Fréttablaðið - 29.11.2011, Blaðsíða 38

29. nóvember 2011 ÞRIÐJUDAGUR26
Háaleitisbraut 66, 1O3 Reykjavík, sími 528 44OO
Jólaaðstoð
Hjálparstarfs kirkjunnar
Tekið er við umsóknum frá barnafjölskyldum í
Reykjavík dagana 23., 24., 30. nóv. og 1., 7. og 8.
des. kl. 11–14
Þeir sem þegar hafa fengið inneignarkort frá Arion banka
í gegnum Hjálparstarfið geta sótt um á www.help.is.
Einnig taka prestar á landsbyggðinni við öllum umsóknum
þar. Síðasti umsóknardagur hjá þeim er 8. desember.P
IP
A
R\
TB
W
A
•
SÍ
A
•
11
32
54
Reykjavíkurdeild
26
menning@frettabladid.is
Bækur ★★★★
Farandskuggar
Úlfar Þormóðsson
Veröld
Lykt af mölbrotnum draumum
Þekkir einhver foreldra sína?
Höfum við nokkra hugmynd um
hvað raunverulega liggur að baki
upplifunum okkar af samskiptum
pabba og mömmu frá bernskuár-
unum? Og hvers vegna þorum
við ekki að spyrja fyrr en það er
orðið of seint? Þessum spurn-
ingum veltir Úlfar Þormóðsson
upp í bók sinni Farandskuggum
og kemst að því að fátt verður
um svör. Hann situr við rúm-
stokk móður sinnar sem er að
hverfa inn í óminni Alzheimer-
sjúkdómsins og leitar svara við
spurningum sem ásótt hafa hann
lengi, en aldrei verið rétti tíminn
til að varpa fram. Svörunum
sem hann þó fær raðar hann
upp í brotakennda sögu af lífi
foreldranna um leið og hann lýsir
eigin upplifun af því hvernig það
er að sitja uppi með ósvöruðu
spurningarnar um aldur og ævi.
Sagan sem raðast upp á síðum
bókarinnar er sár og nístandi en
þó svo undarlega fögur. Saga af brotnum draumum og gleymdum þrám,
svikum og trúnaðarbresti, en jafnframt af mikilli hlýju, endalausri móður-
ást og föður sem þrátt fyrir alla sína galla verður drengnum fyrirmynd og
aðdáunarefni. Hrakningasaga fólks með lítil efni og óhreint mjöl í pokahorn-
um sem ber þó höfuðið hátt og lætur óblíð örlög ekki beygja sig í duftið.
Þetta er ekki stór bók í blaðsíðum talið en sagan sem hún miðlar spannar
nærri heila öld og fleiri en eina mannsævi. Knappur stíllinn og örstutt brotin
dylja meira en sagt er og mann verkjar í hjartað vegna alls sársaukans,
ástarinnar og reiðinnar sem undir kraumar. Hér er hvorki bruðlað með orð
né tilfinningar. Frásagnarmátinn er hreinn og beinn og blátt áfram, hvorki
getið í eyður né reynt að fegra eða sverta. Svona var þetta bara og verður
ekki breytt héðan af. Og þeir sem eftir lifa sitja uppi með það risavaxna
verkefni að sætta sig við orðinn hlut um leið og þeir reyna að glöggva sig á
því hvernig allt sem ekki var sagt mótaði sjálfsmynd þeirra.
Það er sjaldgæf upplifun að lesa bók sem segir manni mun meira með
því sem ekki er skráð en því sem í henni stendur. Og enn sjaldgæfara að
leggja frá sér lesna bók með þá ósk í brjósti að hún hefði verið þrisvar
sinnum lengri. En Farandskuggar er bók sem hefur þau áhrif á lesandann.
Mann langar að vita svo miklu meira um þetta fólk. Vildi helst geta hitt
það sjálft og spurt það spjörunum úr, þótt eflaust yrði jafn fátt um svör og
lýst er í bókinni. Þó veit maður í raun allt sem máli skiptir og ljúfsár fegurð
þessarar sögu lifir með manni lengi. Friðrika Benónýsdóttir
Niðurstaða: Vel skrifuð og áhrifamikil saga, sem lifir með manni lengi.
Hópur íslenskra rithöfunda
undirbýr þjóðarátak til efl-
ingar bóklestri á nýju ári.
Nýlegar kannanir á lestri
sýna geigvænlega þróun að
þeirra mati.
Rithöfundarnir Sindri Freysson,
Andri Snær Magnason, Kristín
Helga Gunnarsdóttir, Sigrún Eld-
járn, Pétur Gunnarsson, Börk-
ur Gunnarsson, Áslaug Jónsdótt-
ir og Margrét Örnólfsdóttir hafa
stungið saman nefjum undanfarið
og skipuleggja nú átak til að auka
vitund um gildi lesturs og bóka á
nýju ári. Nýlegar kannanir benda
til að lestur meðal barna og ung-
menna hafi dregist saman og les-
skilningi sé ábótavant.
„Okkur blöskrar þessi geigvæn-
lega þróun,“ segir Sindri Freys-
son, „og langar til að stuðla að ein-
hvers konar vitundarvakningu til
að auka veg lestrarmenningar;
auka sýnileika bókarinnar og gera
hana að sjálfsögðum hlut í okkar
daglega lífi.“
Sindri segir minnkandi bóklest-
ur ekki séríslenskan höfuðverk en
það skeri í augu að kannanir sýna
að íslenskir nemendur hafa áber-
andi minni áhuga á bóklestri en
jafnaldrar þeirra í þeim vestrænu
löndum sem skarta betri námsár-
angri en við. „Miðað við Evrópu-
lönd sem við berum okkur saman
við er bóklestur unglinga hér í
slöku meðallagi.“
Útfærslan á verkefninu hefur
ekki verið endanlega ákveðin og
vill Sindri því bíða með að úttala
sig um það. Hann segir þó að eitt
markmiðanna sé að skora á heim-
ilin til að efla bóklestur og virkja
foreldra sem fyrirmyndir.
Sindri segir bókina ekki jafn
ágenga og bíómyndir, tölvuleikir
og aðrir miðlar af þeim toga. „Hún
hrópar ekki á viðtakandann með
sama hætti og fyrir vikið hefur
hún kannski orðið undir samtímis
því að fólk gefur sér minni tíma
til að lesa og sækir frekar í ágeng-
ari miðla.“
Gildi lesturs sé aftur á móti ótví-
rætt. „Bókin virkjar aðra heila-
starfsemi en til dæmis sjónvarp
og örvar ímyndunaraflið. Hún
býður líka upp á meiri kyrrð, sem
ég held að sé ekki síst mikilvæg
í öllum hamagangi nútímans. Ég
held að við lærum talsvert meira
þegar við lesum en við gerum
okkur endilega grein fyrir, hvort
eð er heldur skáldskap eða önnur
rit; þarna fáum við til dæmis orða-
forða og vitund fyrir uppbyggingu.
Þetta getur haft bein hagnýt áhrif,
til dæmis í iðn- og raungreinum,
þar sem það getur skipt sköpum
að hugmyndir séu skýrt orðaðar
og útfærðar.
Fyrir almenna tjáningu blasir
líka við að að tungumálið skiptir
öllu máli. Því minni þekkingu sem
við höfum á tungu okkar, því verr
gengur okkur að skýra og skilja
tilfinningalíf okkar og þetta sem
við köllum tilveruna. Ef við miss-
um bókina og skáldskapinn úr
daglegu lífi stöndum við eftir svo
miklu fátækari. Skáldskapurinn og
mennskan eru nátengd.“
bergsteinn@frettabladid.is
Höfundar snúa vörn í sókn
Á EINA BÓKINA LÆRT Rannsóknin „Ungt fólk 2010“ leiddi í ljós að 45 prósent drengja og 40
prósent stúlkna á framhaldsskólaaldri lesa ekki bók utan skóla. Fréttablaðið/Stefán
GRAFALVARLEG ÞRÓUN
Í rannsókninni „Ungt fólk 2010“, sem
gerð var í öllum framhaldsskólum
landsins haustið 2010, voru ítarlegir
spurningalistar lagðir fyrir rúmlega
ellefu þúsund ungmenni. Í skýrslunni
eru niðurstöður sambærilegra rann-
sókna frá fyrri árum bornar saman.
„Rannsóknin leiddi í ljós að lestur
er á hröðu undanhaldi hjá framhalds-
skólanemum. Þeim hefur fjölgað
verulega sem verja ekki neinum tíma
í bóklestur utan skóla,“ segir Sindri.
Í sams konar könnun árið 2007
sögðust 33,5 prósent stráka ekki
eyða neinum tíma í bóklestur, sú tala
er nú 45,4 prósent. „Á aðeins þremur
árum hefur framhaldsskólastrákum
sem lesa bækur sér til yndis því
fækkað um 35 prósent.“
Þróunin er sú sama hjá framhalds-
skólastúlkum. Árið 2007 litu tæp 26
prósent framhaldskólastelpna aldrei
í aðrar bækur en skólabækur. Í fyrra
var þetta hlutfall komið í rúm 40 pró-
sent. „Kvenkyns lesendum á þessum
aldri fækkaði um 14 prósentustig
á þriggja ára tímabili. Hlutfallslega
aukningin er hins vegar 55 prósent!
Þetta er grafalvarleg þróun og hraði
hennar vægast sagt hrollvekjandi.“ SINDRI FREYSSON RITHÖFUNDUR
HVAÐ? HVENÆR? HVAR?
Þriðjudagur 29. nóvember 2011
➜ Tónleikar
20.00 Nemendur Söngskóla Sigurðar
Demetz setja upp óperuna Arthúr
konung eftir Henry Purcell í Skógarhlíð
20. Á þriðja tug einsöngvara stíga á svið
auk kórs og 13 manna hljómsveitar.
Almennt miðaverð er kr. 1.900 en nem-
endur og eldri borgarar greiða kr. 1.000.
20.30 Tíundu tónleikarnir í tónleika-
röðinni Kaffi, kökur og rokk & ról verða
haldnir í Edrúhöllinni, Efstaleiti 7.
Pollapönk kemur fram ásamt Markúsi
Bjarnasyni. Aðgangseyrir er kr. 500.
20.30 Á fimmtu tónleikum djass-
tónleikaraðar gistiheimilins Kex kemur
fram hljómsveitin Jazz ‘n funk. Aðgangur
er ókeypis.
21.00 Hljómsveitin ADHD, sem sendi
frá sér plötuna adhd2 í ágúst, heldur
tónleika á Bryggjunni í Grindavík.
➜ Fundir
20.00 Félagið Ísland-Palestína heldur
samstöðufund í Iðnó. Þar verður því
fagnað að Alþingi er í þann mund að
samþykkja ályktun um að viðurkenna
sjálfstæði og fullveldi Palestínu. Allir
velkomnir.
➜ Síðustu forvöð
11.00 Orðabelgur, sýning myndlistar-
konunnar Ragnhildar Jóhanns í verslun
og veitingastofu Þjóðmenningarhússins.
Ókeypis aðgangur. Verkin eru til sölu.
➜ Tónlist
17.00 Tónlistarskólinn á Akureyri býður
upp á kynningu á Vetrarferð Schuberts
í Hömrum, Hofi. Michael Jón Clarke og
Daníel Þorsteinsson leiða áheyrendur
í gegnum þessi tónverk sem verða
flutt af Kristni Sigmundssyni og Víkingi
Heiðari Ólafssyni, 3. desember í Hofi.
Aðgangur er ókeypis.
21.00 Solaris Sun Glaze betur þekktur
sem Atli Bollason þeytir skífum á
Kaffibarnum.
Upplýsingar um viðburði sendist á
hvar@frettabladid.is.
BÓK ÁRNA ÞÓRARINSSONAR, Dauði trúðsins, er komin út í Þýskalandi í þýðingu Tinu Flecken (Ein Herz so
Kalt). Bókin fær fjórar stjörnur hjá lesendum bókmenntasíðunnar Lovelybooks og í dómum er talað um yfirburða saka-
málasögu með slatta af húmor, spennu og óvenjulegri söguhetju.