Eyjablaðið - 23.12.1984, Blaðsíða 11

EYJABLAÐIÐ
11
Sigurður Guttormsson:
í Bjarma-pakkhúsinu
Kaupfélagið Bjarmi hafði á
fyrstu áratugum aldarinnar að-
setur sitt í húsinu Frydendal við
Njarðarstíg skammt vestan við
Stíghús eða París eins og það
áður hét. Hinum megin vegar-
ins stóð í svo sem fjögurra
faðma fjarlægð vörugeymslu-
hús félagsins, er jafnan var
nefnt „pakkhúsið”.
Að sumrinu til árin 1922 og
1923 fékk ég vinnu í pakk-
húsinu aðallega við þurrfisk.
Á milli þess að metið var og
pakkað vann fjögurra manna
vinnuflokkur að því að um-
stafla fiskinum eða bursta úr
honum jarðslaga, gerðist þess
þörf. Auk mín voru í þessum
hópi þrjár konur, hét ein þeirra
Gróa Einarsdóttir alin upp að
Krossi í Landeyjum, en hinar
tvær gengu aldrei undir öðrum
nöfnum en Manga á Hvoli og
Gudda í Framnesi.
Mannmargt var í vinnunni
þegar pakkað var og oftast glatt
á Hjalla. Meðal þeirra er þá
voru til kvaddir var Gunnar frá
Kirkjubæ sonur Guðjóns
Eyjólfssonar er þar bjó lengi.
Einnig var þarna þá Kristján
Egilsson matsmaður, en mats-
mennirnir voru þá varla nefndir
annað en ragarar. Voru þessir
tveir oft að glettast við Gróu og
tók hún því að jafnaði vel.
Einhvern tíma hafði Gunnar
orð á því að ekki gæti það
vansalaust talist ef ekki væri
tilbúið með góðum fyrirvara
erfiljóð eftir svo sérstæða
persónu sem Gróa væri. En
engum treysti hann betur en
sjálfum sér til að inna svo
vandasamt verk af hendi.
Svo var það dag einn að
Gunnar stóð út við vegg að rista
niður brigði utanum fisk-
pakkana að frá honum berst
þetta ljóð undir þekktu sálma-
lagi:
„Hún Gróa er dáin,
hún dó með sjal
Já er það ekki aðdáanlegt?
Kristján hann grœtur
þá manna mest
ei meir hefði hann grátið
þó misst hefð’ann hest,
já er það ekki aðdáanlegt?”
Gunnar var óvanalega
skemmtilegur náungi og orð-
heppinn með afbrigðum.
Ósjaldan lét hann þau orð falla
að lítill vandi væri að vera
ragari það gæti hver óvalinn
starfsmaður innt af höndum
engu síður en þessir náungar
sem þættust hafa til þess ein-
hverja sérþekkingu. Þá var það
einhvern daginn að þeir voru
að velta fyrir sér hversu bæri að
meta einhvern sérstakan fisk.
Hugsuðu þeir sér að nú væri
tækifæri til að ná sér niðri á
Gunnari og kölluðu á hann til
að skera úr. Gunnar lét ekki á
sér standa en settist óðar upp á
borð þeirra matsmannanna.
Tók hann fiskinn og skoðaði
vandlega, henti honum síðar til
hliðar um leið og hann sagði:
„Já, hann sleppur í blautt”. En
fiskum sem ekki þóttu nægilega
þurrir var kastað til hliðar.
Þó að ég væri í þessum litla
vinnuhópi með konunum þrem
var ekki meira mark tekið á
karlmennsku minni en það, að
flokkurinn var aldrei nefndur
annað en „Bjarmakerlingarn-
ar” enda tóku þær góðu konur
ekkert tillit til mín sem veru af
öðru kyni og voru stundum að
segja hver annarri allmergjaðar
sögur þegar engir utanaðkom-
andi voru viðstaddir.
Einhverju sinni sagði Gróa
okkur frá því, að hún hefði á
sínum yngri árum verið vinnu-
kona á Vertshúsinu, því húsi
sem nú nefnist Frydendal. Er
það þá einn morgun þegar hún
ætlar að fara að þvo veitinga-
stofuna að þar liggur sveitakarl
sofandi á gólfinu og hrýtur
mikinn. Ekki Ieyfði þó af
miskunnseminni hjá Gróu
gagnvart sofandanum því
þarna slettir hún rennblautri
tuskunni rétt við nefið á karli.
Lítið var þó maðurinn upp-
næmur við tiltektirnar heldur
reis upp við dogg hinn róleg-
asti, ók sér og klóraði um leið
og hann mælti fram þessa vísu:
„Klæjar mig kroppinn minn,
kvikandi lús ég finn.
Skríða á skrokkin inn
að skoða á mér tittlinginn”.
Þegar pakkað var hafði ég
því nær ævinlega það verkefni
að rífa upp úr stakknum og
raða fiskinum í knippi fram á
brúnina þar sem Gróa tók við
honum og bar á borðið til mats-
mannanna. En með því að það
var mjög þreytandi að bogra
þannig allan daginn fór ég þess
á leit við samstarfskonu mína
að við hefðum verkaskipti
stund og stund en við það var
ekki komandi. Svo var það ein-
hvern dag að mér leið óvenju
illa í bakinu og Gróa ekki
fremur venju til viðtals um
verkaskipti að ég tók til bragðs
að rífa upp í knippi og hlaupa
með þau fram af stakknum og á
borð þeirra matsmannanna.
Fannig varð Gróa að gera
annað tveggja, að haga sér eins
og ég eða hætta. Hún reyndi
fyrst að teygja sig eftir einum og
einum fiski og rölta með hann
á borð ragaranna en þetta gekk
illa og smám saman dimmdi yfir
Gróu, hún fór að sjúga ískyggi-
lega oft upp í nefið, og þegar
mér eitt sinn varð litið framan í
hana sá ég að tár voru farin að
renna niður kinnarnar. Stóðst
ég þá ekki lengur mátið heldur
snaraðist upp í stakkinn og hélt
áfram að rífa upp eins og vant
var. Reyndi ég aldrei framar að
beita þvingunum við þessa
konu í vinnunni.
Jóhann Pálmason frá Stíg-
húsi haföi í pakkhúsinu þann
starfa að taka fiskpakkana þá
er saumað hafði verið utanum
þá og hlaða þeim upp í stafla.
Var auðséð að þar fór maður
með krafta í kögglum því lítið
hafði hann fyrir að skjóta
pökkunum upp á staflana þó að
mannhæðarháir væru orðnir.
Við pökkun þarna vann líka oft
Einar Einarsson frá Norður-
garði. Hafði hann gaman af að
gantast við okkur unglingana.
Meðal annars spurði hann
okkur eitt sinn að því hvað
klukkan væri þegar litli vísirinn
væri á fjögur en stóri vísirinn á
fimm. Við svöruðum því til að
þetta gæti hún aldrei orðið en
Einar var nú ekki aldeilis á því.
Vorum við því alltaf af og til að
inna Einar eftir því hvað
klukka gæti verið þegar vísarnir
væru í þessari undarlegu stöðu.
Loksins eftir eina þrjá daga
svaraði Einar og lagði þunga í
orðin: „Hún er vitlaus!”.
Flestir þeir, er að kaupfélag-
inu stóðu voru útgerðarmenn,
þurfti því að kaupa inn bæði
olíu og salt.
Dag nokkurn lá saltskip við
Bæjarbryggjuna og þurfti þá á
mörgu fólki að halda við að
koma vörunni í hús. Var saltinu
ekið upp á handvögnum þannig
að tveir voru um hvern vagn.
Hafði band verið fest í vagninn
að framanverðu svo að annar
gæti haft það um öxl sér og
dregið vagninn en hinn hélt um
kjálkana og ýtti á eftir. Fjöl-
margir vagnar voru þarna í
förum allan daginn fram á
kvöld. Vögnunum var svo ekið
inn í pakkhúsið og innihald
þeirra látið renna úr þeim niður
um gat í gólfinu ofan í kjallara.
Eg var ásamt öðrum látinn
vera niðri við að moka til salt-
inu og jafna út haugunum sem
fljótt mynduðust. Eitt sinn er
„sturtað” var úr vagni gerðist
það að dráttarbandið féll niður
um gatið, gat ég þá ekki á strák
mínum setið heldur seildist í
vasa minn tók upp hníf og skar
sundur taugina en fékk þá
heldur óblíðar kveðjur frá öku-
mönnunum. Hélt ég að þar
með væri málið úr sögunni, en
það reyndist ekki vera því næst
þegar þessir félagar komu vissi
ég ekki fyrri til en einhver lin
drulla breiddist út yfir andlitið
á mér um leið og hæðnishlátur
gall við ofan við gatið. Fór ég að
hreinsa þetta af ásjónunni,
reyndist það vera marglitta.
Logsveið mig í andlitið lengi á
eftir enda var mérþað mátulegt
fyrir hrekkinn.
Ég hafði herbergi uppi á lofti
í Frydendal en hinum megin við
þunnt þil bjó norðmaður að
nafni Ökland er hér dvaldist
um hríð og var að leita eftir
viðskiptum við útgerðarmenn.
Pá var það eitt sinn er ég kom
úr vinnu og var að skipta um föt
til að komast á fótboltaæfingu
hjá Mjölni. Er ég var í þann
veginn að skjótast út úr dyrun-
um heyri ég að sá norski er að
ræða við þekktan útgerðamann
og bæjarfulltrúa að sá síðar-
nefndi, sem líklega hefur ekki
verið mjög sterkur í skandínav-
ískunni, sagði: „Jeg kan for
fanden ikke forstá hvorledes í
helvítinu þeir ætla að fara að
svíkja þetta svoleiðis”.
Sunnan við húsið Frydendal
hafði á þessum árum myndast
þó nokuð stórt lón er náði frá
húsinu og upp að Miðstræti.
Þornaði það aldrei að fullu.
Samt var það eitthvert sinn er
það var eitthvað minna en
venjulega að ég uppgötvaði að
Gróa Einarsdóttir
hægt var á einum stað að sjá
innundir húsið á sjálfan grunn
þess. Lagðist ég þarna á fjóra
fætur til að athuga hvað þarna
kynni að leynast. Sá ég þá eitt-
hvað sem mér þótti grunsam-
legt. Varð það til þess að for-
vitnin rak mig til að skríða
þarna innundir til að seilast
eftir þessum grip. Var ég ekki
lítið upp með mér er ég þarna
dró út undan húsinu stærðar
sverð, að vísu nokkuð ryðgað.
Fór ég þegar í stað með þennan
merka grip til Gísla Lárussonar
kaupfélagsstjóra, sem áleit
þetta vera eitt þeirra sverða, er
Siggi Fúsa sagði að notuð hefðu
verið er Kaptejn Kohl var að
kenna ungum mönnum í Eyjum
að „fekta”, eins og hann orðaði
það, svo að ekki yrði byggðin
varnarlaus ef Tyrkinn kynni að
leita þar landgöngu öðru sinni.
Ekki veit eg hvað um grip
þennan varð, gerði þó ráð fyrir
að Gísli hefði sent hann á Forn-
gripasafnið eins og það var
nefnt á þeim árum.
Nú, ekki þurfti maður að
vinna alla daga í pakkhúsinu
því sunnudagana átti maður þó
frí. Bar það þá oft við eftir
hádegið að við hópuðum okkur
saman, einkum þó strákar úr
íþróttafélaginu Þór, ekki þó í
nokkru sérstöku augnamiði
heldur bara til að ráfa um
göturnar og finna upp á ein-
hverju til skemmtunar. Við eitt
slíkt tækifæri skeði eftirminni-
legt atvik. Rétt fyrir neðan
Bifröst, hús Illuga Hjörtþórs-
sonar, mættum við manni ofan
úr Fljótshlíð, hét sá Jón og var
Högnason, skáldmæltur vel,
ákaflega nærsýnn en sein-
mæltur, fáskiptinn mjög en dá-
lítið drykkfelldur. Eina vísu
þykist ég muna eftir Jón og er
hún þannig:
Framhald á næstu opnu
Séð yfir höfnina
Mynd af Frydendal (Bjarma) áður en húsið var flutt að Miðstræti.
Sést á suðurgafl Bjarmapakkhússins