Fréttablaðið - 21.12.2011, Blaðsíða 20

21. desember 2011 MIÐVIKUDAGUR20
Gerðardómur hefur
úrskurðað að HS Orku beri
að standa við samninga
um afhendingu raforku
til álvers í Helguvík á því
verði sem um var samið.
Sex ár eru síðan samkomu-
lag var undirritað um
könnun á rekstri álvers og
ári síðar var skrifað undir
viljayfirlýsingu um raf-
orkusölu. Engu að síður
virðist raforka til verkefnis-
ins ekki tryggð.
Mikil bjartsýni ríkti suður með sjó
í maí 2005 þegar Norðurál, Reykja-
nesbær og Hitaveita Suðurnesja
undirrituðu samkomulag um könn-
un á möguleikum á rekstri álvers
í Helguvík. Lengi hafði verið kall-
að eftir stóriðju á svæðinu, enda
atvinnuleysi þar mest á landinu.
Könnunin leiddi í ljós að möguleik-
arnir voru góðir og í júní 2006 skrif-
uðu Norðurál, Hitaveita Suðurnesja
og Orkuveita Reykjavíkur (OR)
viljayfirlýsingu um raforkusölu til
fyrirhugaðs álvers í Helguvík.
Samkomulagið gerði ráð fyrir því
að fyrsti áfangi álversins yrði allt
að 150 þúsund tonn og ætlaði HS
Orka að útvega allt að 150 mega-
wött (MW) til álversins, en OR allt
að 100 MW. Gert var ráð fyrir því
að álverið gæti á síðari stigum náð
allt að 250 þúsund tonna afkasta-
getu og hugðust orkuframleiðend-
urnir reyna að útvega allt að 435
MW orku þegar álverið væri að
fullu reist.
Stefnt var að afhendingu orku
fyrir fyrsta áfangann árið 2010, en
nú virðist sú staða komin upp að
óvissa sé um afhendingu orkunnar.
Ekki talin næg orka
Ríkisstjórnin virðist framan af hafa
verið lítt bjartsýn á að næg orka
væri fyrir álverið. Þegar skrifað var
undir viljayfirlýsinguna í júní 2006
tiltók Árni Sigfússon, bæjarstjóri
Reykjanesbæjar, sérstaklega að
stjórnvöld hafi talið ljón í veginum.
„Árni Sigfússon, bæjarstjóri
Reykjanesbæjar, sagði orkumál-
in hafa verið stóra spurningar-
merkið varðandi framgang málsins
og stjórnvöld hafi tilgreint orku-
öflun sérstaklega sem helsta Þránd
í Götu verkefnisins. „Nú virðist
þeirri hindrun hafa verið rutt úr
vegi og því fögnum við,“ sagði Árni
við Víkur fréttir í tilefni af undir-
rituninni.
Júlíus Jónsson, forstjóri Hita-
veitu Suðurnesja, var ekki síður
ánægður í samtali við héraðs-
fréttablaðið. „Álver í Helguvík yrði
gríðar leg lyftistöng fyrir atvinnu-
líf hér á Suðurnesjum og að sama
skapi álitlegt tækifæri til frekari
þróunar og fjárfestinga í nærliggj-
andi orkulindum.“
Þrátt fyrir að stjórnvöld virðist
hafa sannfærst um það sumarið
2006 að nægjanleg orka væri fyrir
álverinu, skrifaði iðnaðarráðherra,
Valgerður Sverrisdóttir, ekki undur
viljayfirlýsingu og ekki var gerður
fjárfestingarsamningur um verk-
efnið. Það skýrist þó að einhverju
leyti af því að ríkisstjórnin hugðist
leggja slíka samninga af og skapa
hér lágskattaumhverfi sem laðaði
fjárfesta að.
Fjárfestingarsamningur
Hrunið setti vissulega strik í
reikninginn varðandi hug myndir
um álver í Helguvík. Það er þó
umhugsunarefni að verkefnið hafi
ekki verið komið lengra á veg en
raun bar vitni þegar blessað hrun-
ið dundi yfir.
Allt fór í frost varðandi fjár-
mögnun og framkvæmdir við hrun-
ið. Því kom ekki á óvart að óskað
væri eftir fjárfestingarsamningi
við stjórnvöld. Eftirlitsstofnun
EFTA var tilkynnt um samning-
inn 9. mars 2009 og þar sem engar
athugasemdir voru gerðar við hann
var skrifað undir hann í ágúst sama
ár.
Stjórnvöld gagnrýnd
Í aðdraganda kjarasamninga árið
2009 ritaði ríkisstjórnin undir
stöðugleikasáttmála. Álversfram-
kvæmdin rataði þangað inn.
„Ríkisstjórnin mun greiða götu
þegar ákveðinna stórframkvæmda
sbr. þjóðhagsáætlun, s.s. fram-
kvæmda vegna álvera í Helguvík
og Straumsvík. Undirbúningsvinnu
verði hraðað vegna áforma sem
tengjast fjárfestingu í meðalstórum
iðnaðarkostum, s.s. gagnaverum og
kísilflöguframleiðslu. Kappkostað
verður að engar hindranir verði af
hálfu stjórnvalda í vegi slíkra fram-
kvæmda eftir 1. nóvember 2009.“
Gagnrýnendur stjórnarinnar
telja að hún hafi alls ekki staðið við
þessi fyrirheit. Fjöldi hindrana sé
enn í vegi verkefnisins. Nú, þegar
gerðardómur er fallinn, spyrja
menn sig hvers vegna kominn er
upp efi um orkuöflun til álversins.
Ýmislegt hefur drifið á daga
verkefnisins. Kaup kanadíska fyrir-
tækisins Magma Energy á HS Orku
einfaldaði ekki málið. Annar stjórn-
arflokkurinn, Vinstri hreyfingin –
grænt framboð, lýsti sig andsnúinn
kaupunum og umfangsmikil vinna
fór af stað til að kanna hvort kaupin
væru lögleg. Vilji stóð til að „vinda
ofan af kaupunum“ líkt og ráða-
menn sögðu.
Tímasetning enn óljós
Suðurnesjamenn hafa gagnrýnt
ríkisstjórnina fyrir að gera ekki
sitt til að koma verkefninu í höfn.
Það hefur stjórnarandstaðan og
aðilar vinnumarkaðarins einn-
ig gert. Stjórnvöld halda því hins
vegar fram að aðeins sé um eðli-
lega stjórnsýslu að ræða, meta þurfi
umhverfisáhrif og fara þurfi rétta
leið að verkefninu.
Forráðamenn Norðuráls fullyrða
að fjármögnun sé klár af þeirra
hálfu fyrir fyrsta áfanga álvers-
ins. Framleiðsla geti hafist í þeim
áfanga, tveimur til tveimur og hálfu
ári eftir að ákvörðun hefur verið
tekin.
Fjölmargt er þó enn óljóst.
Norður ál vill fá tryggingu fyrir
að minnsta kosti tveimur áföngum
áður en framkvæmdir hefjast. Enn
er óvissa um samninga við OR, en
svipaður meiningarmunur hefur
verið um þá og varðandi HS Orku.
Virkjanakostir eru enn í óvissu
og eftir allan þennan tíma er enn
deilt um hvort næg orka sé fyrir
hendi. Þá á eftir að semja um mál
varðandi raflínur.
Eftir stendur að enn er óljóst hve-
nær, og jafnvel hvort, álver tekur
til starfa í Helguvík. Leysa þarf úr
ýmsum grunnþáttum verkefnisins.
Engu að síður eru framkvæmdir við
álverið sjálft hafnar og sveitarfélög
og hagspár farnar að gera ráð fyrir
tekjum af því.
FRÉTTASKÝRING: Álver í Helguvík
Óljóst um endi sex ára álverssögu
ÁLVER Í BYGGINGU Enn er óljóst hvenær starfsemi álvers í Helguvík kemst af stað. Deilt er um grundvallarþætti verkefnsisins eins og orkuöflun og eftir er að leysa úr því
hvernig möguleg orka verður flutt. Þá er fjármögnun óljós. Engu að síður eru framkvæmdir við álverið hafnar. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
Kolbeinn
Óttarsson Proppé
kolbeinn@frettabladid.is
2005
maí
2006
apríl
júní
2007
apríl
2008
mars
júní
september
2009
júní
ágúst
2010
júlí
ágúst
2011
september
2012?
Álverið frá ári til árs
Sitt sýnist hverjum um álverið í Helguvík. Samtök atvinnulífsins hafa talað
fyrir mikilvægi byggingar þess. Þau sendu frá sér yfirlýsingu í gær í kjölfar
gerðardómsins. Þar hvetja þau fyrirtækin til að ganga frá sínum samningum
og stjórnvöld til að hraða útgáfu virkjanaleyfa. „Ekkert annað verkefni hér
á landi er á því stigi að geta lagt jafn mikið og hratt til þess að draga úr
atvinnuleysi og auka hagvöxt eins og álverið í Helguvík.“
Umhverfissinnar hafa mótmælt fyrirhuguðu álveri og þá hafa margir
dregið það í efa að forsendur séu fyrir framkvæmdinni, eða eins og segir í
samþykkt Landverndar frá 2009: „Landvernd bendir á að ekki hefur verið
sýnt fram á hvernig á að afla nægilegrar orku til svo stórs álvers, hvað þá
hvernig flytja á orkuna frá stórum fjölda orkuvinnslusvæða til Helguvíkur
án þess að valda verulegu eignatjóni á friðuðum svæðum og spilla ásýnd
Reykjanesskagans með tröllvöxnum háspennulínum.“
Gríðarlega umdeild framkvæmd
15. maí 2005: Century Aluminium, Reykjanesbær og
Hitaveita Suðurnesja hefja könnun á möguleikum á álveri
Norðuráls í Helguvík. Þetta eru fyrstu staðfestu fregnirnar
um væntanlegt álver.
27. apríl 2006 Lóðasamningur undirritaður milli
Norðuráls og Reykjanesbæjar. Með því tryggir
Norðurál sér lóð, ásamt því að semja um gjöld til
Reykjanesbæjar.
1. júní 2006 Viljayfirlýsing
milli Norðuráls, Hitaveitu
Suðurnesja og Orkuveitu
Reykjavíkur um raforkusölu
til fyrirhugaðs álvers.
23. apríl 2007 Samningar
um orkusölu milli Hitaveitu
Suðurnesja og Norður-
áls. Undirritaður í kjölfar
viljayfirlýsingarinnar frá árinu
áður. Orkuveita Reykjavíkur
undirritaði orkusölusamning
nokkrum vikum síðar.
12. mars 2008 Reykjanes-
bær og Sveitarfélagið
Garður veita Norðuráli
byggingarleyfi fyrir álveri.
Tveimur dögum síðar
hófust undirbúningsfram-
kvæmdir í Helguvík.
10. september 2008 Norðurál fær starfsleyfi frá Umhverfis-
stofnun.
25. júní 2009 Stöðugleikasáttmálinn undirritaður. Þar
kveður á um að Helguvíkurálveri verði unnið brautargengi.
7. ágúst 2009 Iðnaðarráðherra og forsvarsmenn Norðuráls
undirrita fjárfestingarsamning.
júlí/ágúst 2010 Norðurál stefnir HS Orku fyrir gerðardóm í
Svíþjóð. Deilt er um afhendingu orku og raforkuverð.
30. ágúst 2010 Iðnaðarráðherra stendur fyrir samstarfs-
fundi með Norðuráli, orkufyrirtækjunum, sveitarfélögum
og stofnunum, til að ræða stöðu mála og eyða óvissu
varðandi framhaldið.
19. september 2011 Gerðardómur dæmir Norðuráli í vil
varðandi túlkun samninga en hafnar bótakröfu fyrir-
tækisins.
6. júní 2008 Fyrsta skóflustunga tekin fyrir álveri
í Helguvík. Ráðherrar, bæjarstjórar og þingmenn
svæðisins tóku þátt í athöfninni þar sem andstæð-
ingar álversins mótmæltu harðlega.