Hamar - 01.12.1950, Blaðsíða 2

2
HAM AR
HAMAR
ÚTGEFANDI: Sjálfstœðisflokkurinn í Hafnarfirði
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR: Páll V. Danielsson.
(Símar 9228 - 9394).
AFGREIÐSLA í Sjálfstæðishúsinu, Strandgötu 29.
HAMAR kemur út annan hvem föstudag.
Áskriftaverð kr. 15.00 á ári.
PRENTAÐ í PRENTSMIÐJU HAFNARFJARÐAR H. F.
Fyrsll desember
í dag eru liðin 32 ár síðan sambandslagasamningurinn milli
Dana og íslendinga var undirritaður. Með honum varð ísland
frjálst og fullvalda ríki, en í konungssambandi við Danmörku. í
tilefni þessa áfanga, sem náðist í sjálfstæðisbaráttu íslenzku þjóð-
arinnar var 1. des. liátíðlegur haldinn, enda öllum sönnum ís-
lendingum hugljúft að minnast hinnar þrotlausu baráttu, sem
þjóðin háði fyrir því að endurheimta sjálfstæði sitt, undir forystu
sinna mætustu sona.
En nú er 1. des. að hverfa í skuggan fyrir þjóðhátíðardegi
íslenzku þjóðarinnar, afmælisdegi lýðveldisins, 17. júní. Þó hafa
stúdentar haldið þeim sið áfram, að minnast dagsins og þeirra
atburð, sem við hann eru tengdir.
Nú horfir svo við í þjóðfélaginu, að ekki er úr vegi að staldrað
sé við til að líta niður fyrir fætur sér og athuga hversu fast er undir
fótum næstu skrefin.
Eins og lesendum er kunnugt, þá glataði ísland sjálfstæði
sínu fyrir innbyrðis erjur og ósamlyndi. E. t. v. finnst mörgum
að þetta sé liðin tíð, sem komi aldrei aftur og þessvegna sé
óþarft að minnast á hana. En við nánari athugun munu þeir kom-
ast að þeirri niðurstöðu, að enn er til staðar það sama, sem varð
sjálfstæði þjóðarinnar að fótakefli á söguöld, þ. e. sundrungin
og ósamlyndið. Munurinn er aðeins sá, að nýir menn eru nú í
þjónustu þessara afla og öðrum vopnum beitt.
Þótt ísland sé orðið lýðveldi þá er langur vegur frá því
að það megi leggja árar í bát í sjálfstæðismálinu. Eftir er að leysa
þann vandann, sem er miklu meiri en sjálfstæðisbaráttan, en
það er að vernda og efla lýðveldið, svo að það geti staðið af sér
þau stórviðri, sem án efa eiga eftir að ganga yfir bæði mikil og
hörð. Til að vel takizt þarf þessi fámenna þjóð að vera samstillt,
sýna festu og dugnað og umfram allt að þekkja sjálfa sig. Hver
þegn hennar þarf að vera sem sjálfstæðastur og fastastur fyrir.
Hann þarf að vera jafn rólegur hvort sem hann sér framundan
torleysta erfiðleika eða hvort gatan er greið til auðs og valda.
Eins og nú er högum háttað þá eru efnahagsmál íslenzku
þjóðarinnar mjög í molum og ekki útlit á öðru, þótt á málin sé
litið af nokkurri bjartsýni, en að það muni steyta á steini fyrr en
varir, hvort sem úr því verður algert strand eða svo giftusamlega
tekst að björgun verði leiðir tíminn í ljós. Þar mun að mestu
ráða, vort hærra verður sett deilurnar um skiptingu fengis eða
væntanlegs fjár eða sameiginleg öflun verðmæta og efnahags-
afkoma þjóðarinnar í heild.
Kröfurnar til annarra eru alltaf að aukast og kemur það
einkum í ljós á auknum kröfum til þess opinbera, sem leiðir svo
til sívaxandi afskipta þess af athafnalífi einstaklinganna sjálfra.
Slíkur stakkur verður oft þröngur og það svo, að dugandi fólk
getur ekki notið krafta sinna og verður því hálfgerðir hðléttingar
á þjóðarskútunni.
Opinber afskipti þurfa að verða sem allra minnst að hægt er.
Þau geta aldrei orðið til hagsbóta, er til lengdar lætur. Þau
verða alltof oft til að skerða frelsi þegnanna og gera þá á einn
eða annan hátt háðari dutlungum þeirra, sem með völdin fara.
Og jafnvel virðist það vera svo, að fjármálalegt siðleysi og virð-
ingarleysi fyrir samvizkusemi og skyldurækni aukist við vaxandi
opinber afskipti. Allt slíkt ber að forðast, en efla hið gagnstæða
eftir því sem kostur er. Sparsemi og hverskonar reglusemi ber að
hafa í hávegum, en vísa oflátungs- og flysjungshætti á bug.
Allt þetta og miklu fleira þarf að taka til athugunar, þegar
staldrað er við á tímmótum sem þessum. Þó að heppnin sé stund-
um með þeim, sem málin sækja af meira kappi en forsjá, verður
alltaf farsælast og til mestra heilla, að gætnin fylgi með í hverju
máli.
Málfundafélagið Magni 30 ára
Framh. af bls. 1
ins hafa samið. Hefur það tekist
svo vel sem bezt mætti verða. —
Eftir þessum lögum var fél. stjórn
að 2 fyrstu áratugina. (Síðan var
lögunum breytt, því miður.)
A þessum tíma voru tekin til
umræðu mörg mál og stór. Er
líklegt að áhrifa af þeim umræð-
um hafi víðar gætt, en menn vita
um, eða geri sér Ijóst.
Frá þessum tíma á ég margar
góðar minningar.
Og nú á þessum tímamótum
á ég enga ósk betri, mínu kæra
félagi til handa, en að það megi
ávallt starfa á þeim grundvelli
sem lagður var með stofnun þess.
Að þessu viðbættu:
Að það hlúi að þeim hugsjón-
um, sem miða til menningar og
framfara að það beiti hóflegri
gagnrýni á það, sem miður fer
og styðji sanngjarnar tillögur til
úrbóta. — Megi þetta verða, er
ég þess fullviss að frá málfunda-
fél. Magna beri birtu og yl yfir
þetta bæjarfélag og máske víð-
ar.
Ósk mín og von er að svo megi
verða nú og um langa framtíð.
GuSmundur Einarsson.
ÞórSur
Edilonsson
form. 1930
(d. 1941)
Kjartan
Ólafsson
form. 1933
Starfshættir Magna hafa löng-
um verið með svipuðu sniði og
beztu Ungmennafélaganna á ris-
mesta blómaskeiði þeirra. Kjör-
orðið var: Ræktun lýðs og lands.
Þetta hefur ekki látið sig án
vitnisburðar. Ræktun Hellisgerð-
is hefur borið hróður Magna
víða. Fullyrða má, að velflestir
trjá- og blómagarðar í bænum
eru með vissum hætti afkomend-
ur Hellisgerðis. Þessi grein starf-
seminnar orkar ekki tvímælis.
Gerðið sýnir sig.
En það er ekki á sama hátt
hægt að sýna þann sálargróður,
sem dafnaði hjá Magnamönnum,
á meðan fundarstarfsemin var
með mestum blóma og hvert
menningarmálið af öðru var rætt
og krufið til mergjar. Þó ætla ég,
að á því sviði hafi Magni unnið
merkilegust störf og happadrýgst
Skrumlaust mál er það, að ýmis
framfara- og menningarmál
Hafnfirðinga síðustu 30 árin eiga
rætur sínar að rekja til áhrifa,
sem forgöngumenn þeirra urðu
fyrir á Magnafundum.
Málfundir Magna eru meðal
minna kærustu endurminninga,
°g ég ætla, að flestir hinna eldri
Magnamanna mæli á sömu lund.
En það sem Magni var okkur, get
ur hann og verið hverri nýrri
kynslóð. Á 30 ára afmæli míns
kæra félags á ég enga betri ósk en
þá, að Magni verði enn um lang-
an aldur lýsandi kyndill í fram-
fara- og menningarmálum Hafn-
firðinga.
Kjartan Ólafsson
Ólafur Þ.
Krístfánsson
form. 1934.
í vitund flestra Hafnfirðinga
og margra annarra er nafn
Magna fyrst og fremst tengt við
Hellisgerði. Er það að vonum.
Forysta Magna í ræktun og starf-
rækslu Hellisgerðis er bæði
merkasta afrek hans og það, sem
mest ber á. En Magni hefur á
30 ára ævi lagt drjúgan skerf til
fleiri menningarmála. Félagið
var stofnað sem málfundafélag
og er það öðrum þræði enn í dag.
Talsvert fjör er í málfundastarf-
seminni. Sumir stofnendur
Magna og þeir, sem gengu í félag
ið á fyrstu árum þess, sækja enn
iðulega málfundina. Á slíkum
fundum kynnast menn og leiðast
til að hugsa um margvísleg mál-
efni frá ýmsum hliðum. Þeim
vex skilningur og víðsýni. Áhrifa
málfundanna hefur einnig gætt á
þann veg, að ýmis framfara- og
menningarmál bæjarins hafa ver-
ið rædd á Magnafundum og um-
ræðurnar ýtt undir framkvæmdir
þótt Magni hafi ekki beinlínis
staðið fyrir þeim, því að félags-
mönnum hefur fundizt, að Hellis
gerði krefðist svo mikils af félag-
inu, að það mætti ekki við tví-
skiptingu í framkvæmdum. En
áður en ræktunin í Hellisgerði
byrjaði, hóf Magni alþýðu-
fræðslu með fyrirlestrum
(snemma árs 1922) og hélt því
áfram í 10 vetur.
Starfsemi Magna hefur þannig
verið og er enn meiri og áhrifa-
ríkari en menn munu almennt
gera sér grein fyrir.
Ólafur Þ. Kristjánsson
Þorleifur
Jónsson
forrn. 1935
til 1937.
Á þessum merku tímamótum
í ævi málfundafélagsins Magna
eiga gamhr Magnamenn áreiðan-
lega margs góðs að minnast frá
liðnum samveru- og samstarfs-
stundum.
Fyrir hugarsjónir okkar bregð
ur fjölda kærra og ánægjulegra
mynda og minninga frá skemmti
legum — og á stundum heitum —
umræðufundum, er stundum
stóðu langt fram á nótt. — Kom
enda fyrir að fundartíminn ent-
ist ekki hinum vígreifustu fund-
armanna, svo að þeir skiptust í
hópa og héldu rökræðunum á-
fram á götum bæjarins.
Umræðuefnin á fundum
Magnamanna, einkum fyrstu ár-
in, voru mörg og margvísleg.
Þar voru rædd af sömu alúðinni
dægurmál og dulfræði, atvinnu-
mál og öreigastefnur, heimihs-
iðnaður og héimspeki, brauðstrit
og bræðralagshugsjón, stórút-
gerð og stjórnmál, bannmál og
bókmenntir, fagrar listir og fram
tíð Hellisgerðis, Hamarskots-
hamar og háfleygi Einars Kvaran
„Hundsbelgir" Þórbergs og há-
speki Helga Péturs, — með öðr-
um orðum: allt milli himins og
jarðar, og allt varð þetta til þess
að lyfta asklokinu, auðga and-
ann og víkka sjóndeildarhring-
inn.
Þá eru ekki síður kærar minn-
ingarnar frá fyrstu árum Magna,
sem tengdar eru við það mikla
og óeigingjarna, — en jafnframt
vel metna — starf, er Magna-
menn inntu af höndum með því
að halda uppi fyrst í félagi við
Stúdentafélag Reykjavíkur og
síðan upp á eigin spýtur, í all
marga vetur, nærfellt ókeypis
fræðslustarfsemi fyrir bæjarbúa,
þar sem ýmsir snjöllustu andans
menn þjóðarinnar létu ljós sitt
skína fyrir Hafnfirðingum.
Fyrir þetta menningarstarf offr
uðu Magnamenn bæði fé og
vinnu — og uppskáru þakklæti
fólksins. — Fer slík umbun æði
betur í sjóði minninganna en for-
gengilegur peningur.
Um Hellisgerði hinn sígræna
og sívaxandi ávöxt af starfi
Magna á umliðnum 30 árum —
ávöxt, sem er og verður höfuð-
prýði Hafnarfjarðar — skal ég
ekki ræða hér, því það verður
sjálfsagt betur gjört af öðrum en
mér í þéssu tilefni. Einungis vil
ég segja það, að spá mín er sú,
að komandi kynslóðir Hafnfirð-
inga muni svo ummælt láta, er
þeir líta Hellisgerði, að þar hafi
Magni, markað í mold og stein
menningarsporið dýpsta.
Að lokum vil ég segja þetta:
Þeir menn, sem stóðu að stofnun
Magna, ólu þá von í brjósti, að
félaginu mætti auðnast, ef því
entist líf, að verða með starfi sínu
til nokkurs menningarauka fyrir
Hafnarfjörð. Mér virðist svo sem
félaginu hafi tekizt þetta vonum
framar, að minnsta kosti lætur
Hellisgerði sig ekki án vitnis-
burðar hvað þetta snertir. Mér
virðist einnig benda í sömu átt
sú staðreynd, að í þau 30 ár, sem