Framsóknarblaðið - 20.03.1963, Qupperneq 1

'Óhald og kommúnistar ha(a
gcfízí npp i kjara-
málum
Eitt af því, sem einkennt hef
ur feril núverandi ríkisstjórnar
er hatrömm andstaða gegn öll-
um skynsamlegum kjarabótum
launastéttanna. Afleiðingin hef-
ur verið sífelldur órói á vinnu-
markaðinum, til mikils tjóns
fyrir þjóðina alla.
Varla liefur nokkur vei'tíð haf
izt án tafa sökum deilna um
kaup og kjör, og þær atvinnu-
stéttir eru ófáar, sem átt hafa í
deilum á undanförnum árum,
oft við ríkisstjórnina sjálfa, eða
þá að hún hefur gripið frarn
fyrir liendur á samningsaðilum
með fljötfærnislegum aðgerðum
sem skapað hafa mikla erfið-
leika við síðari samningagerðir.
Stefnan í kjaramálunum hef-
ur löngum verið mörkuð af bar-
áttu lægst launuðu stéttanna,
verkafólks og iðnverkafólks, og
það er athyglisvert að virða fyr-
ir sér, hvernig þeirri baráttu
hefur verið hagað á síðustu ár-
um.
Ríkisstjómin gerði það eitt af
sínum fyrstu verkum að senda
launafólki kveðju sína. Með stór
felldri gengislækkun var dýrtíðin
mögnuð úr hófi, en kaupgjaldi
almennings haldið niðri. Til
þess að ná sér enn betur niðri
á þeim lægra launuðu voru bein
ir skattar, sem falla þyngst á þá
tekjuhærri, lækkaðir um nokkra
milljónatugi, en í staðinn stór-
hækkaðir óbeinir skattar, og
hafa þeir hækkað á þessu kjör-
tímabili um nál. 1000 millj. kr.
Það var strax á það bent af
hálfu Framsóknarmanna, að
slíkar aðferðir fengju ekki stað-
izt. Kjaraskerðingin, sem af
þessu leiddi, var svo ferleg, að
óhugsandi var annað en laun-
þegar og aðrir þeir, sem tekjur
hafa í hlutfalli við þá, hlytu að
rétta hlut sinn. Var þannig
strax augljóst, að slíkar ráðstaf-
anir leiddu beint til heiftúðugr-
ar kjarabaráttu og stéttastríðs í
þjóðfélaginu.
Launþegasamtökin verða ekki
með réttu sökuð um að hafa svar
að aðgerðum ríkisstjórnarinnar
með neinu fljótræði.
Allt árið 1960 leið án þess að
þau létu á sér kræla. En í upp
hafi ársins 1961 fóru þau þess á
leit við ríkisstjórnina, að eitt-
livað yrði slakað á þeirn álögum,
sem á höfðu verið lagðar og
lofuðu að meta hverja slíka til-
raun til jafns við kauphækkun.
En ríkisstjórnin vildi ekkert
bjóða og allt stóð fast. í byrjun
janúarmánaðar logaði allt í
verkföllum um allt land, og út-
lit var fyrir, að síldin færi for-
görðum. Þá tókst fyrir forgöngu
samvinnumanna á Akureyri að
ná viturlegum samningum. Sú
kauphækkun, sem þessir samn-
ingar gerðu ráð fyrir, var mjög
hófleg í ljósi dýrtíðarflóðs, sem
á undan var gengið. En það
vakti þó öllu meiri athyglí, að
samningarnir voru gerðir til
tveggja ára og fólu í sér, að þeir
yrðu óbreyttir þótt verðlag
hækkaði um allt að 5%, en ít-
arlegir útreikningar höfðu ver-
ið gerðir og leiddu í ljós, að á-
hrif kauphækkunarinnar á verð-
lagið gæti verið innan þess
ramma, ef að var gætt.
Þarna var skapaður grundvöll
ur fyrir vinnufrið í 2 ár. En
ríkisstjórnin þekkti ekki sinn
vitjunartíma. í ágústmánuði
1961 lækkaði hún gengið á nýjan
Ieik og hækkaði þar með verðlag
á öllum innfluttum vörum um
13% og sprengdi þar með alla
ramma, sem kaupgjaldssamning-
arnir höfðu sett.
í marzraánuði 1962 vofðu
þess vegna enn yfir verkföll
víða um land og enn á ný tókst
fyrir forgöngu samvinnumanna
norðanlands að ná viturlegum
samningum. Eins og áður fólu
þessir samningar í sér nokkurt
þenslurúm fyrir þær verðhækk-
anir, sem óhjákvæmilega hlutu
af kauphækkununum að leiða.
En ennþá þekkti ríkisstjórnin
ekki sinn vitjunartíma, heldur
gerði hún engar ráðstafanir til
að halda verðlaginu í skefjum,
sem þó hefði verið hinn hægasti
vandi, og strax í október var
vísitalan komin svo hátt, að sá
rammi, sem samningarnir settu
var sprunginn, og verkalýðsfé-
lögin sögðu þá almennt upp
samningum.
í janúarmánuði settust Akur-
eyringar á ný á rökstóla til að
kanna leiðir til úrbóta. Þar
þótti rétt að á það reyndi, hvort
ríkisstjórnin reyndist ábyrgari
í verðlagsmálunum, ef samið
yrði undir hennar verndarvæng
í Reykjavík, og það varð því að
samkomulagi að Ieika nokkurs-
konar biðleik.
Engir samningar voru gerðir
en vinnufriður tryggður með
Fáar þjóðir Vesturlanda hafa
átt við að búa óstöðugra verð-
lag og meiri gengissveiflur en
íslendingar frá styrjaldarlokum.
Ber að sjálfsögðu margt til þess
og sumt þess eðlis, að engan veg
inn hefur verið á okkar valdi
að hamla gegn þeirri þróun.
Stundum hefur því miður mátt
rekja rætur gengissveiflanna og
óstöðugleikans til misviturra
ráðstafana okkar eigin stjórnar-
valda, er skammsýn sjónarmið
hafa leitt af sér örlagaþrungn-
ar afleiðingar fyrir efnahagslífið
og valdið hinum mestu erfið-
leikum, þegar frarn í sótti.
Aldrei mun þessi skammsýni
þó hafa verið eins augljós og
í hefndarráðstöfunum þeim,
sem núverandi ríkisstjórn greip
til í bráðræði sínu og stór-
mennskuofsa, er hún ónýtti
lausn þá, er samvinnufélögin og
því, að atvinnurekendur féllust
á að greiða 5% hækkun á kaup
hinna lægst launuðu til samræm
is við hækkanir, sem aðrar
stéttir höfðu fengið.
Nú reyndi á, hvernig atvinnu
rekendur í Reykjavík og verka-
lýðsfélög þar undir forystu í-
halds og kommúnista stæðu
undir því forystulilutverki, sem
þau þykjast hafa í kjaramálum.
Og hvað skeði?
Það skeði það eitt, að farið
var beint í fótspor samvinnu-
manna og verkamanna á Norð-
urlandi. Þannig skutu íhaldið og
kommúnistar sér undan því að
gera nauðsynlega samninga, og
enn er samningslaust um allt
land og vinnufnður hangir á
bláþræði.
En um leið er fólgin í þessu
viðurkenning á því, að Norð-
lendingar hafi sýnt það með á-
byrgum og skynsamlegum að-
gerðum sínum á undanförnum
árum, að þeir eru líklegri til
þess að hafa farsæla forystu í
þessum málum og koma í veg
fyrir þau vandræði, sem ríkis-
stjórnin hefur stofnað til með á-
byrgðarleysi í verðlagsmálum.
Helgi Bergs.
verkalýðsfélögin höfðu fundið á
þrálátu launastríði sumarið 1961
og tryggja átti vinnufrið og
skapa upphaf nýrrar þróunar í
kaupgjaldsmálum.
Ríkisstjórnin gat ekki unað
því, að aðrir leystu vanda sam-
félagsins íslenzka, en hún ein,
jafnvel ekki þótt áður hefði
í ljós komið að hún var þess
ómegnug sjálf. — Afleiðingin
var hefndargengisfellingin, sem
fræg er að endemum og mun
líklega einsdæmi í efnahagssögu
Vesturlanda.
Flestir munu hafa gert sér
ljóst, að mikið óheillaspor var
stigið. Ekki aðeins var reynt
með þessu að uadirstrika, að í
lýðræðisríkinu íslandi mættu
stærstu og þróttmestu sarntök al-
mennings ekki taka á sig vanda,
sem því fylgir að gerast ábyrgir
Framhald á 2. síðu.
Gengisíelling