Hamar - 01.07.1950, Blaðsíða 3

HAMAfí
$

HVER A SÖKINA?
Framhald af hls. 1.
spennistöðvar o. fl., svo að mögu
Iegt væri að starfrækja frysti-
húsin. Má þar t. d. sérstaklega
nefna hraðafrystihúsið á Mölun-
um, sem kostað hefur bæjar-
félagið mikið fé að koma í vega-
vatns- og rafmagnssamband.
Allur þessi mikli ytri kostnað-
ur hlýtur að leggjast með öllum
þunga sínum á athafnalífið í
bænum í einni eða annarri mynd
og gera því óhægara um vik.
Slæm meðferð á opinberu fé
leiðir til hækkandi álaga á at-
vinnurekstur og einstaklinga, og
eftir því sem álögurnar hækka á
einstaklingunum þurfa þeir
hærri laun, sem atvinnulífið verð
ur að standa undir að greiða og
þannig færist bruðlið og eyðslu-
semin á opinberu fé yfir á herð-
ar þess.
Þetta litla dæmi sýnir það Ijós
lega, að það er ekki lausnin á
málefnum iðnaðarins að ásaka
einstaklingsframtak og „íhald,“
því víða annarsstaðar er sökin
stór og jafnvel stærst.
Hitt er svo annað mál, en það
virðist greinarhöfundur Alþýðu
blaðs Hafnarfjarðar ekki skilja,
að allir hlutaðeigendur þessara
mála þurfa og eiga að taka hönd
um saman um lausn þeirra.
Einkaframtak og
opinber rekstur
Eigi að fara að rökræða um
einkaframtak og opinberan rekst
ur er sannleikurinn sá að um
raunhæfan samanburð er ekki
að ræða, nema að litlu leyti hér
á landi og það einkanlega vegna
þess, að opinberi reksturinn sit
ur við annað og betra borð en
einkareksturinn. Opinberi rekst-
urinn er skattfrjáls en einka-
reksturinn verður, auk þess að
byggja upp sitt fyrirtæki, að
taka á sig þungar álögur til rík-
is og bæja og útkoman hefur
reynst sú að þeim mun fleira,
sem tekið er í opinberan rekstur,
því meira aukast álögurnar á
einkaframtakinu því það verður
að bera uppi ýmsan sameigin-
legan kostnað og auk þess að
taka á sig að greiða stór töp á
ríkis- eða bæjarrekstri.
Allt hjal þjóðnýtingarsinna um
það, að einkaframtakið sé fyrst
og fremst til þess að arðræna
þá, sem við það skipta, en opin-
beri reksturinn til að tryggja hag
almennings er að mestu leyti
kennisetning úr lausu lofti grip-
in. Það er oft miklu hagkvæm-
ara fyrir neytendurna að ein-
staklingar annist allskonar þjón
ustu innan takmarkana, sem
hófleg löggjöf setur, því þá er
um tvo jafn réttháa aðila að
ræða, sem sé neytendurna ann-
arsvegar og þá, sem þjónustuna
annast hins vegar.. Geta þá báð-
ir borið fram kröfur sínar og
óskir og leyst þær í sameiningu
eða skotið þeim til valdhafanna,
ef ekki næst samkomulag. En sé
opinber aðili, sem annast þjón-
ustuna, þá vill oft verða svo, að
hann dragi það á langinn að
taka tillit til neytendanna'. og
hafa þeir í slíkum tilfellum oft
ekki þriðja aðila að snúa sér að.
Leiðir það því til þess að opin-
beri aðilinn kemur fram sem ein
okunaraðili gagnvart neytend-
unum.
Mannlegur breyzkleiki
Það að einkafyrirtækjum er
venjulega betur stjórnað en op-
inberum fyrirtækjum stafar af
þeim mannlega breyzkleika, sem
ekki virðist vera umflúinn, að
hver sé sjálfum sér næstur.
Þessi bereyzkleiki fylgir góðum
þjóðnýtingarmönnum inn í hin
opinberu störf og hika þeir ekki
við að taka margföld laun fyrir
störf sín, ef miðað er við laun
almennt við framleiðslu til lands
og sjávar. Þannig skapast alveg
eins hátekjustétt í kringum það
opinbera eins og við einkafram-
takið, en munurinn er sá, að
einstaklingurinn mun að jafnaði
frekar leggja nótt við nýtan dag
til að vinna fyrir sitt eigið fyrir-
tæki heldur en sá, sem vinnur
fyrir það opinbera. Enda er sann
leikurinn sá, að það er fyrir
miklu lengri vinnutíma þeirra,
að þeir geta skapað sér lífvæn-
lega afkomumöguleika.
A þetta er bent til þess að
vekja athygli á því, að tilgangs-
laust er að setja fram einhverjar:
fræðisetningar, heldur verður að
taka mennina eins og þeir eru í
daglegu lífi hver við annan og
það að koma sem flestum að
einhverjum bæja- eða ríkisrekn-
um fyrirtækjum hefur ekki sýnt
sig að hafa bætandi áhrif á
þjóðlífið, nema síður sé.
V erzlunarástandið
Greinarhöfundi Alþýðublaðs
Hafnarfjarðar virðist sérstaklega
langa til að ræða um verzlunar-
mál og minnist hann á ófremd-
arástand í þeim efnum. Það skal
tekið undir það að á verzlunar-
málunum þarf miklar lagfær-
ingar og hefur áður verið rætt
um það í Hamri. En hvort heild
sölum og kaupmönnum þurfi að
fækka eða ekki, skal enginn úr-
slitadómur lagður á, en það er
fyrst og fremst verzlunarmátinn,
sem þarf að lagast. En þrátt
fyrir opinber afskipti, svo sem
skömmtun, gjaldeyriseftirlit,
verðlagseftirlit o. fl., mörg und-
anfarin ár, virðist sífellt hafa
sigið á ógæfuhlið í þessum mál-
um.
Skortur hefur verið í landinu á
ýmsum nauðsynjum, en fólk þá
yfirleitt keypt hlutina eða reynt
að ná þeim gegnum alls konar
kunningsskap og hrossakaup. í
slíkum leik er mjög misjöfn að-
staða fólks og verða því margir
að verulegu leyti afskiptir.
Til að lagfæra þessa hluti er
eina færa leiðin talin sú, að
reyna að flytja það mikið inn í
landið af nauðsynlegustu neyzlu
vörum að hægt sé að fullnægja
eftirspurninni en það hefur ekki
tekizt enn sem komið er vegna
skorts á íslenzkum seljanlegum
framleiðsluvörum til að kaupa
fyrir. Meðan ástandið er þannig
er ekki von að vel fari og meðan
gjaldeyris- og innflutningsleyfi
eru veitt án tillits til hagkvæm-
ustu innkaupa geta allir heild-
salarnir og kaupmennirnir lifað
þolanlegu lífi.
Aukinn vöruinnflutningur og
minnkandi opinber afskipti er
eina færa leiðin út úr þeim ó-
göngum, sem verzlunarmálin
eru komin í. Meðan gjaldeyris-
skorturinn er svo mikill að tak-
marka verður mjög innflutning
nauðsynja verður ástandið ekki
lagfært, ekki einu sinni með
landsverzlun.
Vöruúthlutun
Það þykir mörgum góðra
gjalda vert, þegar verzlanir hafa
tekið upp þann sið að reyna að
miðla viðskiptavinum sínum af
þeim vörum, sem eru fremur fá-
séðar. Kaupmenn, sem þetta
gera fá á sig það orð, að þeir
selji allt á bak við og jafnvel á
svörtum markaði, en kaupfélög
in, sem nota vörujöfnunarmiða
til þess að ná slíkum árangri
eru talin stunda heilbrigðari
verzlunarháttu. En þó er ekki
alltaf nóg að vera félagsmaður.
Skammturinn af vefnaðarvöru
er stundum miðaður við önnur
vörukaup hjá félaginu. Virðist
því svo sem farið sé að stunda
vafasaman verzlunarmáta, þeg-
ar á að nota eftirsóttar vörur til
þess að neyða kaupendur til að
kaupa aðrar vörur hjá viðkom-
andi félagi. T. d. með slíku fyrir
komulagi mundi sá maður fá
stærri vefnaðarvöruskammt, hjá
KRON, sem gerði sín bókakaup
í bókabúð félagsins, en sá, sem
annarsstaðar keypti þá vöru. Hér
er um nokkurskonar einokunar
valdbeitingu að ræða. Undan
slíku oki þarf almenningur að
losna, en ekþi að leggja það
ennþá þyngra á herðar honum
með því að auka opinber afskipti
af verzluninni.
Svarti markaðurinn
Greinarhöf. Alþ.bl. Hfj. minn-
ist á svartamarkaðinn og er, sem
ekki er nema eðlilegt mjög
hneysklaður. En hvers vegna er
svartimarkaðurinn til? Það er af
þeirri einföldu ástæðu, að nóg-
ir eru til, sem gefa vilja miklu
meira en rétt verð fyrir hlutina,
jafnvel að fólk sé hrifið af að
hafa keypt hlut á þeim „svarta.“
Sagt er að gjaldeyrir gangi kaup
um og sölum langt yfir skráðu
gengi, þrátt fyrir gengislækkun-
ina. Þegar leyst var bannið á
innflutningi bifreiða fyrir þá,
sem áttu bifreiðar erlendis eða
• é'ú ’iiM.é'm ii ■ ■ ■ ■ ■ ■ ’á ■ ■ ’■ ■■■■■ • ■'■ ■ ■■• ■■ • ■V»'»,»»'*.» »■>* »»#.■>»»■> r»> ri>
TILKYNNING
frá Skatfstofu Hafnarfjarðar
Miðvikudaginn 5. júlí verða lagðar fram:
1. Skrá yfir tekju-, eigna-, viðauka- og stríðsgróðaskatt
einstaklinga og félaga, fyrir árið 1949,1 Hafnarfjarð-
arkaupstað.
2. Skrá um tryggingaiðgjöld, samkv. hinum almennu
tryggingarlögum frá 26/4, ’47, bæði persónugjald og
iðgjaldagreiðslur atvinnuveitenda, — vikugjöld og
áhættugjöld, — samkv. 107., 112. og 113. gr. laganna.
3. Skrá yfir þá íbúa Hafnarfjarðarkaupstaðar, sem rétt-
indi hafa til niðurgreiðslu á kjötverði, samkv. lög-
um um breytingu á lögum nr. 37, 29/4, ’46, frá 16/5
’49.
Skrárnar liggja frammi í Vinnumiðlunarskrifstofu Hafn-
arfjarðar, Vesturgötu 6, dagana 5. júlí til 18. júlí, að
báðum dögum meðtöldum, frá 10—12 árdegis og 4—7 síð-
degis, nema laugardaga, kl. 10—12 árd., og skal kærum
skilað til Skattstofu Hafnarfjarðar fyrir 19. júlí 1950.
Skattstjórinn í Hafnarfirði
Þorvaldur Arnason
Nr. 22/1950
TILKYNNING
Innflutnings- og gjaldeyrisdeild Fjárhagsráðs hefur
ákveðið, að öll verðlagsákvæði á barnaleikföngum, bæði að
því er snertir framleiðslu og verzlun, skuli úr gildi fallin.
Retjkjavík, 22. júní, 1950,
V erðlagsst j órinn
gjaldeyri fyrir bifreið og hægt
var að gera grein fyrir því, að
hann væri löglega fenginn, t.
d. að sjómenn hefðu safnað
saman þeim hluta launa sinna,
sem þeir hafa fengið greiddan
í erlendum gjaldeyri. Þá vill
svo einkennilega til, að þegar til
framkvæmda kemur virðast
það vera frekar þeir, sem
ekki hafa sjáanlega aðstöðu til
að afla gjaldeyris á löglegan hátt
sem fá nýjar bifreiðir. Hvað
veldur öllu þessu er spurt? Væri
ekki gott að fá spilin á borðið í
þessum efnum? Þó þarf það ekki
að vera að hér sé um neitt að
ræða, sem ekki er réttlætanlegt,
en hitt er heldur ekki óeðlilegt
þótt allur almenningur, sem finn
ur mjög fyrir vöruskortinum
vilji fá réttar upplýsingar í þess-
um málum.
Alþýðuflokkurinn mun fá
eitthvað í sinn dilk.
Til að lagfæra alla þessa hluti
telur greinarhöfundur Alþ.bl.
Hfj. nægjanlegt „að stórlækka
gengi íhaldsflokksins“.
Það má mikið vera, ef það
ætti að fara að draga í pólitíska
dilka alla þá, sem óleyfileg við-
skipti hafa stundað svo og bak-
tjaldaverzlun, bílabrask o. s. frv.,
að dilkur Alþýðuflokksins yrði
alveg tómur.
En hinsvegar er það líkt Al-
þýðuflokksmanni, að reyna að
læða því inn hjá fólki, að öll
mistök og erfiðleikar undanfar-
inna ára séu Sjálfstæðisflokkn-
um að kenna. Að slíkri málsvöm
mun almenningur brosa ekki
síður en því, sem birtist í Al-
þýðublaðinu í Reykjavík eftir
„fríið“ að Alþýðuflokkurinn
væri flokkur fátækra stétta.
Um 3000 tonn
af karfa hafa
borizt til Lýsi
og Mjöl h. f.
Lýsi og Mjöl h. f. hefur nú
tekið á móti nálega 3000 tonn-
um af karfa til vinnslu. Fimm
togarar leggja afla sinn upp hjá
fyrirtækinu, eru fjórir þeirra úr
Reykjavík og einn, Surprise,
héðan úr bænum. Togararnir
hafa aflað vel.