Framsóknarblaðið - 24.06.1959, Síða 2
2
FRAMSÖKNARBLAÐIÐ
Framsóknar-
blaðið
RITNEFND:
JÓHANN BJÖRNSSON, áb.
SIGURG. KRISTJÁNSSON
AFGR. ANNAST:
SVEINN GUÐMUNDSSON
GJALDKERI:
FILIPPUS ÁRNASQN
PRENTSMIÐJAN EDDA H.F.
Verndum
kjördæmið
Á sunnudaginn kemur, þegar
menn ganga að kjörborðinu,
verða þeir að gera sér grein fyrir
því, að i þetta sinn er aðeins kos-
ið um eitt mál, stjórnlagabreyt-
inguna. Með afnámi kjördæmis-
ins er raskað þeim grundvelli,
sem Vestmannaeyingar hafa bú-
ið við í meira en hundrað ár. Við
verðum svift okkar sérstaka full-
trúa á löggjafarsamkomu þjóð-
arinnar. Nái kjördæmabyltingin
fram að ganga verður þar eng-
inn fulltrúi, sem talar þar okkar
máli sérstaklega. Við eigum það
þá undir vilja fólksins í hinum
fjölmennu sveitum Suðurlands-
undirlendisins, hvaða fulltrúar
verða valdir í hinu fyrirhugaða
kjördæmi. Vestmannaeyingar
verða þar í minnihluta. Þá verð-
ur enginn fulltrúi lengur á Al-
þingi, sem ber sérstaka ábyrgð
gagnvart okkur, sem stendur eða
fellur á verkum sínum fyrir Vest
marinaeyjar. Og þó svo færi, sem
raunar er óvíst, að einhver full-
trúi næði kosningu, sem teldi sér
skylt að bera okkar mál fyrir
brjósti, þá er honum ætlað að
dreifa kröftum sínum með því
að kynna sér og vinna að hugð-
armálum fólksins í hinum víð-
lendu héruðum frá Lómagnúp
vestur að Reykjanesfjallgarði.
Vinnubrögð fulltrúa, sem þannig
væru settir, gætu varla orðið
heilsteypt og einbeitt okkur til
handa. Það verður í mörg horn
að líta og hætt við að áhugamál
hinna fjölmennu sveitahéraða
sitji í fyrirrúmi.
Stjórnlagabreyting er stórmál,
því með henni er raskað þeim
grundvelli, sem þjóðfélagsbygg-
ingin hvílir á. Til hennar skyldi
því vel vanda. Öll þjóðin veit, að
þörf er á heildarendurskoðun á
því sviði. Lýðveldið þarf að fá
stjórnarlög við hæfi. Það mál
hefur verið á döfinni í fimmtán
ár. í stað þess ákveða nokkrir
skammsýnir stjórnmálamenn á
einu skammdegiskvöldi, að slíta
einn þáttinn úr sambandi í þessu
verki með afnámi kjördæmanna.
Þeir víla ekki fyrir sér að raska
hinni sjálfgerðu og aldafornu
héraðaekiptingu. Slík vinnu-
Ábyrgðarlaus meðferð á stjórnarskránni
(Úr rœðu, sem Helgi Bergs
í Vestmannaeyjum 29. maí
Það er ekki ofsögum af því
sagt, að sagan endurtaki sig. í
hvert sinn sem Framsóknar-
flokkurinn hefur haft aðstöðu
til þess um nokkurt árabil að
hafa áhrif á stjórn landsins til
hagsbóta fyrir sveitirnar, hin
dreifðu kauptún og fiskibæi, þá
þykir andstæðingunum tími til
kominn að taka höndum saman
til þess að ná sér niðri á því
fólki, sem þar býr, og dirfist að
styðja þann flokk, sem skelegg-
ast vinnur að hagsæld þess og
velfarnaði. Aldrei virðist þeim
detta í hug að reyna að ná sér
niðri á Framsóknarflokknum og
keppa við hann um hylli fólks-
ins í dreifbýlinu með þvi að gera
málstað þess að sínum, heldur
skulu áhrif þess minnkuð. Vopn-
ið er ávallt það sama: kjör-
dæmabreyting.
Nú eru þeir enn komnir að
þeirri niðurstöðu að íbúar
Reykjavíkur og þéttbýlisins við
Faxaflóa séu svo herfilegum ó-
rétti beittir að við svo búið megi
ekki stundinni lengur standa.
Með tilliti til þess hvernig fólks-
straumurinn leitar til þessara
svæða, þar sem óréttið ríkir,
kann þessi niðurstaða að virðast
næsta skopleg. Því verður þó
brögð komu óvænt, eins og þjóf-
ur á nóttu.
Stórmál eiga sér venjulega
nokkurn aðdraganda hjá þjóð-
inni. Varði þau sérstaka lands-
hluta, eiga þau gjarnan upphaf
sitt í héruðunum sjálfum. En
hvaðan hafa óskir komið um af-
nám kjördæmanna? Hafa Vest-
mannaeyingar beðið um slíkt
fyrir sitt leyti? Nei, kjördæma-
byltingin er réttindaafsal fólks-
ins í hinum dreifðu byggðum
landsins. Það hefur ekki óskað
eftir henni og margir snúast til
varnar fyrir sína heimahaga eins
og þegar er komið fram. Það
brakar í flokksböndum þríflokk-
anna og þau slitna nú daglega.
í kjördæmamálinu eru menn
fyrst og fremst Vestmannaeying-
ar, Skaftfellingar og Rangæing-
ar svo nokkuð sé nefnt. Við erum'
öll tengd heimahögunum og hver
og einn ber síns heimalandsmót.
Vestmannaeyjar hafa þó sér-
stöðu öðrum héruðum framar.
Eyjarnar úi í hafinu með sína
fegurð og auðæfi fiskimiðanna
umhverfis, sem hvort tveggja á
vart sinn líka. Atvinnuhættir
eru sérstæðir að því leyti að all-
ur þorri manna heyir sitt starf
og sitt stríð við náttúruöflin
sjálf. Þau fara hér oft hamför-
um og eru æðisgengin, en Vest-
mannaeyingar leggja ekki árar
í bát. í þyí þrotlausa starfi hefur
einstaklingurinn stundum verið
einn en þó oftar fleiri saman.
flutti á fundi Framsóknarmanna
s.l.)
ekki með sanngirni móti mælt,
að í hverju þjóðfélagi eiga sér
ávallt stað miklir fólksflutning-
ar vegna breyttra atvinnuhátta
og lífsskilyrða og því er ekki ó-
eðlilegt að öðru hverju fari fram
lagfæringar á kjördæmaskipun-
inni til samræmis við breyttar
aðstæður. En slíkar lagfæringar
mátti sannaralega gera með öðr-
um hætti en þeirri gerbyltingu,
sem nú stendur til, enda er ó-
hætt að fullyrða að aðfarirnar í
þessu máli hafa komið flestum á
óvart.
Það eru nú liðin 15 ár síðan
lýðveldi var stofnað hér á ís-
landi og enn hefur ekki verið
gengið frá stjórnskipunarlögum
eða stjórnarskrá fyrir lýðveldið.
Þess skulu menn ávallt vera
minnugir að stjórnskipunarlög
eru annað og meira en lög um
kosningar og kjördæmaskipun.
Það eru lög um það hvernig
háttað skuli stjórn ríkissamfé-
lagsins, löggjafarvaldi, dóms-
valdi og framkvæmdavaldi, hver
skuli vera réttindi þegnanna
gagnvart samfélaginu, sem
tryggi þá gegn ofbeldi, ofstjórn
o. s. frv. Og eðli málsins sam-
kvæmt verða stjórnskipunarlög
einnig að tryggja þegnana gegn
Hver skipshöfn fyrir sig samein-
aði kraftana að settu marki, og
það hefur komið fyrir að allir
eyjaskeggjar hafa staðið saman
gegn hugsanlegum ofbeldis-
mönnum. Þannig á það lika að
vera, þegar um réttindi byggða-
lagsins er að ræða, þá ríður á að
við stöndum saman og skipum
okkur til varnar. Vestmannaey-
ingar hafa byggt upp stærstu
verstöð landsins með miklum
myndarbrag og sýnt í verki, að
þeim er óhætt að treysta á sjálfa
sig og kunna að bjarga sér sjálf-
ir. Því fremur munu þeir skilja
sinn vitjunartíma þegar réttindi
byggðarlagsins eru í veði.
Það er eftirtektarvert, að þeir
menn, sem að kjördæmabylting-
unni standa, ræða fremur önnur
mál í sambandi við kosningarn-
ar. Þeir reyna að dylja þá stað-
reynd, að með afnámi kjördæm-
isins er stefnt að því að skerða
áhrifavald byggðarlagsins. Gegn
þeirri ætlan skulum við standa
fast fyrir eins og kletturinn okk-
ar, Heimaklettur. Sviptivindar
allra átta gnauða um hann og
æðisgengin úthafsaldan brotnar
á honum en hann bifast hvergi.
Hvers vegna skyldum við þá ekki
standa af okkur gerningaveður
stjórnmálamanna. Sláum skjald
borg um eina hugsjón, sérstak-
an fulltrúa á löggjafarsamkomu
þjóðarinnar. Á sunnudaginn fá-
um við okkar eina tækifæri tii
að bjarga kjördæminu.
Helgi Bergs.
óstjórn, þ. e. a. s. þau verða að
skapa grundvöll fyrir athafnir
stjórnsams og sterks ríkisvalds.
í þessum efnum og mörgum
fleirum er bráðabirgðastjórnar-
skráin okkar, sem lýðveldið erfði
eftir konungsríkið, mjög ófull-
komin. Það væri verðugt verk-
efni að vinna að setningu stjórn-
skipunarlaga, sem væru laus við
þá alvarlegu ágalla, sem við eig-
um nú við að búa. Framsóknar-
flokkurinn hefur fyrir nokkrum
árum lagt til að þetta mál yrði
hafið yfir flokkavaldið og dæg-
urþrasið og falið sérstöku stjórn-
lagaþingi. Þessi tillaga hefur
ekki fengið byr hj á öðrum flokk-
um, enda þótt það muni mála
sannast, að mörg þau stjórn-
skipunarlög, sem farsælust hafa
reynzt öðrum þjóðum, séu sam-
in af stjórnlagaþingum.
En þegar þetta verkefni ligg-
ur nú svo ljóslega fyrir og kallar
svo mjög að, þá veröur það að
teljast mikið ábyrgðarleysi af
þrem stjórnmálaflokkum að
leggja á hilluna öll þau mörgu
og stóru vandamál, sem hrjá
okkar þjóð um þessar mundir og
verja heilu dýrmætu ári í tvenn-
ar kosningar til þess eins að
koma fram breytingu á einni
grein stjórnarskrárinnar. Ef vit
ætti að vera í slíkum vinnu-
brögðum mætti þó a. m. k. ætla
að þetta væri mjög veigamikið
skref til að bæta stjórnarfar
landsins þegar í stað og auð-
velda mjög úrlausn þeirra vanda
mála, sem við blasa. En því er
ekki til að dreifa. Ekkert bendir
til að kjördæmabreytingin raski
verulega þeirri flokkaskipun,
sem nú er á Alþingi, og má því
hiklaust gera ráð fyrir, að hún
hafi engin áhrif i þá átt að binda
endi á þóf hinna fjögurra minni-
hluta. Breytingin verður því sízt
til að styrkj a stj órnarfarið í land
inu, og við verðum áfram stjórn-
arskrárlaus.
Þó að flokkavaldið sé nú þegar
orðið sterkt í landinu, þá er það
þó enn svo, að þingmenn eru
fulltrúar sinna byggðarlaga fyrst
og fremst. Eftir nýju skipaninni