Morgunblaðið - 12.11.2010, Blaðsíða 23

UMRÆÐAN 23
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 12. NÓVEMBER 2010
„Frægt er að í ár-
daga sjónvarps á Ís-
landi, þegar ráðherrar
voru þéraðir, fengu þeir
allir spurningar sendar
til sín fyrirfram. Í hin-
um útsendu viðtölum
las fréttamaður sömu
spurningar og ráðherra
þuldi undirbúin svör.
Endursýningar á slík-
um viðtölum vekja nú
aðeins góðlátlegt bros,
en ekki aðdáun á vönduðu máli.“
Þetta er tilvitnun í Tungutakspistil
prófessors Gísla Sigurðssonar í Les-
bók Morgunblaðsins, Sunnudags-
mogga, 7. nóvember 2010. Gísli Sig-
urðsson er prófessor við Háskóla
Íslands, Stofnun Árna Magnússonar.
„Frægt er,“ segir prófessorinn.
Hvaðan er það frægt, með leyfi að
spyrja ? Prófessorinn lætur þess
ógetið. Í stað þess að vitna til heim-
ilda um þessi óvönduðu vinnubrögð,
sem hann eignar okkur fyrstu frétta-
mönnum Sjónvarpsins notar prófess-
orinn aðferðina: Ólyginn sagði mér.
Það gerði líka fræg persóna í íslensk-
um bókmenntun, sem óþarfi er að
nefna. Hún bætti svo jafnan við: En
berðu mig ekki fyrir því. Gísli Sig-
urðsson styður mál sitt hvorki rökum
né dæmum. Hann fer með fleipur.
Segir ósatt.
Ég treysti mér til að tala fyrir
munn allra fréttamanna sjónvarpsins
og þáttastjórnenda úr röðum starfs-
manna. Við unnum ekki svona eins og
hér er dylgjað um. Við sendum ekki
ráðherrum eða öðrum viðmælendum
spurningar fyrir viðtöl og lásum svo
upp í upptöku eða útsendingu.
Reyndar geri ég ekki ráð fyrir að
neinum þeirra hafi dottið slíkt í hug.
Fullyrðing Gísla Sigurðssonar er
uppspuni. Hann á að biðjast afsök-
unar. Raunar skil ég ekki hvað hon-
um gengur til að nota Tungutaks-
dálkinn til árása á fyrrverandi
starfsmenn Sjónvarpsins. Ég held að
Morgunblaðsmenn hafi ætlað þess-
um pistli annað hlutverk en að vera
boðveita fyrir hnýfilyrði úr Háskóla
Íslands í garð fólks, sem ekkert hefur
til saka unnið.
Vonandi hvíla fræðilegar fullyrð-
ingar prófessors Gísla á traustari
grunni en þessi ósannindi, sem hann
ber á borð fyrir lesendur Morg-
unblaðsins. Það er svo önnur saga, að
ómögulegt er annað en að skilja upp-
haf greinar prófessors-
ins á annan veg en að
hann sé að hnotabítast
út í netpistla mína um
málfar og miðla sem nú
eru orðnir rúmlega 450
talsins. Hægt er að
skilja fyrr en skellur í
tönnum. Höfund brest-
ur þó hugrekki til að
tala skýrt og nefna
pistlana eða höfund
þeirra á nafn, heldur
talar hann um „óeirð-
armenn um málrétt-
ingar“.
Orðið óeirðarmaður er notað um
þann sem fer um með ránum og of-
beldi. Ekki kannast ég við að hafa
gert það. „Vaða fram með rauða
pennann og krota í allt sem fyrir
verður í máli annarra, einkanlega það
sem þeir hafa aldrei heyrt talað um
áður,“ segir fræðimaðurinn. Gísli er
uggandi um að „óeirðarmenn um
málréttingar“ hafi ekki heyrt talað
um óeirðarmenn um kvennafar. Ég
get huggað prófessorinn við það að
orðin óeirðarmaður um kvennafar
eru mér vel skiljanleg. Þau festust í
huga mér er ég var unglingur og las
Söguna af Heljarslóðarorrustu Bene-
dikts Gröndals, en þar segir í upphafi
9. kapítula: „Maðr er nefndr Hjör-
leifr, hann var víkingr og óeirðarm-
aðr mikill um kvennafar; hann fór við
flokk manna og tók bændadætr og
ógipt kvennfólk og lagði í rekkju með
sér, og átti við þeim fjölda barna út
um allan heim“. Þetta þótti unglingn-
um vel orðað. Að lokum þetta: Ég
mun halda áfram að skrifa Mola um
málfar og miðla, gera athugasemdir
við málfar og efnistök í fjölmiðlum
meðan ég hef nennu til og meðan mér
eru þökkuð þessi skrif, en það gerist
nánast á hverjum degi. Það skiptir
mig engu þótt reiðareksmenn um
þróun tungunnar hafi horn í síðu
minni, en fílabeinsturnarnir við Suð-
urgötu eru hinsvegar hærri en ég
hélt.
Ólyginn sagði mér …
Eftir Eið Guðnason
» Gísli Sigurðsson
styður mál sitt
hvorki rökum né dæm-
um. Hann fer með fleip-
ur. Segir ósatt.
Eiður Guðnason
Höfundur er fyrrv. sendiherra og
meðal annars fyrrverandi fréttamað-
ur Ríkissjónvarpsins
Eins og flestum er
kunnugt, búa Íslend-
ingar við torgreinda
peningastefnu og er
nafnið bein þýðing á
enska heitinu discre-
tionary monetary po-
licy. Þessi pen-
ingastefna er fólgin í að
opinberar ákvarðanir
er varða peningamál
landsins eru teknar af
þröngum hópi valda-
manna. Jafnframt eru ákvarðanirnar
torgreinanlegar sem merkir að al-
menningi er ekki ætlað að greina
raunverulegar ástæður fyrir ákvarð-
anatökunni.
Þessi peningastefna náði út-
breiðslu eftir 1972, þegar rift var
Bretton Woods samkomulaginu um
peningamál stærstu ríkja heims.
Bretton Woods kerfið byggðist á
föstu hlutfalli á milli helstu gjald-
miðla og undirstaðan var svo nefndur
gullfótur í eigu Bandaríkjanna. Þótt
þetta kerfi hafi ekki verið fullkomið
var það samt ástæðan fyrir miklum
stöðugleika í fjármálum heimsins og
lítilli verðbólgu. Eins og almenningur
á Íslandi þekkir vel, er
gengisfesta forsenda
lágrar verðbólgu í van-
burða hagkerfum.
Torgreinda pen-
ingastefnan ásamt inn-
göngu landsins í Evr-
ópska efnahagssvæðið
(EES) eru stærstu or-
sakir efnahagshruns-
ins. Seðlabankinn tók
torgreindar ákvarðanir
og þær að mestu leyti
rangar um flest þau at-
riði sem á hans valdi
voru. Jafnframt var
stjórn efnahagsmála ríkisins í tor-
greindum anda, auk þess sem allt
stjórnkerfið svaf svefni hinna væru-
kæru. EES-aðildin leyfði samtímis
að fjárglæframenn stofnuðu fyr-
irtæki um alla Evrópu, sem notuð
voru til að blóðmjólka íslenska hag-
kerfið.
Eftir þær hörmungar sem yfir
landið höfðu gengið var ástæða til að
vona, að tekin yrði upp peningastefna
sem væri þveröfug við þá stefnu sem
efnahagshruninu olli. Þær vonir
brustu algerlega og stofnun peninga-
stefnunefndar Seðlabankans var eina
útbótin sem sá dagsins ljós. Í lögum
36/2001 um Seðlabankann, sem
breytt var 2009 segir svo í 24. grein:
Ákvarðanir um beitingu stjórn-
tækja bankans í peningamálum eru
teknar af peningastefnunefnd.
Þótt peningastefnunefnd hafi ekk-
ert með peningastefnuna að gera, er
henni samt falið vald til að taka
ákvarðanir um beitingu stjórntækja
bankans í peningamálum og það
verður að teljast mikilvægt verkefni.
Nú bregður svo við að seðla-
bankastjóri gefur út yfirlýsingu
(3.11. 2010) um að peningastefnu-
nefndin taki ekki ákvarðanir varð-
andi gildandi gjaldeyrishöft. Í yf-
irlýsingu bankastjórans segir í 5. lið:
Peningastefnunefnd mótar ekki eða
tekur ákvarðanir er varða áætlun um
afnám gjaldeyrishaftanna, þótt
Seðlabankinn leiti eftir áliti og ráðum
hennar um þetta efni.
Með þessum orðum er seðla-
bankastjórinn að brjóta gegn lög-
unum um Seðlabankann. Að mati
bankastjórans sjálfs eru gjaldeyr-
ishöftin veigamikið og ómissandi
stjórntæki bankans við að halda
gengi krónunnar stöðugu. Gerist nú
kommissarinn all-sólginn í hin tor-
greindu völd. Einhvern tíma hefði
svona yfirgangur í lýðræðisríki leitt
til að ríkisstarfsmaðurinn væri tek-
inn af spenanum.
Fyrirætlanir um nýja stjórn-
arhætti í Seðlabankanum hafa því
miður orðið að engu. Þegar það hent-
ar valdaaðlinum eru jafnvel þeirra
eigin lög brotin. Torgreinda pen-
ingastefnan er ekkert lamb að leika
við. Þeir sem setjast á næstunni á
Stjórnlagaþing ættu að berjast fyrir
upptöku nýrrar peningastefnu, sem
nauðsynlegt er að binda í stjórn-
arskrána, svo að haldi. Eini valkostur
Íslendinga í stað torgreindu pen-
ingastefnunnar er að taka upp reglu-
bundna peningastefnu (rule-bound
monetary policy.)
Eitt megineinkenni á hinni nýju
peningastefnu er, að sett yrði á stofn
myntráð í stað Seðlabankans sem
lagður yrði niður. Myntráðið gæfi út
gjaldmiðil, sem baktryggður yrði
með einni eða fleiri stoðmyntum.
Hentugt væri að nota bandaríkjadal
og evru sem stoðmyntir til helminga
(50%+50%). Slíkt kerfi myndi leysa
okkur undan alþjóðlegum breyt-
ingum á gengi gjaldmiðla, sem eru
fyrst og fremst fólgnar í innbyrðis
breytingum á gengi þessara mynta.
Eitt einkenni „reglubundinnar
peningastefnu“ er að allar reglur
varðandi gjaldmiðilinn liggja fyrir og
eru auðskiljanlegar. Til dæmis
stjórnast peningamagn í umferð af
þörfum viðskiptalífsins og vaxta-
stigið ræðst af innlendri eftirspurn
eftir fjármagni, en væri þó í takti við
lægstu vexti á efnahagssvæði dollara
og evru. Hægt er þá að segja, að pen-
ingamálin séu komin á sjálfstýringu.
Búið er að taka upp markaðslausn
peningamálanna. Við að halda geng-
inu föstu hættir gengisfall að bæta í
verðbólguna og jafnframt stöðvast
eignabruninn. Lánavísitala verður
óþörf því að gjaldmiðillinn sjálfur
tekur við af vísitölunni sem verð-
mætatrygging. Breytingar á efna-
hagskerfi landsins eru auðvitað
draumsýn, sem ekki mun rætast með
núverandi valdhafa í Stjórnarráðinu.
Allar framfarir í þessu landi eru háð-
ar því, að við stjórnartaumunum taki
framsækin ríkisstjórn. Sú stjórn
verður að leggja af ríkisforsjá og
laumuspil valdastéttarinnar. Tor-
greind vinnubrögð eiga ekki heima í
lýðræðisríki. Leggjum niður Seðla-
bankann sem fyrst og byggjum fram-
tíð þjóðarinnar á sjálfstæðum ein-
staklingum.
Peningastefnunefnd Seðlabankans
fjallar ekki um peningastefnuna
Eftir Loft Altice
Þorsteinsson » Þeir sem setjast á
Stjórnlagaþing ættu
að berjast fyrir upptöku
nýrrar peningastefnu,
sem nauðsynlegt er að
binda í stjórnarskrána,
svo að haldi.
Loftur Altice
Þorsteinsson
Höfundur er verkfræðingur og vís-
indakennari.
Forystumenn verka-
lýðsins temja sér lýð-
skrum sem svar við
gagnrýni fjöldans á
störf þeirra fyrir alþýð-
una. Raunsæi og raun-
hæfar kröfur heyrast
mikið í því sambandi
þegar valdhafar tala
niður til lýðsins. Mikið
er rætt um að hjálpa
bara þeim allra verst
stöddu því annað sé óraunhæft, þeir
sem geta borgað skulu borga.
Að hjálpa bara þeim verst stöddu
eru í raun engin úrræði eða lausn því
þeir verst stöddu eru nú þegar
komnir í þrot. Ef þeir skrifa ekki
undir afarkosti bankanna um afsal á
fjárreiðum og eilíft skuldafangelsi
blasir gjaldþrot við með enn meiri
afskriftum fyrir banka og fjár-
málastofnanir.
Að hjálpa bara þeim verst settu
eru klæðskerasaumuð úrræði fyrir
fjármálastofnanir til að hafa sem
allra mest út úr þegar töpuðum kröf-
um.
ASÍ segir að ekki sé hægt að
þurrka upp skuldir fólks með sparifé
launamanna. Að halda því fram að
óreiðufólk vilji nota allar eignir líf-
eyrissjóðanna til að afskrifa allar
skuldir er lýðskrum af versta tagi.
Hvernig getur krafa fólksins um
leiðréttingu á verðbótum vegna for-
sendubrests talist til afskrifta allra
skulda með öllu sparifé launa-
manna? Krafan er að farinn verði
millivegur og illa fengnum verðbót-
um skilað að hluta.
ASÍ telur galið að fara í flata nið-
urfellingar skulda því þá myndi af-
slátturinn af íslenskum húsnæð-
islánum frá Lúxemborg, sem
lífeyrissjóðirnir fengu á vild-
arkjörum frá SÍ, ganga til baka. Það
eru ekki bara bankarnir sem hagn-
ast á vildarviðskiptum með húsnæð-
islán almennings.
Nú fer að styttast í að hálaunaðir
foringjarnir fari á lífeyri og ekki að
undra að þeir vilji sem minnst vita af
unga fólkinu í þessum efnum.
Lífeyrissjóðirnir hafa eignafært
yfir 126 milljarða í verðbætur á fast-
eignalánum almennings frá árs-
byrjun 2008.
Lífeyrissjóðirnir hafa fært rök
fyrir því að fella eigi niður glóru-
lausa gjaldmiðlasamn-
inga, sem þeir gerðu í
von um skjótfenginn
gróða, vegna þess að
forsendur fyrir þeim
hafi brostið. Á meðan
lífeyrissjóðirnir leita
réttar síns vegna for-
sendubrests, neita
þeir að viðurkenna for-
sendubrest á stökk-
breyttum fast-
eignalánum
almennings.
Illa fengnar verð-
bætur sem lífeyrissjóðir hafa nú
þegar eignafært í bækur sínar
skekkja stöðu og mismuna sjóðs-
félögum gríðarlega. Sjóðsfélagar
sem nutu hagstæðra óverðtryggðra
húsnæðislána fá nú greiddan lífeyri
með verðbótum þeirra sem nú reyna
að koma þaki yfir höfuðið. Almenn
skerðing bitnar á öllum sjóðs-
félögum, ekki bara „aumingja gamla
fólkinu“ eins og forseti ASÍ kallar
það þegar hann gerir lítið úr kröfum
fólksins.
Lífeyrissjóðirnir bera ábyrgð á
ástandinu með því að nota al-
mannafé sem eldivið á bálköst útrás-
arinnar, verkalýðshreyfingin ber
ábyrgð á lífeyrissjóðunum og verka-
lýðsforingjarnir bera ábyrgð á
verkalýðshreyfingunni. Er skrýtið
hversu aðilar vinnumarkaðarins
berjast á móti opinberri rannsókn á
kerfinu og vilja nota brostnar for-
sendur fasteignalána til að breiða yf-
ir sukkið og skítinn.
Forsendubresturinn
er viðbótarskerðing
á lífeyri þeirra sem skulda.
„Ekki á minni vakt“ segir forseti
ASÍ sem gerir nú kröfu á jöfnun líf-
eyrisréttinda á við opinbera kerfið,
sem þýðir skerðingu á lífeyrisrétt-
indum opinberra starfsmanna því
það er með öllu óraunhæft að skrúfa
upp almenna kerfið til jafns við það
opinbera. Þeir hafna alfarið aðkomu
lífeyrissjóða að skuldavanda heim-
ilanna, hafna skattlagningu sér-
eignasparnaðar sem kæmi í veg fyr-
ir gríðarlegar álögur á ungt
fjölskyldufólk sem nú þegar hefur
tekið á sig mesta skellinn.
Lífeyrisþegar sem greitt hafa í
kerfið í 40 ár eða meira eru nú
komnir á lífeyri. Í flestum tilfellum
þarf ríkið í gegnum Trygg-
ingastofnun að borga mismuninn
sem vantar upp á lágmarks-
framfærslu lífeyrisþega. Það sem
heldur lífeyrisþegum gangandi í dag
er eignamyndun utan kerfisins yfir
sama tímabil og greitt var í lög-
bundna kerfið.Við sjáum hversu vel
hefur tekist til síðustu áratugi og
hver uppskera lífeyrisþega er í dag.
Telur þar mest áratuga óráðsía í
fjárfestingum sjóðanna í bland við
handónýta peningastjórn.
Við höfum dæmin fyrir framan
okkur um hversu mikilvægt er að
eignast þak yfir höfuðið og hversu
hörmulega gengur að geyma pen-
inga með bréfabraski í kerf-
isbundnum áföllum fjármálamark-
aða.
Ég er skyldaður til að greiða í líf-
eyrissjóð en fæ engu ráðið um hverj-
ir stjórna honum. Ég er skyldaður
til að spara en fæ engu ráðið um
hvernig sparifénu er ráðstafað. Ég á
allt undir misgáfulegum fjárfest-
ingum, misgáfaðra forstjóra, hvern-
ig hag mínum verður borgið á efri
árum.
Er eðlilegt að sumir fái meira út
úr lögbundnu kerfi en aðrir vegna
ákvarðana sem við höfum ekkert
með að gera? Er eðlilegt að lögbund-
in iðgjöld sem eru ekkert annað en
skattur, mismuni fólki á þann hátt að
kerfið hygli þeim efnameiri. Væri
eðlilegt að skattkerfið byði há-
tekjufólki betri heilbrigðisþjónustu
en lágtekjufólki?
Hvað þurfa Norðmenn marga ol-
íusjóði? Hvernig væri að sameina
sjóðina í einn og jafna öll lífeyr-
isréttindi.
Lífið er til að njóta þess alla ævi.
Að ætla sér að gera kynslóðir að
skuldaþrælum með því að lofa gulli
og grænum skógum eftir 67 ára ald-
ur minnir óneitanlega á ofsatrúaða
öfgamenn.
Lífið er til að njóta þess alla ævi
Eftir Ragnar Þór
Ingólfsson » Að hjálpa bara þeim
verst settu eru klæð-
skerasaumuð úrræði
fyrir fjármálastofnanir
til að hafa sem allra
mest út úr þegar töp-
uðum kröfum.
Ragnar Þór Ingólfsson
Höfundur er sölustjóri og stjórn-
armaður í VR.