hefði ríkið fengið 2,7 milljarða
króna í stað 140 mkr. Ef kvótinn hefði verið
boðinn upp þá hefðu útvegsmenn greitt það
sem þeir treystu sér til.
Samherji verðlagði réttinn, færeyski
makríllinn var seldur sem unnin afurð á
sömu erlendu mörkuðum og sá íslenski og
fyrir hann fékkst sambærilegt verð. Mat
mitt um 9 milljarða kr. fyrir veiðiréttinn, að
því gefnu að fjórðungur kvótans hefði verið
boðinn upp, hefur frekar styrkst með nýjum
upplýsingum um mun hærra verð á erlend-
um mörkuðum en miðað hefur verið við.
En LÍÚ hefur þegar lagt línurnar. Vaxandi
hluta kvótans veiða útvegsmenn ekki sjálfir
heldur leigja öðrum á markaði gegn gjaldi
til sín. Þá hirða umbjóðendur framkvæmda-
stjóra LÍÚ allan arð af veiðunum og telja
það eðlilegt. Samkvæmt upplýsingum frá
Fiskistofu var meðalleiguverðið á þorski
síðasta fiskveiðiár 292 kr/kg. Af því greiddu
útvegsmennirnir aðeins 6,44 kr. til ríkisins.
Afganginn hirtu þeir í eigin vasa án nokkurs
útgerðarkostnaðar. LÍÚ á að skammast sín
fyrir það að bera blak af þessari taumlausu
græðgi.
Það er mikill hagnaður á hverju ári af
fiskveiðum umfram rekstrarkostnað og eðli-
legan hagnað. Fjárhæðin er 35-45 milljarðar
króna. Ætla má að ríkið fengi þessa fjárhæð
að miklu leyti, ef veiðiheimildum væri ráð-
stafað á markaði beint til þeirra sem veiða.
Óþarfi er að hafa milliliði. 71% kjósenda vill
fara þá leið.
HALLDÓR
Stjórnlagaþingið mun
semja frumvarp að
nýjum stjórnarskipunarlögum
Að hirða arðinn af veiðunum
Sjávar-
útvegur
Kristinn H.
Gunnarsson
fv. alþingismaður
S
eint í mars 2009 samþykkti þá glænýr fjármálaráðherra
að breyta ónýtum skammtímaskuldum nokkurra fjárfest-
ingarbanka í langtímaskuldir á hlægilega lágum vöxtum.
Bankarnir hétu VBS, Saga og Askar. Samtals var um að
ræða lán upp á 52 milljarða króna. Lög heimiluðu þeim að
eignfæra mismuninn á gjafarvöxtunum og markaðsvöxtum, sem
voru tíu prósentustigum hærri. Eins og hendi væri veifað var eigið
fé þeirra orðið jákvætt. Á pappír.
Þessi lán voru öðruvísi en sú
fjárhagslega fyrirgreiðsla sem
stjórnvöld höfðu áður veitt til
fjármálakerfisins. Ríkið var ekki
að setja stofnfé inn í bankana þrjá
eða veita þeim víkjandi lán. Það
var að halda lífi í ónýtum veð-
lánakröfum sem það hafði keypt
af Seðlabankanum til að forða
honum frá tæknilegu gjaldþroti í árslok 2008. Kröfurnar á bank-
ana þrjá voru síðan seldar til Eignasafns Seðlabanka Íslands (ESÍ),
dótturfélags Seðlabankans, í lok árs 2009.
Skemmst er frá því að segja að VBS tókst að lifa í tæpt ár eftir
veitingu lánsins. Á þeim tíma tryggði ESÍ sér aukin veð í eignum
VBS. Slitastjórn VBS hafnaði þessum veðtökum og sagði þær „ótil-
hlýðilegar ráðstafanir til hagsbóta fyrir Seðlabankann og ríkissjóð
og til röskunar jafnræði kröfuhafa bankans“. Auk þess taldi slita-
stjórnin að 26,4 milljarða króna lán ríkisins til VBS hefði verið
sýndargerningur þar sem Seðlabankinn og stjórnvöld hefðu vís-
vitandi dregið að setja VBS í þrot til að tryggja sér veð í eignum
hans. Seðlabankinn féll á endanum frá veðtökunni.
Askar Capital fékk 6,3 milljarða króna lán frá ríkinu til að starfa
áfram. Það var þó fjarri því að vera nægjanlegt til að bjarga bank-
anum og hann fór í slitameðferð sumarið 2010. Lýstar kröfur í búið
nema 41 milljarði, sem er margfalt meira en ætlaðar eignir bankans
eru. Saga fékk 19,6 milljarða króna lán frá ríkinu og setti lánið í
sérstakt félag sem hefur síðan verið yfirtekið af ESÍ. Saga er ekki
farin á hausinn en hefur selt stærstan hluta af starfsemi sinni,
fækkað starfsmönnum í tvo og misst bankaleyfið.
Ekki er ljóst hvernig ofangreindar kröfur eru bókfærðar hjá ESÍ.
Um það vill Seðlabankinn ekki upplýsa. Í síðustu viku lýsti Ríkis-
endurskoðun hins vegar þeirri skoðun sinni að rekstur ESÍ færi illa
saman við dagleg og lögbundin verkefni Seðlabankans. Endurmeta
þyrfti tilvist ESÍ og Seðlabankinn ætti að íhuga „hvort það væri
ekki í þágu hagsmuna hans að selja eignir félagsins eða félagið í
heild sinni“. Eftirlitsstofnun EFTA (ESA) tilkynnti á miðvikudag
að hún ætlaði að hefja formlega rannsókn á lánunum til Sögu, VBS
og Aska Capital.
Hér að ofan er ekki verið að lýsa leikfléttu í skýjaborg fjár-
glæframanns. Hér er ekki um hraðsoðna reddingar-viðskipta-
áætlun frá 2007 að ræða. Hér eru stjórnvöld og Seðlabanki að selja
á milli sín eignir, veita lánafyrirgreiðslur sem eru andstæðar allri
almennri skynsemi og brjóta á öðrum kröfuhöfum til að halda uppi
virði ónýtra eigna. Á pappír.
Miðað við þá heilögu vandlætingu sem ráðamenn hafa ausið
yfir fyrrverandi gerendur í íslensku viðskiptalífi hefði seint talist
sennilegt að þeir færu að beita sömu meðölum. Annað virðist þó
vera upp á teningnum.
Lán til VBS, Sögu og Aska í rannsókn:
Sýndargerningar
Þórður Snær
Júlíusson
thordur@frettabladid.is
SKOÐUN
Klofin ríkisstjórn
Ríkisstjórnarsamstarf Samfylkingar
og Vinstri græns stendur tæpt þessa
dagana. Mikill pirringur er í Samfylk-
ingunni út í samstarfsflokkinn og er
ekki að sjá að flokkarnir gangi í takt
í mörgum málum. Nýjasta dæmið
er afstaða til beinnar erlendrar
fjárfestingar. Guðfríður Lilja Grétars-
dóttir, VG, ætlar að leggja fram
þingsályktunartillögu sem felur í
sér að öllum útlendingum verði
bannað að kaupa land á Íslandi.
Hefur mátt skilja af þingmönn-
um Samfylkingar að þeir vilji
fara í þveröfuga átt og
opna landið frekar fyrir
erlendri fjárfestingu.
Veikur meirihluti
Sigmundur Ernir Rúnarsson,
þingmaður Samfylkingarinnar, segist
þurfa að íhuga alvarlega hvort hann
geti stutt ríkisstjórnina áfram. Munar
um minna þar sem meirihluti stjórn-
arflokkanna á þingi er einn maður.
Boðað brotthvarf Atla Gíslasonar af
þingi styrkir þó meirihlutann.
Gjaldeyrissparnaður
Sigmundur Davíð Gunn-
laugsson, formaður
Framsóknarflokksins, flutti
ræðu á miðstjórnar-
fundi flokksins
í
Borgarnesi á laugardag. Hann fór yfir
stöðuna í innlendri sem erlendri póli-
tík. Eins og gengur og gerist í löngu
máli má hins vegar fetta fingur út í
eitt og annað. Til að mynda var hann
harðorður í garð þeirra sem hafa
viljað innleiða hefðbundin markaðs-
lögmál í landbúnaðarframleiðslu og
benti meðal annars á að landbún-
aðurinn spari Íslendingum tugi
milljarða í gjaldeyri á hverju
ári. Það er alveg rétt en
spurningin er þá af hverju
við flytjum nokkurn skap-
aðan hlut inn til landsins.
Af hverju framleiðum við til
dæmis ekki bíla á Íslandi?
magnusl@frettabladid.is