Morgunblaðið - 06.10.2010, Blaðsíða 18

Nú um þessar
mundir eru ráðu-
neytin á fullu í fjár-
lagagerð fyrir árið
2011, enn eitt árið í
niðurskurði í op-
inberum stofnunum
er framundan m.a. í
framhaldsskólum. Nú
hafa skólameistarar
framhaldsskólanna
fengið tillögur frá
mennta- og menning-
armálaráðuneyti (MMR) um
sparnað á næsta fjárlagaári alls
upp á 5% án þess að skerða þjón-
ustu við nemendur og án nem-
endafækkunar. Þar sem ég starfa
er þessi sparnaður ígildi uppsagna
10 kennara. Til að fækka kenn-
urum þarf að fækka nemendum og
skerða nám. Tillögur MMR felast
m.a. í því að stækka nemendahópa
– flestir skólar hafa þegar gert
það. Í VMA höfum við ekki lengur
nógu margar stórar kennslustofur
fyrir stærri nemendahópa. Það er
talað um að segja upp stoðþjón-
ustu s.s. bókasafni, tölvuþjónustu,
skrifstofu og í húsumsjón. Faglega
þætti innan skólanna telur MMR
ekki skipta máli því það er lagt til
að leggja niður fagstjórn ásamt
frekari niðurskurði í stjórnun.
Þessar tillögur MMR
eru skólarnir þegar
búnir að fara í gegn-
um og nú segja skóla-
meistarar að það sé
fullreynt, lengra verði
ekki komist. Forgang
í framhaldsskólana
eiga nemendur yngri
en 18 ára og fatlaðir
nemendur og eru
áherslur MMR í anda
þeirra laga sem gilda
um framhaldsskóla.
Allt gott og blessað
með forganginn en
hvað með þá sem sitja eftir? Eldri
nemendur sem hafa af einhverjum
ástæðum tekið sér frí frá námi og
vilja koma aftur í nám. Sem betur
fer er á hverju ári hópur fyrrver-
andi nema sem leitar aftur inn í
skólana, nú í haust komu í VMA
270 nemendur aftur í skólann eða
úr öðrum skólum til að hefja nám
að nýju. Eldri nemendur eru ekki
í forgangi í innritun, það eru þeir
sem helst fá höfnun í skólann. Það
er sorglegt að geta ekki komið til
móts við þennan hóp sem einnig
hefur verið stór hluti þeirra sem
eru á atvinnuleysisskrá.
Á meðan ástandið í framhalds-
skólunum versnar, faglegum kröf-
um sópað undir teppið, fleiri nem-
endur á kennara og færri
stjórnendur innan skólanna – þá
blómstrar „hliðarframhaldsskól-
inn“ sem eru sí- og endurmennt-
unarstöðvar. Ég vil taka það fram
að ég er alls ekki að setja út á
störf þessara stöðva og er VMA í
góðu sambandi við Símey hér á
Akureyri. Málið er að ég vil miklu
frekar geta sinnt þessu námi inn-
an framhaldsskólanna. Fjár-
framlög frá ríkinu til símennt-
unarmiðstöðva hafa aukist síðustu
ár en jafnframt hafa þær tekið að
sér fleiri nemendur. Einnig hafa
bæði háskólar og símennt-
unarmiðstöðvar haldið úti námi á
framhaldsskólastigi í formi há-
skólabrúar og háskólastoðar. Þar
geta nemendur fengið námslán en
það er þannig að 25 ára nemandi
sem vill klára stúdentspróf í fram-
haldsskóla getur ekki sótt um
námslán. Hann getur hins vegar
farið í iðnnám og fengið námslán
þar en það er ekki endilega námið
sem hann langar í. Hvort þessi
þróun með símenntunarmiðstöðv-
arnar er góð og gild skal ég ekki
segja, til þess þarf að kafa ofan í
forsendur og árangur. Framhalds-
skólanám á Íslandi er að breytast,
ný skólastig eru að verða til;
framhaldsskóli fyrir nemendur 18
ára og yngri og fatlaða nemendur
og síðan símenntunarmiðstöðvar
fyrir eldri nemendur. Umræða um
þess konar skólastig hefur aldrei
farið fram en ég get ekki betur
séð en að framhaldsskólarnir séu
að stefna í þessa átt. Mér finnst
það miður. Ég vil að skóli eins og
VMA geti sinnt nemendum óháð
aldri eða getu og að nemendur
geti stundað það nám sem hugur
þeirra stefnir að innan framhalds-
skólans.
Vegna sparnaðar hafa skólar
lagt niður kvöld- og fjarnám því
forgangshópurinn situr fyrir.
Nemendur fá færri valeiningar en
áður og afburðanemendur fá ekki
þjónustu við hæfi. Gangi þessar
sparnaðartillögur eftir sé ég fyrir
mér hrun í faglegu starfi skól-
anna, álag á kennara og stjórn-
endur, óánægja nemenda og kenn-
ara verður óhjákvæmileg og
framhaldsskólinn missir marks
sem stofnun þar sem nemendur
eru undirbúnir til frekara náms og
starfa í lýðræðisþjóðfélagi. Með
því að draga úr starfsemi fram-
haldsskólanna eru líkur til þess að
fleiri verði án menntunar, fleiri at-
vinnulausir og fleiri sigli inn í fá-
tæktargildruna sem þegar er orð-
in allt of stór.
Ég ákalla ráðherra mennta-, fé-
lags- og mannréttindamála, fjár-
laganefnd Alþingis, mennta-
málanefnd Alþingis og þingmenn
með þessum skrifum. Skoðið
skýrslur OECD um tengsl fátækt-
ar og menntunar(leysis) og lesið
um þá reynslu sem Finnar hafa af
því að efla menntun. Það allra
versta sem gæti gerst er að ráðu-
neytið eða skólarnir taki þá
ákvörðun að fækka nemendum til
að „spara“ því það er auðvelda
leiðin; færri nemendur = færri
kennarar = minni fjárframlög inn
í framhaldsskólakerfið. Þá má líka
segja færri nemendur = aukið at-
vinnuleysi = aukin fjárframlög til
atvinnuleysisbóta. Þá er hvorki
slakt menntunarstig þjóðarinnar
né afleiðingar atvinnuleysis á
heilsufar borgaranna reiknað með.
Framtíðarsýnina vantar, hugsunin
nær ekki lengra en að fjár-
lagagerð ársins, við skerum niður
en skítt með faglegan undirbúning
nemenda og fátæktargildruna svo
framarlega sem niðurskurði er
haldið til streitu. Er þetta fram-
haldsskóli framtíðarinnar?
Á siglingu í fátæktargildru með
skert framlög til framhaldsskóla
Eftir Sigríði
Huld Jónsdóttur
Sigríður Huld
Jónsdóttir
» Vegna sparnaðar er
framhaldsskólinn er
að missa marks sem
stofnun þar sem nem-
endur eru undirbúnir til
frekara náms og starfa í
lýðræðisþjóðfélagi.
Höfundur er aðstoðarskólameistari í
VMA og móðir framhaldsskólanema.
18 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 6. OKTÓBER 2010
Svæðanudd er æva-
gamalt meðferðarform,
sem á m.a. rætur að
rekja til aðferða lækna
í Egyptalandi hinu
forna og er ein elsta
heildræna meðhöndl-
unin á Vesturlöndum.
Svæðanudd er ekki
baknudd. Margir vita
ekki hvað svæða-
meðferð er. Í dag er
unnið með svæðameðferð á heild-
rænan hátt og litið á líkamann sem
eina heild. Hugmyndin á bak við
svæðanudd er að allir líkamshlutar
eigi sér samsvörun á fótum og hönd-
um. Að til séu svæði eða viðbragðs-
punktar sem svara til hvers líffæris,
innkirtils og allrar starfsemi lík-
amans í heild og að líkamlegt ástand
endurspeglist í fótunum. Með því að
nudda eða þrýsta á þessi svæði koma
fram jákvæð áhrif á líffærakerfi og
finnur fólk slökun og vellíðan eftir
slíka meðferð sem kemur smám
saman á alhliða jafnvægi í lík-
amanum.
Einnig er unnið er með orkurásir
líkamans sem eru tólf og punkta á
þeim, þetta hefur m.a. reynst vel fyr-
ir fólk með vefjagigt, vöðvaverki,
svefnleysi, mígreni, ms-sjúklinga og
þá sem kljást við kvíða og depurð.
Svæðameðferð eykur blóð- og orku-
flæði líkamans og hentar fólki á öll-
um aldri og er mjög góð fyrir börn
sem eru óróleg eða eiga við svefn-
örðugleika að stríða.
Svæðameðferð er flókin og sér-
stæð vísindagrein og hafa verið gerð-
ar margar rannsóknir á virkni henn-
ar hjá rannsóknarsetrum víða um
heim. Meðal annars á Norðurlönd-
unum og í öðrum Evrópulöndum.
Á Íslandi hafa verið gerðar nokkr-
ar rannsóknir um áhrif svæða-
meðferðar og er hér vísað í tvær af
þeim og eina sem er í vinnslu:
Hólmfríður Margrét Bjarnadóttir
hjúkrunarfræðingur M.Sc., svæða- og
viðbragðsfræðingur. Rannsókn á
þunglyndi og kvíða: niðurstöður gefa
vísbendingar um að svæðameðferð
dragi úr þunglyndi og ástandskvíða
og að skoða megi svæðameðferð sem
sjálfstæða- og/eða viðbótarmeðferð
við þunglyndi og kvíða. Niðurstöður
gefa jafnframt tilefni til frekari rann-
sókna um hvernig með-
ferðin þjóni best skjól-
stæðingum innan sem
utan heilbrigðiskerf-
isins. www.skemman.is
Þóra Jenný Gunn-
arsdóttir hjúkr-
unarfræðingur M.Sc.,
svæða- og viðbragðs-
fræðingur hefur einnig
staðið fyrir rannsókn
sem fór fram á árunum
2005-2007 á svæð-
anuddi og vefjagigt.
Það kom í ljós að já-
kvæðar breytingar urðu hjá þátttak-
endum verkjalega séð ásamt því að
draga t.d úr mígreni. Vitnað er í nið-
urstöður í þessum 2 greinum: Gunn-
arsdottir, TJ. Peden-McAlpine, C.
Effects of reflexology on fibro-
myalgia symptoms: A multiple case
study, Complementary Therapies in
Clinical Practice,16(3),167-172.
Og: Gunnarsdottir, TJ. Jonsdottir
H. Healing crisis in reflexology: Be-
coming worse before becoming bet-
ter, Complementary Therapies in
Clinical Practice. Doi:10.1016/
jctcp.2010.01.006.
Áhugaverðar greinar eftir þessar
konur eru í 10 ára afmælisriti
Bandalags íslenskra græðara sem
kom út nú í byrjun september. Það
rit er hægt að nálgast hjá BÍG.
www.big.is
Einnig er í gangi viðamikil fjöl-
þjóða rannsókn á blóðlækningadeild
Landspítala háskólasjúkrahúss um
áhrif svæðameðferðar á krabba-
meinssjúklinga. J. Eygló Benedikts-
dóttir, sjúkraliði, svæða- og við-
bragðsfræðingur, hefur stýrt þessari
rannsókn og verður spennandi að
fylgjast með þegar niðurstöður
hennar verða birtar.
Ég hvet fólk til að prufa þessa
góðu meðferð sér til heilsubótar og
betri líðanar.
Hvað er?
Eftir Sonju
Arnarsdóttur
»Hugmyndin á bak
við svæðanudd er að
allir líkamshlutar eigi
sér samsvörun á fótum
og höndum.
Sonja Arnarsdóttir
Höfundur er svæða- og viðbragðs-
fræðingur, skráður græðari og jafn-
framt formaður Svæðameðferð-
arfélags Íslands. www.smfi.is
… komið úr heil-
brigðisráðuneyti.
Mönnum er í fersku
minni órói innan
Heilsugæslu höf-
uðborgarsvæðisins,
þegar það barst út í
liðnum ágústmánuði að
leggja ætti niður
heilsugæslustöðvar á
höfuðborgarsvæðinu til
að stofna aðrar stærri
og færri. Rökin fyrir þeim tillögum
voru að veita mætti meiri og betri
þjónustu fyrir minni pening á stórum
heilsugæslustöðvum auk þess sem
þær yrði auðveldara að manna við
skort á heimilislæknum. Yfirstjórn
heilsugæslunnar sagði þessar til-
lögur komnar úr ráðuneytinu og
byggjast á sparnaðarkröfunni, heil-
brigðisráðuneytið sagði tillögurnar
komnar frá fagfólki, sem vísaði í er-
lendar heimildir, en fagfólkið sagðist
engan þátt hafa tekið í faglegum um-
ræðum um þessar tillögur; þær væru
óræddar. Einn viðmælandi og ráð-
gjafi ráðuneytisins orðaði þetta svo:
„Þetta bull með sameiningu heilsu-
gæslustöðva.“ Hvað varðar tilvísanir
í erlendar heimildir, þá hefur með
hjálp Læknafélags Íslands verið leit-
að ítarlega hjá stéttarfélögum lækna
á öllum Norðurlöndunum eftir stuðn-
ingi við þessa fullyrðingu ráðuneyt-
isins og ekki annað út úr því komið en
tillögur um þveröfuga stefnu.
Því kemur það á óvart við lestur
frumvarps til fjárlaga fyrir komandi
ár, að þinginu er ekki boðið upp á
annað af ráðuneytisins hálfu en sömu
vitleysuna. Í athugasemdum með
frumvarpinu segir um
Heilsugæslu höf-
uðborgarsvæðisins:
„Sýnt hefur verið fram
á að stærri heilsu-
gæslustöðvar eru hag-
kvæmari einingar í
rekstri auk þess sem
auðveldara er að manna
slíkar einingar og halda
uppi öflugri þjónustu og
heilsuvernd.“ Hvaðan
koma þessar upplýs-
ingar? Þeirra hefur ver-
ið leitað án árangurs.
Það á sem sagt að halda á loft „bulli“
handa þingmönnum að styðja sig við,
þegar að afgreiðslu fjárlaga kemur.
Það er svo sem eftir öðrum kræs-
ingum sem þeim er boðið upp á af
hálfu framkvæmdavaldsins nú til
dags.
Það er ljóst að hugmyndafræðin að
baki þessari stefnu er pólitísk og hef-
ur orðið til hjá skriffinnum í bakher-
bergjum ráðuneytisins eða jafnvel
fyrir vitrun fyrrum heilbrigð-
isráðherra í þágu niðurskurðar.
Hvernig væri að nefna hlutina sínum
réttu nöfnum? Hvar er Nýja Ísland?
Annað þessu skylt sýnir hvernig
mulningsvél embættismannakerf-
isins vinnur verk sitt hægt og bítandi
og alveg ósnortin af viðhorfum þing-
manna og umbjóðenda þeirra. Gert
er ráð fyrir gríðarlegum niðurskurði
heilbrigðisþjónustu á landsbyggðinni
og snýst sá niðurskurður nánast allur
gegn sjúkrahúsum landsbyggð-
arinnar. Fyrir ókunnuga kunna þess-
ar tillögur að líta út fyrir að end-
urspegla snöfurmannleg og frumleg
viðbrögð heilbrigðisráðuneytisins við
aðsteðjandi vanda í ríkisfjármálum.
Það er öðru nær. Þessar tillögur bera
allar með sér svip skýrslu nefndar
Guðjóns heitins Magnússonar, fyrr-
um aðstoðarlandlæknis og rektors
Heilsuverndarháskólans í Gauta-
borg, sem út kom fyrir rúmum ára-
tug og mætti gríðarlegri andstöðu
flestra sem hún varðaði. Þar var ein-
mitt farið inn á þá braut, sem heil-
brigðisráðuneytið ætlar nú Alþingi
að feta. Var nokkur harmur kveðinn
að ráðuneytinu, þegar það þraut
örendi með umræddar tillögur. Nú
hefur s.s. rykið verið dustað af lang-
tímastefnu ráðuneytisins í þessum
efnum og ringulreið kreppunnar not-
uð til að hrinda henni í framkvæmd.
Hinar faglegu forsendur verða
trauðla fundnar. Það liggur í augum
uppi að skerðing á rekstri sjúkra-
stofnana bitnar ekki aðeins á fjölda
rúma heldur verða stoðdeildir, lækn-
ingarannsóknir og myndgreining
t.a.m., vart svipur hjá sjón. Mun það
eitt hafa ómæld og jafnvel ófyr-
irsjáanleg áhrif á rekstur heilsugæsl-
unnar, vinnuumhverfi heilsugæslu-
lækna og mönnun stöðvanna.
Sú fyrirætlan ráðuneytisins að
koma hjúkrunarfræðingi í embætti
landlæknis er kapítuli að sínu leyti og
annar handleggur, sem krefts bók-
arskrifa en ekki greinar.
Eftir Sigurbjörn
Sveinsson »Hugmyndafræðin aðbaki þessari stefnu
er pólitísk og hefur orð-
ið til jafnvel fyrir vitrun
fyrrum heilbrigð-
isráðherra í þágu nið-
urskurðar.
Sigurbjörn Sveinsson
Höfundur er læknir.
Bull í fjárlagafrumvarpi
Móttaka aðsendra greina
Morgunblaðið birtir alla útgáfu-
daga aðsendar umræðugreinar frá
lesendum. Blaðið áskilur sér rétt til
að hafna greinum, stytta texta í
samráði við höfunda og ákveða
hvort grein birtist í umræðunni, í
bréfum til blaðsins eða á vefnum
mbl.is. Blaðið birtir ekki greinar,
sem eru skrifaðar fyrst og fremst til
að kynna starfsemi einstakra stofn-
ana, fyrirtækja eða samtaka eða til
að kynna viðburði, svo sem fundi og
ráðstefnur. Þeir sem þurfa að senda
Morgunblaðinu greinar eru vinsam-
lega beðnir að nota innsendikerfi
blaðsins. Formið er undir liðnum
„Senda inn efni“ ofarlega á forsíðu
mbl.is. Einnig er hægt að slá inn
slóðina www.mbl.is/sendagrein
Ekki er lengur tekið við greinum
sem sendar eru í tölvupósti. Í fyrsta
skipti sem formið er notað þarf not-
andinn að nýskrá sig inn í kerfið en
næst þegar kerfið er notað er nóg
að slá inn netfang og lykilorð og er
þá notandasvæðið virkt. Ekki er
hægt að senda inn lengri grein en
sem nemur þeirri hámarkslengd
sem gefin er upp fyrir hvern efn-
isþátt en boðið er upp á birtingu
lengri greina á vefnum.
Nánari upplýsingar gefur starfs-
fólk greinadeildar.