Morgunblaðið - 20.12.2010, Page 33

MENNING 33Dómar
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 20. DESEMBER 2010
Gjafakort
Borgarleikhússins
Töfrandi stundir í jólapakkann
568 8000 – borgarleikhus.is – midasala@borgarleikhus.is
Gjafakort er gjöf sem aldrei gleymist
Ofviðrið (Stóra sviðið)
Þri 28/12 kl. 20:00 fors Mið 12/1 kl. 20:00 5.k Þri 25/1 kl. 20:00
Mið 29/12 kl. 20:00 frums Fim 13/1 kl. 20:00 6.k Mið 26/1 kl. 20:00
Sun 2/1 kl. 20:00 2.k Þri 18/1 kl. 20:00 Sun 30/1 kl. 20:00 8.k
Lau 8/1 kl. 20:00 3.k Mið 19/1 kl. 20:00 Sun 6/2 kl. 20:00 9.k
Sun 9/1 kl. 20:00 4.k Fös 21/1 kl. 20:00 7.k Fim 10/2 kl. 20:00 10.k
Ástir, átök og leiftrandi húmor
Fjölskyldan (Stóra svið)
Fim 30/12 kl. 19:00 Lau 15/1 kl. 19:00
Fös 7/1 kl. 19:00 Sun 23/1 kl. 19:00
"Stjörnuleikur sem endar með flugeldasýningu", BS, pressan.is
Jesús litli (Litla svið)
Mið 29/12 kl. 19:00 aukas Fim 30/12 kl. 19:00
Mið 29/12 kl. 21:00 aukas Fim 30/12 kl. 21:00
Gríman 2010: Leiksýning ársins
Jesús litli - leikferð (Hof - Hamraborg)
Lau 15/1 kl. 16:00 Sun 16/1 kl. 20:00 Mið 19/1 kl. 21:00
Lau 15/1 kl. 20:00 Þri 18/1 kl. 21:00 Fim 20/1 kl. 19:00
Sun 16/1 kl. 16:00 Mið 19/1 kl. 19:00 Fim 20/1 kl. 21:00
Sýnt í Menningarhúsinu Hofi á Akureyri í samstarfi við LA
Faust (Stóra svið)
Fim 6/1 kl. 20:00 Sun 16/1 kl. 20:00 Lau 22/1 kl. 20:00 aukas
Fös 14/1 kl. 22:00 Fim 20/1 kl. 20:00 Fös 28/1 kl. 20:00 aukas
Aukasýningar vegna fjölda áskorana
Elsku Barn (Nýja Sviðið)
Fim 13/1 kl. 20:00 frums Mið 19/1 kl. 20:00 3.k Mið 26/1 kl. 20:00 5.k
Fös 14/1 kl. 19:00 2.k Fös 21/1 kl. 20:00 4.k Sun 30/1 kl. 20:00 6.k
Nístandi saga um sannleika og lygi
Afinn (Litla sviðið)
Fös 14/1 kl. 20:00 frums Fös 21/1 kl. 22:00 aukas Fös 28/1 kl. 19:00 11.k
Lau 15/1 kl. 20:00 2.k Lau 22/1 kl. 19:00 7.k Fös 28/1 kl. 22:00 aukas
Sun 16/1 kl. 20:00 3.k Lau 22/1 kl. 22:00 aukas Lau 29/1 kl. 19:00
Mið 19/1 kl. 20:00 4.k Sun 23/1 kl. 20:00 8.k Lau 29/1 kl. 22:00
Fim 20/1 kl. 20:00 5.k Mið 26/1 kl. 20:00 9.k Sun 30/1 kl. 20:00
Fös 21/1 kl. 19:00 6.k Fim 27/1 kl. 20:00 10.k
Óumflýjanlegt framhald Pabbans
Hátíðartilboð
Gjafakort Þjóðleikhússins
Miðasala Hverfisgötu I 551 1200 I leikhusid.is
Hugleikur Dagsson,myndasagnahöfundur ogútgefandi, fékk það verk-efni að skreyta Síma-
skrána árin 2008 og 2009 og birti á
síðum skránna teiknimyndasöguna
Garðarshólma, fyrri hlutann 2008 og
þann seinni 2009.
Nú hefur sagan
verið gefin út í
heilu lagi á bók og
langtum þægi-
legri að skoða
þegar hún er ekki
í kanti Símaskrár-
blaðsíðna. Garð-
arshólmi er engin
smásaga, 96 blað-
síður í A4 broti, og ljóst að þetta hef-
ur verið mikið verk að vinna. Og
þetta er dásamleg saga, bráðfyndin,
gagnrýnin og leiftrandi af hug-
myndaflugi. Hugleikur býður upp á
skemmtilegan bræðing íslenskrar
samtímamenningar í allri sinni
plebbalegu dýrð og forns menningar-
arfs, þjóðsagnakvikinda, goða og
manna og geimvera, svo eitthvað sé
nefnt. Meðal persóna í bókinni eru
Sæmundur fróði, jólakötturinn,
Gluggagægir, Stinningskaldi veð-
urfréttamaður, geimveran Nuk frá
plánetunni Gno, Óðinn, Loki og Bald-
ur, Satan, Lykla-Pétur, Búkolla,
djákninn á Myrká og þannig mætti
áfram telja.
Það er ógerningur að rekja sögu-
þráðinn í stuttu máli og því ætlar
undirritaður ekki að reyna það. Sag-
an er á súrrealískum nótum og í vel
þekktum og bráðfyndnum ,,naive“
teiknistíl Hugleiks. Stíllinn gerir það
að verkum að maður flýgur í gegnum
bókina, það er einkar auðvelt að lesa í
myndirnar og Hugleikur heldur
manni við efnið með skemmtilegum,
svörtum húmor og óvæntum uppá-
komum. Að vísu saknar maður hins
grófa Hugleiks, brandaranna sem
eru á mörkum velsæmis, en það
skýrist auðvitað af því að sagan var
birt í Símaskrá allra landsmanna.
Hugleikur leyfir stafsetningarvillum
að fylgja með að venju, eitt eða tvö
enn, í eða ý, skipta ekki öllu máli í
þessum hráa frásagnarstíl þessa
meistara. Þá er stórskemmtilega
ádeilu á íslenskan samtíma að finna í
bókinni, m.a. ráðherra sem veit ekki
hvaða ráðherra hann er (menn eru jú
alltaf að skiptast á stólum) og kall-
aður er Ingjaldsfíflið. Sá ætlar að
stórgræða á því að klófesta allar goð-
sagnaskepnur landsins og sýna
ferðamönnum. Sagan er undir sterk-
um áhrifum af vídeó- og tölvu-
leikjakúltur yngri kynslóða sem
Hugleikur þekkir vel til, er af vídeó-
kynslóðinni, ef svo mætti kalla.
Bravó, Hugleikur, og takk fyrir afar
skemmtilega sögu.
Garðarshólmi bbbbn
Eftir Hugleik Dagsson. Ókeibæ(!)kur
gefur út. 2010. 96 bls.
HELGI SNÆR
SIGURÐSSON
BÆKUR
Ádeila, fantasía
og sótsvartur húmor
Morgunblaðið/Eggert
Bravó Hugleiki Dagssyni tekst vel til í Garðarshólma að mati gagnrýnenda.
Það hlægir mig:
Þó mun hér koma
úr ætt minni
annar verri,
hann mun menn gera
margan sauðlausan
og aldri upp gefa
illt að vinna.
Úr Skaufhalabálki
Hatur íslenskra bændaá rebba er líklegajafngamalt landnám-inu. En tilfinning-
arnar stundum dálítið tvíbentar,
örlar á aðdáun, eins og sjá má í
kvæði Svarts Þórðarsonar á Hof-
stöðum í
Þorskafirði á
15. öld, þar sem
hann talar fyrir
munn gamals
og dauðvona
refs.
Sigurður
Hjartarson
birtir margt
hnýsilegt í þessari litlu bók, m.a.
mikið af skáldskap um refinn,
málshætti og sagnir. Einnig ara-
grúa nafna sem hann hefur hlotið
og ekki öll fögur. Skolli, lágfóta,
dýrbítur eru
þekkt en hvern-
ig líst mönnum
á meinvarg,
sauðskratta og
blóðsvelg?
Dauðasynd
refsins var að
hann keppti við
mennina um
mat og hikaði
ekki við að taka
til sín af réttunum þegar sauð-
kindin bættist á matseðilinn þar
sem áður voru aðallega fuglar,
egg og sjávarfang.
Bókin hefði mátt vera dálítið
skipulegri og yfirlesturinn betri.
En Sigurður og félagar hans í
Tófuvinafélaginu eiga þakkir
skildar fyrir að gerast málsvarar
dýrs sem nam hér land nokkur
þúsund árum á undan mönnum.
Meðferðin á þessu þrautseiga og
snjalla rándýri hefur oft verið
skelfileg, öllum ráðum var beitt
til að drepa það. Fyrir tíma byss-
unnar var líklega mest beitt
gildrum en ekki vissi ég að menn
hefðu þegar fyrir nokkrum öldum
eitrað fyrir refi. Og ein aðferðin
við vetrarveiðar er svipuð þeirri
sem menn nota nú stundum við
að veiða mink í rör. Gerð var hola
í þéttan snjó, „hál og klökuð að
neðanverðu með litlu vatni“. Gat-
ið hulið með þunnu skæni en þar
ofan á var agn, dýrið datt í holuna
þegar það tók agnið og kemst
ekki upp aftur.
Dýravernd var ekki komin til
sögunnar. En önnur fórnarlömb
tófu en jarmandi jólamaturinn
okkar, t.d. ýmsir fuglar og ungar
þeirra, geta líka kvartað yfir
óréttlæti tilverunnar. Á gæsin
minni rétt til lífs en rebbi?
Seinni hluti bókarinnar snýst
mjög um sögu Hins íslenzka tófu-
vinafélags, sem var stofnað 1977
og baráttu þess gegn taumlausu
refadrápi, þúsundir féllu á hverju
ári langt fram á síðustu öld.
Áfangasigur vannst þegar Ís-
lendingar undirrituðu loks 1994
Bernarsáttmálann um vernd
villtra plantna og dýra. Frásagnir
fjölmiðla af „hetjudáðum“ þeirra
sem rekist hafa byssulausir
óvænt á ref og murkað úr honum
lífið eru ókræsileg lesning. En
Sigurður lýsir líka með nokkurri
samúð frægri refskyttu, Theódór
Gunnlaugssyni frá Bjarmalandi.
Hann hafi ekki bara verið refa-
bani heldur líka skilið og þekkt
tófuna betur en allir aðrir og „bar
ætíð virðingu fyrir sjálfsbjargar-
viðleitni hennar“.
Tófuvinir blanda oft saman
gamni og alvöru. Erfitt er samt
að verja þá tillögu þeirra að leyft
verði að flytja öll skoffín til
Brussel, það verði til hagsbóta
fyrir gjörvallt Evrópusambandið.
Hrekklaus, íslensk skoffín til
Brussel! Þau ættu engan séns,
þetta jaðrar við kvalalosta.
Áherslan á göfugan uppruna
íslenska fjallarefsins er líka ugg-
vænleg. Hvað með minkinn, er
ekki ljóst að hann þarf aðstoð
reyndra og duglegra ímyndar-
smiða? Allir eru á móti honum,
minkurinn er hræbjörn og svín-
höfða okkar tíma. Hann kom
hingað miklu seinna en refurinn,
rétt er það. Vonandi eru tófuvinir
ekki haldnir fordómum gagnvart
nýbúum eða hvað?
Tófan og þjóðin: Þættir úr ellefu
alda samskiptasögu
bbbbn
Eftir Sigurð Hjartarson. Melrakka-
setur Íslands 2010. 157 bls.
KRISTJÁN
JÓNSSON
BÆKUR
Illt er að ginna gamlan ref
Sigurður
Hjartarson
Þú spyrð hvað hafi orðið
úr mér.
Hvað ég hafi afrekað.
Ég hef gert ágætis mistök
í lífinu
ágætis mistök.
Þannig hefst nýljóðabók AntonsHelga Jónssonar,Ljóð af ætt-
armóti, og
tónninn er
sleginn:
Fjölbreyti-
legar radd-
ir tala til
lesandans,
karlar og
konur, og
segja frá.
Sumir
hvísla, aðrir tala í hálfkær-
ingi, einhverjir virðast
kalla; við heyrum játn-
ingar, lífið er gert upp,
gömul
kynni end-
urnýjuð,
hér er
skammast
eða lofað,
gengist við
draumum
eða ásak-
anir fljúga.
Eins og
titillinn ber með sér eru
raddirnar ólíks fólks sem
hefur safnast saman, eng-
um er lýst heldur eru
þetta allt raddir í fyrstu
persónu og persónugall-
eríið furðu fjölbreytilegt;
við erum stödd á íslensku
ættarmóti með því fjöl-
breytilega liði sem safnast
þar saman og reynir að
styrkja missterk tengsl.
Þarna er kona sem full-
yrðir að hún hafi alltaf
verið mesta skutlan, önnur
sem pirrast út í eiginkonu
mannsins sem hún heldur
við, maðurinn sem rifjar
upp þegar hann þurfti að
vera harður af sér á vænd-
isstað erlendis og svo kon-
an sem pirrar sig á flegna
bolnum sem önnur klæðist.
Oft eru þetta býsna svöl
ljóð, mætti segja að þau
væru sniðug, og ljóðmæl-
andinn er fjarlægur; þau
eru snotur smíð í þessu
konseptleikriti sem ljóða-
safnið er. Ljóðin þar sem
myndirnar verða einlægari
og lágstemmdari ná hins-
vegar betur til þessa les-
anda, eins og þessar hug-
leiðingar um
hversdagsslenið og lífið:
Það er í mér eitthvert
slen.
Ég veit ekki?
Ætli ég nenni nokkuð?
Ætli ég vilji nokkuð?
Það er í mér eitthvert slen.
Ætli eitthvað sé að ganga?
Ætli lífið sé að ganga?
Ljóð af ættarmóti er
verk fullt af áhugaverðum
hugmyndum og margar ör-
myndanna, sem játningar
eða yfirlýsingarnar skapa,
eru býsna vel lukkaðar.
Ljóðin eru hinsvegar ójöfn
að gæðum og rödd ljóð-
mælandans, sérstaklega
þegar hann verður hvað
svalastur, of óáhugaverð til
að vekja áhuga á kvört-
unum, hvíslingum eða yf-
irlýsingum allra ættingj-
anna.
Ljóð af ættarmóti
bbbmn
Eftir Anton Helga Jónsson.
Mál og menning, 2010. 93 bls.
EINAR FALUR
INGÓLFSSON
LJÓÐABÓK
Margradda ættarmót
Anton Helgi
Jónsson