Fréttablaðið - 30.11.2011, Blaðsíða 15

MIÐVIKUDAGUR 30. nóvember 2011 15
Ein frumgáfa mannsins er að greina, flokka og skipa niður.
Þroskað þjóðfélag forgangsraðar
með siðfræðilegum, heimspekileg-
um og trúarlegum rökum sem tak-
ast á við efnahagsleg rök.
Á vefsíðu MBL 12. ágúst sl. var
fjallað um niðurskurð Landspítal-
ans og haft eftir Birni Zoëga for-
stjóra:
„Landspítalinn þolir ekki áfram-
haldandi niðurskurð án þess að
eitthvað láti undan í þjónustunni
[…] Það er komið nóg! [lbr. mín]
Spítalinn mun þurfa að skera niður
þjónustu og hætta að veita vissa
þjónustu ef haldið verður áfram á
þessari braut,“ segir Björn og send-
ir baráttukveðjur til starfsfólks spít-
alans.
Þetta var djarfmannlega mælt.
Hins vegar hefur forstjórinn kynnt
frekari niðurskurð, nú á sviði
líknar þjónustu. Tillaga hans felur
í sér 50 milljóna króna niðurskurð
sem leiðir til skertrar þjónustu við
deyjandi sjúklinga á líknardeildum.
Á Landakoti hefur lengi verið stund-
uð gæðaþróun í þjónustu við aldraða
sjúklinga við dauðans dyr. Nú stend-
ur til að sundra því starfi. Þegar er
búið að grafa undan deildinni með
óvissunni og þrautþjálfað starfs-
fólk þar hefur áhyggjur af afdrif-
um deildarinnar. Með þessu fólki
býr auður sem ekki verður byggður
upp á skömmum tíma á öðrum stað.
Forgangsröðun,
siðferði, fagmennska
Í niðurskurði í heilbrigðisþjónustu
undanfarin þrjú ár hefur ríkt þögn
um hugtakið forgangsröðun. Um
miðjan tíunda áratug síðustu aldar
– eftir 7 mögur ár – lét heilbrigðis-
ráðherra, Ingibjörg Pálmadóttir,
vinna skýrslu um forgangsröðun.
Verkið unnu fulltrúar allra stjórn-
málaflokka með aðkomu fagfólks,
stjórnenda og heimspekinga. Um
skýrsluna varð alger samstaða og
var hún samþykkt sem þingsálykt-
unartillaga Alþingis. Skýrslan verð-
ur því að teljast það viðmið sem
Alþingi, ríkisstjórn og fag aðilar
verða að hafa til hliðsjónar þegar
grípa þarf til niðurskurðar á fjár-
lögum.
Það heyrir fortíðinni til að fela
fagfólki að bera ábyrgð á forgangs-
röðun, sem auk þess er unnin bak
við tjöldin. Í staðinn eru lögð til
grundvallar siðferðileg viðmið og
verklagsreglur. Þegar kemur til for-
gangsröðunar ber að fylgja opnu og
lýðræðislegu ferli og er það ótvíræð
skylda Alþingis að forgangsraða
meðvitað en taka hvorki umræðu-
laust við tillögum frá pólitískum
ráðherra né einstökum embættis-
mönnum.
Í skýrslunni um forgangsröðun
í heilbrigðisþjónustu var líknar-
þjónustu raðað í annan forgangs-
flokk af fjórum. Sé það trú alþingis-
þingmanna að fyrirhuguð lokun
líknardeildarinnar á Landakoti sé
réttlætanleg, er rétt að færa líkn-
arþjónustu í fjórða forgangsflokk
með fegrunaraðgerðum og taka út
ákvæðið um sérstaka vernd fyrir
aldraða sjúklinga.
Hollvinasamtök líknardeilda voru
stofnuð 26. október sl. Eru stofn-
félagar nær 600. Almenningi er ekki
sama um þessa þjónustu. Lokun á
Landakoti og sameining á einn stað
í Kópavogi þykir ekki ígrunduð.
Þangað á að færa þrjú af níu rúmum
líknardeildarinnar á Landakoti og
kosta til 80 milljónum, sem gert er
ráð fyrir að Oddfellowreglan greiði
af gjafmildi sinni. Í þessu sambandi
má spyrja: Gerir Oddfellowreglan
sér grein fyrir að með fyrirhugaðri
breytingu er verið að minnka þjón-
ustu við aldraða og draga regluna
inn í umdeilt pólitískt og siðferði-
legt mál?
Talað er um að koma sjúkling-
um fyrir á hjúkrunarheimilum.
Það verður ekki útgjaldalaust og
því óvíst um sparnað, þótt endur-
bæturnar í Kópavogi yrðu greiddar
af Oddfellowreglunni. En peningaleg
rök ein gilda ekki. Tilfinningar, sið-
ferði, heiður og hollusta við grunn-
gildi skipta máli þegar ákvarðanir
eru teknar um viðkvæma líknar-
þjónustu.
Virðing þjóðar og reisn
Ein þekktasta saga vestrænnar
menningar er sagan um miskunn-
sama Samverjann. Sagan segir frá
manni sem liggur hjálparlaus við
veginn. Fram hjá ganga ýmsir sem
kæra sig kollótta. Sá sem sinnir
manninum er Samverji, útlending-
ur, sem ekki naut virðingar. Sagan
fjallar um skeytingarleysi ann-
ars vegar og hins vegar hjálpsemi
manns sem minnst er vegna kær-
leika hans. Mannleg neyð var honum
ekki óviðkomandi þótt hann væri
valdalaus og án stéttar eða stöðu.
Aldraðir sjúklingar hrópa ekki á
strætum og torgum en þurfa mál-
svara og verndara. Aldraðir sjúk-
lingar eiga að fá þjónustu þar sem
borin er virðing fyrir reisn mann-
eskjunnar til síðasta dags. Talað er
um „að búa öldruðum áhyggjulaust
ævikvöld“. Deyjandi fólk á ekki að
þurfa að hafa áhyggjur af því hvort
það fær viðeigandi og faglega þjón-
ustu. Deyjandi sjúklingar eiga að
geta treyst samfélaginu, samfélagi
sem þeir byggðu upp með kröftum
sínum.
„Það er komið nóg!“
Göngum ekki fram hjá varnar-
lausum hópi aldraðra við dauðans
dyr. Ég skora á þingmenn að tryggja
áframhaldandi rekstur líknardeild-
arinnar á Landakoti, efla líknar-
deildir – ekki veikja – og standa vörð
um fagleg og siðferðileg vinnubrögð.
Aldraðir eiga að geta tekið undir
orð japanska skáldsins Tsuchiya
Fumiaki:
Loksins þegar kvölda tekur róast
hjarta mitt
og úr áttunum fjórum heyri ég
vorið nálgast.
Virðing Íslendinga verður ekki
mæld í hagtölum heldur í því, hvern-
ig við önnumst þau sem þurfa á hjálp
að halda.
Hugsum stórt en lítum lágt.
Gleymum ekki vorum minnstu
bræðrum og systrum.
Opið bréf til alþingismanna –
Hugsum stórt en lítum lágt
Heimili á að vera griðastaður barna, staður þar sem þau
finna til öryggis, líður vel og njóta
uppbyggilegra samvista við sína
nánustu. Stærstur hluti barna á
Íslandi býr við þær aðstæður en
ætla má að a.m.k. tvö þúsund börn
hér á landi njóti ekki þessara sjálf-
sögðu mannréttinda. Það eru börn-
in sem eru vitni að ofbeldi innan
veggja heimilis, oftast af hálfu
föður eða stjúpa gegn móður. Það
er erfitt að segja nákvæmlega til
um fjölda þessara barna, einfald-
lega af því að aðstæðum þeirra
hefur ekki verið gefinn mikill
gaumur. Talan tvö þúsund bygg-
ir á þeim fjölda kvenna sem leitað
hafa sér hjálpar vegna ofbeldis af
hálfu maka og áætlun um að hver
þeirra eigi eitt til tvö börn.
Í byrjun árs 2011 kom út rann-
sókn Barnaheilla – Save the
Children á Íslandi á félagslegum
stuðningi og úrræðum við börn í
Reykjavík, sem eru vitni að heim-
ilisofbeldi. Meðal þess sem rann-
sóknin leiddi í ljós er að mikill
skortur er á almennum úr ræðum
og þjónustu fyrir börn og fjöl-
skyldur, sem þurfa á stuðningi og
aðstoð að halda vegna ofbeldis í
fjölskyldum.
Brýnt er að auka vitund þeirra
sem starfa með börnum á því að
barn geti búið við heimilisofbeldi
og sérstaklega þarf að skoða málin
frá sjónarhorni barnsins. Núver-
andi nálgun, sem m.a. má finna
stað í aðgerða áætlun íslenskra
stjórnvalda gegn ofbeldi á heimil-
um, miðar að því að kenna fagfólki
að bera kennsl á einkenni barna
sem búa við ofbeldi. Sú nálgun er
ekki líkleg til árangurs, að mati
samtakanna. Einkenni, sem gjarn-
an eru nefnd, eru almenn einkenni
sem gefa til kynna vanlíðan barna.
Ástæðurnar þar að baki geta verið
margvíslegar og þurfa ekki að
tengjast heimilisofbeldi á nokk-
urn hátt.
Það þarf að fara nýjar leiðir til
að finna og aðstoða börn, sem eru
vitni að heimilisofbeldi.
Allt ofbeldi á heimili hefur
afleiðingar fyrir börn, en það er
einstaklingsbundið hvernig þau
láta vanlíðan sína í ljós. Börn, sem
búa á ofbeldisheimilum, eiga það
hins vegar sameiginlegt að þau
búa við mikið óöryggi og ring-
ulreið og hafa enga stjórn á að-
stæðum. Börnin hafa ekki þroska
til þess að skilja það sem á geng-
ur og eiga fá ráð við því sem er að
gerast á heimilinu. Það setur þau
í erfiðar aðstæður og veldur kvíða
og ótta.
Í sumum tilvikum verða börnin
einnig fyrir líkamlegu ofbeldi af
hálfu foreldra. Þessi lífsreynsla
fylgir þeim og hætta er á að úr
verði langvinnir erfiðleikar ef
fullorðnir í nánasta umhverfi
grípa ekki inn í. Afar mikilvægt
er að rætt sé við börn, sem búa á
heimilum þar sem ofbeldi á sér
stað, hlustað sé á þau og líðan
þeirra metin á markvissan hátt
svo hægt sé að veita þeim við-
eigandi aðstoð og stuðning. Hinir
fullorðnu verða að horfa á ofbeldið
með augum barnsins. Það sem
fullorðnum getur þótt lítilvægt,
t.d. ef ofbeldið gerist sjaldan eða
er ekki „nógu alvarlegt“, getur
haft gríðarleg áhrif á barnið.
Barnaheill – Save the Children á
Íslandi hafa fylgt rannsókn sinni
eftir með fundum með stjórn-
völdum og forsvarsmönnum stofn-
ana og samtaka sem starfa að
málefnum barna. Einnig afhentu
samtökin velferðarráðherra og
borgarstjóranum í Reykjavík
undir skriftir nær tólf þúsunda
karla og kvenna sem skoruðu á
stjórnvöld að tryggja börnum,
sem eru vitni að heimilisofbeldi,
stuðning og félagsleg úrræði við
hæfi. Það er von samtakanna að
augu samfélagsins opnist fyrir
því böli sem heimilisofbeldi er
og þeim miklu áhrifum sem það
hefur á börn.
Heimilisfriður
Líknardeildir
Örn Bárður
Jónsson
formaður
Hollvinasamtaka
líknardeilda
Kynbundið ofbeldi
Petrína
Ásgeirsdóttir
framkvæmdastjóri
Barnaheilla
Aldraðir sjúklingar
hrópa ekki á stræt-
um og torgum en þurfa
málsvara og verndara.
AF NETINU
Fréttnæmi og fréttamat
Fyrirspurn Oddnýjar G. Harðar-
dóttur, alþingismanns úr Sam-
fylkingu, um lengd fréttaflutnings
af landsfundum stjórnmálaflokka
er mjög sérkennileg – í henni
felst sterk krafa um ritskoðun og
opinbera íhlutun í fréttaflutning.
Að baki virðist liggja sú hug-
mynd að pólitísk umfjöllun eigi
að fara fram með skeiðklukku
– sem sagt að fréttamat fái ekki
að ráða líkt og á fjölmiðlum alls
staðar á Vesturlöndum.
Staðreyndin er sú að frekar lítið
fréttnæmt gerðist á flokksþingum
Samfylkingarinnar og Vinstri
grænna. Það var nánast business
as usual, engar mannabreytingar,
engar stefnubreytingar, menn
forðuðust að ræða ágreining eða
gera hann opinberan.
Öðru máli gegnir um landsfund
Sjálfstæðisflokksins. Þar fóru fram
spennandi formannskosningar,
það urðu hörð átök um stefnuna
í Evrópumálum – sem skiptir ansi
miklu máli því uppi er sú kenning
að Ísland fari aldrei í Evrópu-
sambandið nema drjúgur hluti
Sjálfstæðisflokksins samþykki
það. Gamlir flokksleiðtogar komu
upp og performeruðu – það er
umdeilt hvað það kom vel út fyrir
flokkinn.
Fréttagildið var samt ótvírætt.
http://silfuregils.eyjan
Egill Helgason