Framsóknarblaðið - 21.12.1983, Blaðsíða 5

5
HELGARFERÐ UM
SÆNSKU DALINA
Síðastliðið sumar dvöldum
V IV/ íljuililij UOUlll V UWUUl
okkar í Uppsölum í Svíþjóð.
Það var einmuna blíða, sól-
skin og hiti, hvern einasta
dag.
Það var ákveðið að skreppa
um eina helgi upp í Dali, en
þangað fara Svíar mjög mikið
í sínum fríum. Lagt var upp
frá Uppsölum, föstudaginn
12. ágúst um sexleytið, síð-
degis. Farkosturinn var
Volvo, af nýjustu gerð.
Björn sonur okkar hafði
þennan bíl að láni frá Astra
lyfjaverksmiðjunni, sem hann
vinnur hjá. Veðrið, var tölu-
vert frábrugðið því, sem verið
hafði að undanförnu, skýjað
og hitinn ,,aðeins“ 16.5 stig
og gekk á með rigningar-
skúrum. En þetta var ákjós-
anlegt ferðaveður. Ferðinni
var heitið upp í Dali, nánar
tiltekið til nágrennis Ráttvik,
sem stendur við Siljanvatn.
Það var ekjð um nokkra
bæi, svo ^sem B.ala og Bor-
lange, og það stýtti upp og
birti eftir því sém norðar
dróg. Við ókum upp með
Dalelven og taldist okkur til
að við hefðum farið fimm til
sex sinnum yfir þessa á. Þetta
var skemmtileg ökuleið, og
meiri víðátta en á láglend-
inu, þar sem skógurinn byrgir
allt útsýni. Það var orðið
nokkuð áliðið dags, þegar við
komum til Ráttvik. Björn
hafði pantað bústað hjá ferða
skrifstofunni, en nú var kl.
rúmlega átta og búið að loka.
En á hurð skrifstofunnar voru
tvö umslög, og var annað
merkt Birni. Þetta fannst
okkur mjög hugulsöm af-
greiðsla. Þarna var smábréf
og kort af nágrenninu. Það
átti að aka eftir tilteknum
vegi, og svo til hægri út með
Siljanvatni. Ökuleiðin var
. ..... .1,, / 1
mvi rvL ix rvwx nu mvo i uuoum
tússpenna. En allt í einu
endaði rauða strikið og engar
upplýsingar um húsnúmer
eða nafn á húsráðanda. Við
reyndum að rýna betur í
kortið. Það hlutu að vera
einhver einkenni, en allt kom
fyrir ekki. Þá var reynt að
stoppa og spyrjast fyrir í
næstu húsum, en það gekk
ekki vel, því flestir voru
gengnir til náða. Björn knúði
dyra á einum stað og þar kom
út gamall maður á brókinni.
Hann bað afsökunar, sagðist
hafa verið í ,,krabbaveislu“
og fengið sér neðan í því. En
því miður gat hann ekki
frekar en aðrir ráðið þær
óglöggu rúnir, sem voru á
miðanum. Við fórum í annað
hús. Það var auðsjáanlega
gististaður. Þar réði ríkjum
norsk kerling. Hún vissi ekk-
ert eða vildi ekkert vita,
nema hún bauð okkur gist-
ingu. Kerlingin þusaði mikið
og sagði að þetta væri líkt
þeim á ferðaskrifstofunni.
Hún sagðist vera búin að vera
í ferðaþjónustubransanum í
yfir tuttugu ár og svona
nokkuð hefði aldrei komið
fyrir hjá sér. Og svo klikkti
hún út með því að hún væri í
ónáð hjá þessum helvítis sósí-
alistum, sem rækju ferða-
skrifstofuna í Ráttvik.
Björn lagði nú bílnum og
héldum við tveir af stað
gangandi. Fljótlega hittum
við hjón, sem voru á kvöld-
göngu. Við sögðum þeim
vandræði okkar og voru þau
strax fús að hjálpa okkur.
Fyrst var farið til gamallar
konu í nágrenninu, en hún
gafst upp við að ráða þessa
gátu. Þá var haldið heim til
þessara ágætu hjóna. Hús-
bóndinn var bakari, og bakar
eingöngu svokallað „tunn-
br0d“, sem er líkt því, sem
Norðmenn kalla lefsubrauð.
Þrátt fyrir kunnugleika gátu
hjónin ekkert ráðið út úr
þeim takmörkuðu upplýsing-
um, sem voru á miðanum. Þá
tók konan til þess ráðs, að
hringja heim til foreldra
stúlkunnar, sem hafði undir-
ritað miðann. Hún var heima
en skyldi ekkert í þessu. Hún
sagði að það hefðu verið tveir
miðar og á öðrum hefði verið
nafn og heimilisfang hús-
eiganda. Hún bauðst til að
fara niður á skrifstofu og finna
þar nánari upplýsingar. A
meðan biðum við öll í góðu
yfirlæti hjá bakarahjónun-
um. Við fengum te og ágætis
brauð. Þetta var myndar-
heimili. Mikiðafmyndumog
húsgögnum, allt málað í
norskum rósamálningarstíl af
dætrum hjónanna.
Loks var hringt. Þá var
búið að finna nafn hús-
eigandans og láta hann vita
um okkur. Nú héldum við af
stað og fóru bakarahjónin á
bíl í fararbroddi, og lóðsuðu
okkur á náttstað. Við þökk-
uðum þessum ágætu hjónum
fyrir hjálpina. Nú var klukk-
an orðin 11, en samt fengum
við okkur að borða. Veðrið
var ágætt, en hitinn ekki
meiri en 8-9 stig. Ibúðin var
ágæt. Þetta var neðri hæð í
nýlegu húsi, skammt frá
Siljavatni.
Á slóðum
Dalahestsins
Næsta dag, laugardag, 13.
ágúst, var ágætt veður, en
frekar kalt. Eftir að hafa
verslað í Ráttvik, fórum við
til staðar sem heitir Nusnás.
Þar er verkstæði, sem ein-
göngu smíðar minjargripi,
aðallega svokallaðan Dala-
hest. Upphaflega var smíði
þessara hesta heimilisiðnað-
ur eða frístundaföndur skóg-
arhöggsmanna og eru heim-
ildir um þetta frá um 1700.
Um 1800 var farið að
skreyta hestana með máln-
ingu, aðallega rauðum aðal-
lit, en skreytt með, hvítum,
grænum og gulum litum.
Arið 1928 hófu tveir bræður,
Nils og Jannes Olsson, fjölda/
framleiðslu á Dalahestinum,
og það var þeirra fyrirtæki,
sem við fórum að skoða. Þetta
er í mörgum deildum, eftir
framleiðslustigi. Fyrst eru
útlínur sagaðar með vélsög,
síðan er handtálgað. Þá er
málningar og lakkherbergi.
Að lokum er sölubúð, sem
selur allskonar minjagripi, en
fyrst og fremst Dalahestinn.
Það er seldur aðgangseyrir að
verkstæðinu og er ös allan
daginn, yfir ferðamannatím-
ann. Dalahesturinn er einn
þekktasti minjagripur, sem
framleiddur er í Svíþjóð.
Hann er seldur víða um heim
m.a. mikið í Bandaríkjunum.
Ráttvikurkirkja
Sunnudaginn 14. ágúst
fórum við snemma á fætur.
Okkur var ráðlagt að fara til
Ráttvikurkirkju, sem stend-
ur við Siljanvatnið. Það var
gamall siður þarna, að þegar
gott er veður á sunnudögum ,
þá kemur fólk klætt skraut-
legum þjóðbúningum á bát-
um, til kirkjunnar. Þettamun
hafa verið algengt áður, en
núna er þetta skipulagt þann-
ig, að einn bátur er notaður í
þessum tilgangi. Við vorum
mætt tímanlega og innan
skamms sáum við til bátsins.
Báturinn staðnæmdist
skammt frá landi, þar til
kirkjuklukkum var hringt í
annað sinn. Þá settu ræð-
ararnir, 18 að tölu, árarnar
beint upp í loftið og héldu
þeim þannig í lóðréttri stöðu
nokkra stund. Því næst hófst
lokaróðurinn og var lagt að
lítilli bryggju en við hlið
hennar er stór trékross.
Við fórum til kirkju.Þetta
er stór steinkirkja og mjög
skrautlega máluð. Margt fólk
var í þjóðbúningum m.a.
meðhjálpari og kirkjuverðir.
Ekki þekktum við neitt af
sálmunum, sem sungnir voru.
Þetta var hámessa með alt-
arisgöngu. Okkur fannst
messan heldur langdregin,
enda höfðum við nauman
tíma.
I nágrenni kirkjunnar var
mikið af smákofum, byggðum
í norskum ,,stabursstíl“. Okk-
ur var sagt, að þetta hafi veriö
hesthús kirlýugesta, og mun
hvert bændabýli hafi átt sitt
hesthús.
Koparnáma
í Falun
Frá Ráttvikurkirkju héld-
um við til Falun. Þar er
gömul koparnáma. Þetta er
elsta koparnáma í Svíþjóð, og
jafnframt elsta hlutafélag í
Svíþjóð, stofnað 1662.
Ekki er lengur unnið í
þessari námu, en þangað
kemur fjöldi ferðamanna dag
hvern. Við fórum með lyftu
niður í aðalhvelfingu nám-
unnar og þaðan gengum við,
sumsstaðar hálfbogin, eftir
þröngum og rökum námu-
göngumfVið fórum þarna 7U
metra niður í jörðina og það
fóru ónot um suma, þegar
hugsað var til þeirra, sem
þarna unnu. Þarna unnu
börn frá 10 ára aldri, og var
vinnutíminn 11 stundir á
dag alla daga vikunnar.
Það voru aðeins tveir frí-
dagar á ári, jóladagur, og
Jónsmessa.
Slys voru tíð í námunni og
meðalaldur námamanna var
ekki hár. Þá voru ekki
ekkjubætur eða aðrar trygg-
ingar. En námueigendur
höfðu þó sínar eigin ekkju-
bætur. Ekkjurnar áttu kost á
að setja upp brennivínskrár í
nágrenni námunnar og munu
þessar vínkrár hafa skipt
mörgum tugum.
Nú var kominn tími til að
halda heimleiðis. Við kom-
um til Uppsala kl. 8 um
kvöldið. Við höfðum lagt að
baki 400 km. leið. Þetta var
skemmtileg og viðburðarrík
ferð, en það kom sér vel að
hafa góðan fararstjóra og
túlk, þó við gætum bjargað
okkur með okkar „skandi-
navisku“ undir venjulegum
kringumstæðum.
J.B.