Fréttablaðið - 21.12.2011, Blaðsíða 24

21. desember 2011 MIÐVIKUDAGUR24
FRÉTTASKÝRING: Stjórnmál í Rússlandi
Stjórnarandstaðan í Rúss-
landi fékk byr undir báða
vængi í kjölfar þingkosn-
inganna, sem vafi leikur
á hvort voru fullkomlega
marktækar. Enginn öflug-
ur mótframbjóðandi gegn
Pútín virðist þó vera í sjón-
máli enn sem komið er fyrir
forsetakosningarnar í mars.
Stjórnarandstaðan í Rússlandi
hefur lengi verið sundruð og veik-
burða. Helstu leiðtogar hennar
njóta lítils fylgis og hafa ekki
náð að skapa sér stöðu sem trú-
verðugur valkostur gegn stjórn-
inni í Kreml.
Í kjölfar þingkosninga um síð-
ustu helgi upphófust hins vegar
fjölmennustu mótmæli gegn
stjórnvöldum sem sést hafa þar í
landi í tvo áratugi.
Þar með hafa stjórnarandstæð-
ingar fengið byr undir báða vængi
og sjá nú jafnvel fram á að ein-
hver úr þeirra röðum geti hugsan-
lega fellt Vladimír Pútín forsætis-
ráðherra í forsetakosningunum í
mars.
Pútín hefur til þessa þótt næsta
öruggur með sigur, enda virðist
hann njóta mikilla vinsælda þrátt
fyrir umdeilda stjórnarhætti sem
stundum þykja minna óþægilega
mikið á framferði ráðamanna í
Sovétríkjunum sálugu.
Staða Pútíns er að vísu enn sterk
og algjörlega óvíst hvort um rótið
undanfarið endist til að grafa
undan honum svo um muni.
Gervipólitík
Ýmsir halda því reyndar fram að
ekkert verði að marka forseta-
kosningarnar. Pólitíkin í Rússlandi
sé ekkert annað en gervipólitík og
kosningarnar gervikosningar.
„Kerfið í Kreml er gervi heimur.
Þannig að þar eru stjórnmála-
flokkarnir bara plat og þingið
bara plat. Þarna er stjórnarand-
staðan í plati og þarna eru auðkýf-
ingar sem þykjast vera forseta-
frambjóðendur,“ segir til dæmis
breski blaðamaðurinn Luke Hard-
ing, sem skrifar um rússnesk
málefni fyrir breska dagblaðið
Guardian og hefur nýverið skrif-
að bók um rússnesk stjórnmál sem
heitir Mafia State eða Mafíuríkið.
Hvað svo sem hæft er í þessu þá
hefur Pútín í það minnsta, í krafti
vinsælda sinna, hvort sem það eru
gervivinsældir eða raunverulegar
vinsældir, getað ráðið nánast öllu
sem hann hefur viljað ráða í Rúss-
landi í heilan áratug.
Flokkur hans hefur haft það
traustan meirihluta á þingi, að
hann hefur til dæmis getað feng-
ið stjórnarskrárbreytingar sam-
þykktar að vild, þar á meðal
stjórnarskrár breytingu sem
tryggir að hann geti boðið sig
fram aftur til forseta nú þegar
hann hefur „setið hjá“ í eitt kjör-
tímabil. Þetta kjörtímabil hefur
hann látið sér nægja að gegna for-
sætisráðherraembættinu, sem er
valdaminna en forsetaembættið,
en vinur hans Medvedev sigraði í
síðustu forsetakosningum líklega
ekki síst í krafti þess að hann bauð
sig fram í skjóli Pútíns.
Þessar miklu vinsældir hafa
meðal annars verið skýrðar
með því að hann tók við í kjölfar
ringul reiðarinnar á síðasta ára-
tug 20. aldarinnar, þegar Boris
Jeltsín kom með látum á frjálsum
markaðs búskap í Rússlandi, að því
er virðist meira af kappi en forsjá
og með þeim afleiðingum að Rúss-
ar misstu jafnvel margir hverjir
alla trú á frelsi og lýðræði.
Þegar allt samfélagið var að
liðast í sundur hafi Pútín tekið
þjóðfélagsmálin föstum tökum og
komið á nýjum stöðugleika. Fyrir
það séu margir Rússar þrátt fyrir
allt afskaplega þakklátir.
Fjölmiðlar í fjötrum
Ítök stjórnvalda í rússneskum fjöl-
miðlum eiga samt líklega einna
stærstan hlut í því hve vel Pútín
hefur tekist að tryggja stöðu sína.
Stærstu fjölmiðlarnir, sem hafa
mesta útbreiðslu, eru flestir í eigu
ríkisins eða ríkisfyrirtækja. Flest-
ir Rússar nota sjónvarpið nánast
eingöngu til að fá fréttir að því
sem er að gerast í samfélaginu.
Þótt hundruð sjónvarpsstöðva séu
reknar í Rússlandi njóta þrjár þær
stærstu mestra vinsælda. Tvær
þeirra eru í ríkiseigu og sú þriðja
í eigu orkufyrirtækisins Gazprom,
sem að meirihluta er í eigu ríkis-
ins.
Rússneska blaðakonan Polina
Bykhovskaya birti í síðustu viku
viðtöl við fjölda rússneskra fjöl-
miðlamanna, sem viðurkenna að
hafa látið undan þrýstingi frá bæði
yfirmönnum sínum og frá stjórn-
völdum. Sumir eru reyndar full-
komlega sáttir við það, en aðrir
segjast hafa byrjað í fjölmiðlum
af hugsjón í von um að geta breytt
samfélaginu, en endað á því að
verja kerfið og kæfa niður allar
gagnrýni.
„Það eru engar fastar reglur.
Stundum kemstu upp með eitt-
hvað sem venjulega væri bannað,
en mál sem hafa verið leyfð geta
stundum verið tekin út af borð-
inu,“ segir til dæmis fréttamaður
á sjónvarpsstöðinni NTV, sem er í
ríkiseigu.
„Ég sagði af mér eftir að ég fékk
fyrirmæli um að þýða ekkert sem
er gagnrýnið á Pútín og Medvedev.
Eða, ef við þýddum það, að slá því
ekki upp,“ segir Grigorí Okhot-
in, fyrrverandi fréttaþýðandi hjá
ríkisfréttastofunni RIA Novosti
sem birtir fréttir frá Rússlandi á
erlendum málum.
Andstaðan eflist
Eitthvað breyttist samt í kjölfar
þingkosninganna 4. desember.
Opinber gagnrýni á Pútín hefur
aldrei verið meiri og mótmæla-
fundir gegn stjórnkerfi hans hafa
aldrei verið fjölmennari, þótt ekki
hafi verið jafn mikill kraftur í
mótmælunum um síðustu helgi
eins og helgina þar áður.
Stjórnarandstaðan fékk byr
undir báða vængi eftir að ljóst
þótti að niðurstöðurnar væru ekki
fullkomlega marktækar. Alþjóð-
legir eftirlitsmenn hafa staðfest
að framkvæmd kosninganna hafi í
mörgum tilvikum verið ábótavant.
Pútín og Medvedev hafa mót-
mælt því að víðtækt kosninga-
svindl hafi tryggt flokki þeirra
sigur. Medvedev hefur ákveðið að
láta rannsaka öll tilvik, þar sem
grunur hefur kviknað um að brögð
hafi verið í tafli. Pútín hefur full-
yrt að jafnvel þótt sá grunur eigi
við rök að styðjast hafi umfangið
ekki verið það mikið að það myndi
breyta neinu um úrslit kosning-
anna.
Pútín vart lengur öruggur í sessi
MÓTMÆLI Kommúnistar fjölmenntu um
helgina til að mótmæla niðurstöðum
kosninganna, þar á meðal þessi vígalegi
sem var með mynd af sjálfum Stalín
framan á sér. NORDICPHOTOS/AFP
VLADIMÍR PÚTÍN Forseti Rússlands sat fyrir svörum í sjónvarpi nú í vikunni, eins og hann hefur gert árlega undanfarið. NORDICPHOTOS/AFP
Guðsteinn
Bjarnason
gudsteinn@frettabladid.is
Þrír mánuðir eru til forsetakosninga í Rússlandi. Nú þegar hefur verið til-
kynnt um nokkur mótframboð gegn Pútín, og þeim mun væntanlega fjölga
á næstu vikum. Enginn er þó enn í sjónmáli sem líklegur þykir til að geta
veitt Pútín alvarlega samkeppni.
Einn mótframbjóðendanna verður auðkýfingurinn Mikhaíl Prokorov,
sem varð moldríkur á ólgutímunum í kjölfar hruns Sovétríkjanna. Hann er
þriðji auðugasti maður Rússlands og skortir því ekki fé til að halda uppi
öflugri kosningabaráttu. Prokorov stendur utan flokka en hafði nýlega lýst
yfir stuðningi við Pútín forseta. Hann var í nokkra mánuði fyrr á þessu ári
félagi í flokknum Réttur málstaður, sem er flokkur rússneskra frjálshyggju-
manna, en sagði sig úr þeim flokki í haust og bar því við að flokkurinn
væri í raun ekkert annað en strengjabrúða þeirra Pútíns forseta og Dimitrí
Medvedev forsætisráðherra.
Annar forsetaframbjóðandi er Gennadí Sjúganov, leiðtogi rússneska
Kommúnistaflokksins, en sá flokkur lítur á sig sem arftaka Kommúnista-
flokks Sovétríkjanna og er næststærsti flokkur á þingi, næst á eftir Sam-
einuðu Rússlandi, stjórnarflokki þeirra Pútíns og Medvedevs.
Sá þriðji er Sergei Míronov, leiðtogi flokksins Réttlátt Rússland, en sá
flokkur var stofnaður árið 2006, aðhyllist stefnu sósíaldemókrata og er þriðji
stærsti flokkurinn á þingi, hlaut 13 prósent atkvæða í þingkosningunum 4.
desember síðastliðinn.
Fleiri hafa tilkynnt framboð, þar á meðal Dimitrí Mezentsev, ríkisstjóri í
Irkútsk, sem lengi hefur verið náinn bandamaður Pútíns. Framboð hans er
reyndar talið vera eins konar varnagli af hálfu stuðningsmanna Pútíns, því
fari svo að allir aðrir mótframbjóðendur Pútíns hætti við framboð, þá mun
Mezentsev halda sínu framboði til streitu til þess að hægt verði að halda
kosningar. Samkvæmt stjórnarskrá landsins eru forsetakosningar ógildar ef
aðeins einn er í framboði.
Mótframbjóðendur