Organistablaðið - 01.12.1981, Blaðsíða 10

haldið þið að gagnrýnendur hafi verið? - Allir með tölu. - Ef einhver af
píanóleikurum okkar hefði haldið Messiaen-tónleika, hefði útkoman orðið
önnur. Eitt dæmi enn: Óperan hefir'flutt „Messías" árlega, um langt árabil, í
Stórkirkjunni, kærkomin hefð fyrir 10 þúsund Stokkhólmsborgara. Uppfærzlan
hefir alltaf verið umfjölluð í dagblöðunum, svo sem vera ber. Nú var þesi hefð
rofin og Stórkirkjan tók sjálf við flutningi „Messíasar", með kór og stjórnanda af
fyrstu gráðu, svo vel heima í þessum óratórístíl sem nokkur óperukór, og með
sömu sólistum sem fyrr. Og þá - engin umsögn í blöðum.
Sem konserthljóðfæri hefir orgelið notið vaxandi vinsælda hjá almenningi.
Fyrir seinni heimsstyrjöldina voru orgeltónleikar sjaldan haldnir, en nú gefst
tækifæri til að hlusta á úrvalstónleika, flutta vikulega, af víðkunnum organistum
á hin hljómfegurstu orgel. Slíkir tónleikar hafa verið haldnir reglulega frá því á 5.
áratugnum. Tvö nöfn ber hæzt: Waldemar Áhlén og Alf Linder. - Hinn fyrri hófst
handa, í sambandi við 700 ára hátíð Stokkhólmsborgar, með reglubundnum
laugardagstónleikum í Jakobskirkju um árabil og var fram haldið af eftirmanni
hans, Anders Bondeman. Alf Linder hefir öll sín ár við Óskarskirkjuna haldið
reglubundna tónleika, m.a. með öllum orgelverkum Bachs (9 bindi í
Petersútgáfu) oftar en einu sinni. Erlend þátttaka í þessum tónleikum var einnig
talsverð. Þetta samfellda tónleikahald hefir aukist 2 síðustu áratugina (einnig
víða um landsbyggðina). í Stokkhólmi hafa tónleikarnir verið að jafnaði í
Stórkirkjunni, Mattheusar-, Gustav Vasa-, Engelbrekts-.Hedvig Leonora-,
Immanuels-, Kungsholmens-, Katarina-, Maria-, Högalidkirkjum o.fl. Einnig
fékk orgelmúsíkin sinn sess í dagskrá Stokkhólmshátíðanna, sem hófust 1954
og voru haldnar í mörg ár en eru nú, því miður, lagðar af. - Eftir að ég gerðist
dómorganisti kom það í minn hlut að halda tónleika á hátíðinni fyrstu árin, en
seinna komu fleiri til. Ég minnist fyrstu tónleikanna, sem tókust mjög vel,
fullsetin kirkja og umsagnir í öllum blöðum. Ein umsögnin bar yfirskriftina:
,,Getur maður gert lukku í kirkju?” Þessi orð bera vott um þá óvissu meðal
gagnrýnenda um hvernig taka skal á slíkum tónleikum. Þráttfyrir það voru smám
saman fleiri organistar fegnir til að leika á hátíðinni. Kirkjutónleikarnir urðu
m.a. til þess að vekja rítdeilur um val orgelverka á tónleikum með hliðsjón af
orgeltegundum. Með tímanum fjölgaði erlendum organleikurum sem héldu
tónleika á Stokkhólmshátíðunum. Nefna má Parísar-organistana Gaston
Litaize, Jean Langlaisog Marie-Claire Alain, Michael Schneiderfrá Köln, Berutti
og Zanaboni frá ítalíu og gesti frá Bandaríkjunum og Japan o.fl. - Allir rómuðu
þeir sænska orgelmenningu. Eitt sinn heimsótti mig ástralskur orgelprófessor,
sem hafði heyrt mikið af sænskum orgelum látið og vildi kynnast þeim ítilefni af
byggingu tónlistarhallar í Sidney. Hrifning hans leyndi sér ekki. Því miður kom
það í hlut enskrar orgelsmiðju að byggja orgelið í Sidney, líkast til vegna
auðvelds verzlunarsambands innan brezkp heimsveldisins.
Rétt fyrir 1950 tók „Fylkingin" orgelmúsík inn á tónleikahald sitt. Sérstaklega
minnist ég tónleika í Jóhannesarkirkju árið 1947, þar sem mér var falið að leika
hið fræga verk Carls Nielsens „Commotio” (frumflutningur í Svíþjóð). Verkið á
ekkert skylt við kirkjutónlist, en er vel samið fyrir orgel. Nielsen hafði fengið
áhuga á orgelum og ætlaði að semja fleiri orgelverk, en „Commotio" varð hans
10 ORGANISTABLAÐIÐ