Morgunblaðið - 09.10.2010, Blaðsíða 12

12 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9. OKTÓBER 2010
VIÐTAL
Egill Ólafsson
egol@mbl.is
Þ
að þarf að leggja grunn að nýrri
þjóðfélagssátt. Vandinn við það
er hve ólíkar leiðir flokkarnir á
þingi vilja fara en mér finnst vel
koma til greina að hér verði
mynduð ný ríkisstjórn, verkefnisstjórn um
skýrt afmörkuð verkefni sem starfi í tiltek-
inn tíma meðan við erum að greiða úr mesta
vandanum. Við vinnum best að þjóðarhag
með slíku verklagi við þessar aðstæður,“ seg-
ir Bjarni Benediktsson, formaður Sjálfstæð-
isflokksins. Flokkurinn ætlar á næstu dögum
að endurnýja tillögur sínar í efnahagsmálum
sem snúa að því að efla atvinnulífið, bæta
stöðu heimilanna, lækka skatta og skapa at-
vinnulífinu traustari grundvöll. Hann segir
að atvinnusköpun sé stærsta velferðarmálið
núna.
„Sú reiði sem birtist mér í mótmælunum
á Austurvelli segir mér að fólk sér engan ár-
angur. Fólk er byrjað að tapa von og trú á
framtíðina. Það er eitt meginhlutverk stjórn-
valda hverju sinni að skapa slíka von við erf-
iðar aðstæður, draga upp mynd af framtíð-
inni sem fólk trúir á og síðast en ekki síst að
skila einhverjum árangri í sínum verkum.
Það hefur mistekist að mínu viti og fyrir
því eru margar ástæður.
Sannarlega var verkefnið erfitt viðfangs.
Það lá alveg fyrir. En okkur miðar allt of
hægt fram veginn. Það er augljóst að það
hefur ríkt mikið sundurlyndi innan rík-
isstjórnarinnar. Ögmundur Jónasson gekk út
úr henni á síðasta ári og forsætisráðherrann
hefur talað um að hún hafi þurft að standa í
kattasmölun til að koma málum áfram. Þetta
sundurlyndi á stjórnarheimilinu hefur tafið
mál og það er eins og lægsti samnefnari í öll-
um málum verði alltaf niðurstaðan. Þetta
hefur leitt til þess að þau tækifæri sem eru
sannarlega til staðar hafa ekki verið nýtt.
Það er frumskylda ríkisstjórnarinnar að
grípa þau tækifæri sem eru til staðar á sviði
atvinnuuppbyggingar. Við höfum ekki síst
horft til Suðurnesja þar sem ástandið í at-
vinnumálum er verst. En vandinn er ekki
einangraður við það svæði, og það hafa fjöl-
margar hugmyndir verið á borðinu, en lítið
sem ekkert hefur gerst. Skaðann af því höf-
um við nefnt aðgerðaleysiskostnað, og hann
heldur áfram að hlaða á sig.“
Til í samráð um árangur
Bjarni sagði að við hefðum ekki einu
sinni verið að vinna litla sigra sem væru
mikilvægir til að hefja viðreisnina og við-
halda trú fólks á framtíðina. Rangar áherslur
og svikin loforð hefðu orðið til þess að stöð-
ugleikasáttmálanum var sagt upp.
„Ríkisstjórnin fékk í vöggugjöf mikinn
skilning á því að verkefnið væri erfitt. Aðilar
vinnumarkaðarins lögðu áherslu á að skapa
vinnufrið að gefnum ákveðnum forsendum,
en ríkisstjórnin braut öll skilyrði samstarfs-
ins.“
Það eru margir sem kalla eftir að
stjórnmálamenn taki höndum saman. Bjarni
var spurður hvort hann væri tilbúinn til
þess.
„Að sjálfsögðu. Það hefur aldrei staðið á
okkur í Sjálfstæðisflokknum að efna til sam-
ráðs um mikilvæg mál. Það hefur hins vegar
staðið á ríkisstjórninni. Ég get tekið sem
dæmi algjört samráðsleysi um ríkisfjármál
og fjárlagagerð. Í Icesave-málinu var ekki
efnt til samráðs fyrr en málið var komið í
fullkomið öngstræti. Fram til þess tíma var
krafan um samráð í raun og veru ekki krafa
um neitt annað en að við féllumst á að rík-
isstjórnin hefði gert eins vel og hægt hefði
verið að gera. Ég tel að með því standa á því
sem við töldum vera rétt en ekki láta undan
kröfunni um samráð um vonda niðurstöðu
höfum við verið að vinna gríðarlega mikið
gagn.
Ég er tilbúinn til samráðs um árangur.
Ég er hins vegar ekki tilbúinn til að taka
þátt í einhverju sýndarsamráði um tækni-
legar útfærslur á skuldavanda heimilanna á
sama tíma og ríkisstjórnin er á kolrangri
braut í öllum öðrum málum. Ég kalla það
ekki samráð þegar ríkisstjórnin ákveður
hvað skuli rætt og hvenær. Með því er ein-
ungis verið að reyna að draga athyglina frá
vandræðum stjórnarinnar enda er það
skyndilega orðið aðalatriði málsins hvort við
mætum á fund upp í Stjórnarráð.
Samráðið sem þarf að eiga sér stað þarf
að vera um lausnir á brýnustu verkefnum
okkar í dag. Það þarf að vera til staðar
skuldbinding um árangur og það þarf að
tímasetja hvenær menn ætla að skila þeim
árangri í hús.“
Bjarni var spurður hvað væri mikilvæg-
ast að gera í efnahagsmálum við þessar að-
stæður.
„Það sem er mikilvægast er að byrja at-
vinnusköpun og fá hagvöxt, við verðum að
vaxa inn í framtíðina. Á næstu árum þurfum
við síðan að endurheimta þau rúmlega 22
þúsund störf sem töpuðust í hruninu. Það
verður auðvitað ekki gert í einu vetfangi
heldur þarf að vinna marga smáa sigra á
þeirri leið. Við stjórnmálamenn munum ekki
skapa þau störf heldur er það okkar að
mynda umhverfi sem hvetur til fjárfestinga
og skilyrði fyrir einkageirann til að veita
fleira fólki vinnu. Lausnirnar verða aldrei til
á kontórum stjórnarráðsins heldur sigrumst
við á vandanum með því að virkja allt þjóð-
félagið til þátttöku. Atvinnusköpun er því
stærsta velferðarmálið núna. Aukin atvinna
gerir fólki kleift að standa í skilum og sjá
um sig og sína. Það sem fólk kallar á í dag
er að fá tækifæri til að bjarga sér, en því
finnst stjórnvöld standa í veginum. Síðast
var umhverfisráðherra að áfrýja niðurstöðu
héraðsdóms vegna aðalskipulags Flóahrepps.
Þetta er pólitík sem byggist á því að þvælast
fyrir.
Ég geri mér fulla grein fyrir því að hag-
vöxtur mælir ekki margt af því sem skiptir
okkur mestu í lífinu, eins og hamingju barna
okkar, heilsu og vináttu, en hagvöxtur er
merki um uppgang og ný störf.
Ég vil taka fram að það er líka mik-
ilvægt að leysa með markvissum hætti
skuldavanda heimilanna. Það verður engin
sátt í samfélaginu fyrr en friður kemst á við
heimilin. Okkar sjónarmið hefur verið að rík-
isstjórnin hafi verið með of þunglamalegar
lausnir sem byggjast m.a. á því að koma á
fót nýjum ríkisstofnunum. Það var augljóst
allan tímann að kerfið myndi ekki ráða við
það álag sem fylgdi svo miklum for-
sendubresti sem hefur orðið hérna. Það hef-
ur líka sýnt sig. Ef við skoðum tölur yfir þá
sem hafa nýtt sér sértæka skuldaaðlögun og
greiðsluaðlögun þá er það bara brot af þeim
sem voru að mótmæla hér úti á Austurvelli.“
Niðurfærsla skulda er neyðarúrræði
Bjarni sagðist ekki hafa talað fyrir því
sem fyrsta kosti, að farið væri út í almenna
skuldalækkun heldur að lausnirnar yrðu
skjótvirkar og einfaldar. Hann sagðist hins
vegar telja að skoða yrði þennan kost betur.
„Niðurfærsla skulda er neyðarúrræði þegar
sértækar aðgerðir, sem stjórnvöld hafa grip-
ið til og bankarnir bjóða upp á, duga ekki til.
Þegar lánasöfnin voru færð yfir í nýja
bankakerfið voru lánasöfnin verðmetin og
einn þátturinn í því verðmati var væntanlega
greiðslugeta og greiðsluvilji heimilanna í
landinu. Sé ekki nægilegt svigrúm til að færa
niður skuldirnar þá hlýtur sú spurning að
vakna hvort menn hafi ekki einfaldlega of-
metið greiðslugetuna og einnig hitt, sem
skiptir ekki síður máli, greiðsluviljann. Það
verður að vera tilgangur í því að standa í
skilum. Mér sýnist mega lesa það út úr mót-
mælunum og fjölda nauðungarsölubeiðnanna
sem eru að hrúgast inn. Ég skynja að hér er
eins og hafi verið vitlaust gefið.“
Bjarni sagði óhjákvæmilegt að skera
niður útgjöld ríkisins. Annað væri óábyrgt.
Það væri hins vegar átakanlegt að fylgjast
með hvernig ríkisstjórnin stæði að því máli.
Ekkert samráð hefði verið haft um þessi mál
sem birtist m.a. í þeim borgarafundum sem
haldnir hefðu verið á Húsavík, Ísafirði og
Suðurnesjum. „Og talandi um samráð. Hvar
hefur samráðið verið við viðkomandi stofn-
anir og þau sveitarfélög sem þetta snertir?
Mér sýnist, miðað við þær yfirlýsingar sem
féllu á þessum fundum, að ekki sé meirihluti
í þinginu fyrir því að fara þessa leið. Ekki er
það góð byrjun.“
Bjarni er mjög gagnrýninn á skatta-
stefnu ríkisstjórnarinnar og bendir á að á
sama tíma og hún sé að fást við skuldavanda
heimilanna sé hún að afnema verðtryggingu
persónuafsláttar og hækka skattana. Skatta-
stefnan gagnvart atvinnulífinu hafi verið
skaðleg og beinlínis hrakið fjárfesta frá land-
inu.
Það ætti að nota skattkerfið til að hvetja
til fjárfestinga. Allt of lítið hafi verið gert í
þá veru. Það sé til tjóns að kerfið hafi verið
flækt og ósanngjarnar nýjungar innleiddar.
„Við verðum að hafa í huga að lykillinn
að framtíðinni er að fólk vinni saman, skil-
greini brýnustu verkefni, setji sér tíma-
ramma og gangi í að leysa verkefnin. Það er
það sem almenningur kallar eftir,“ segir
Bjarni. „Til að komast út úr kreppunni verð-
um við að vinna saman að settum mark-
miðum og setja til hliðar bæði ágreining og
gæluverkefni.“
Kemur til greina að mynda nýja
stjórn um afmörkuð verkefni
 Bjarni Benediktsson segir að atvinnusköpun sé núna stærsta velferðarmálið
Morgunblaðið/RAX
Tafir „Sannarlega var verkefnið erfitt viðfangs. Það lá alveg fyrir. En okkur miðar allt of hægt fram veginn,“ segir Bjarni Benediktsson.
Eftir hrunið haustið 2008 lét þingflokkur
Sjálfstæðisflokksins vinna samantekt um
hvað mætti læra af reynslu nágranna okkar á
Norðurlöndum sem hafa gengið í gegnum
bankakreppu.
„Það sem stendur upp úr eru atriði eins og
að tryggja gott samstarf við aðila vinnu-
markaðarins. Því hefur ríkisstjórnin klúðrað.
Lögð er áhersla á þverpólitískt samstarf.
Hvar hefur það birst á starfstíma þessarar
ríkisstjórnar? Þegar bankakrísur gengu yfir á
Norðurlöndum var lögð höfuðáhersla á að
berjast gegn atvinnuleysinu. Þar hafa íslensk
stjórnvöld haldið illa á málum. Lærdómur
þessara þjóða er að það þarf að ganga strax í
verkin, en ekki ýta þeim á undan sér. Íslenska
ríkisstjórnin er sek um að hafa ýtt vandanum
á undan sér. Það er einnig talað um mikil-
vægi þess að koma með skýra framtíðarsýn.
Þetta eru atriði sem við þurfum að hrinda í
framkvæmd en ríkisstjórninni hefur mistek-
ist,“ sagði Bjarni.
Nýta sér ekki lærdóm nágranna okkar
HIN NORRÆNU RÍKIN HAFA LÍKA GENGIÐ Í GEGNUM KREPPU