Eyjablaðið - 23.12.1985, Blaðsíða 7
EYJABLAÐIÐ
7
Mynd af „Hrófunum” og setningu tveggja árabáta. Geirseyri nær og þrætueplið mikla „Svarta húsið”
fjær, en það var eign Gunnars Ólafssonar.
óleyfilegri og óverjandi snatt-
ferð með tvo stjórnargæðinga.”
Ekki fyrsta og ekki síðasta
för slíkra erinda — en betur
tekist til um ferðalok. Eyja-
menn neyddust til að selja Þór
1926, en var síðan við gæslu við
Eyjar á vertíðum samkvæmt
samningi. Nú var saga hans öll
og margt um rætt.
Skyggnst um
í plássinu
„Kreppan er skollin á konur
og menn” stendur í Spegils-
kvæði. Erfið ár fóru í hönd.
Samt voru Eyjaskeggjar hressir
í skapi. Sungið um Ramónu í
hverju húsi. Búðarlokur raul-
uðu Ramónukvæði um leið og
þeir afgreiddu „kúnnana”.
Islandsbanka lokað. Það var
eitt áfallið. En unga fólkið
söng: „íslandsbanki rann á
rassinn” o.s.frv. Firma G.J.
Johnsen varð gjaldþrota og
Eilífðinni lokað. Bæjarstjórn
skorar á ríkisstjórnina (sem
hún hafði litlar mætur á) að
senda fé til Eyja svo útgerðin
stöðvist ekki. Bæjarkassinn
tómur sögðu menn, því ekkert
innheimtist. Lá við vöruþurrð í
sumum verslunum.
Þá er leið á áratuginn þann
arna voru íbúðarhús auglýst
unnvörpum til sölu á nauð-
ungaruppboðum og slíkt tíðk-
ast enn. En tölurnar voru lægri
þá. Til dæmis Brekastígur 4
vegna skuldar ríkisgjalda kr.
18,45, Bræðraborg vegna 77
króna en Reykir vegna 268
króna skuldar. Fiskur féll í
verði, hríðféll. Á vertíð 1929
seldu menn línuþorsk á kr. 1,30
stykkið, 1930 var hann boðinn
á 50 aura. Á vertíð 1932 keypti
skrifari þessa þáttar 150 stór-
þorska, kostuðu 30 krónur.
Bátarnir á höfninni, flest ár
80-90, lágu tígulegir við festar.
Ekki voru þeir þó stórir í þá
daga. 1930 voru 20 vélbátar
minni en 10 tonn, flestir 10-15,
nokkrir 20-39.
Á fyrsta áratug mótorbát-
anna voru 18 smíðaðir í Eyjum
og tíu þeirra smíðaði Ástgeir í
Litlabæ.
Þó bátarnir væru ekki stærri
en þetta strönduðu þeir oft í
innsiglingunni. Höfnin var svo
grunn áður en grafskipið
kom. —
Tilkomumikið var að standa
á Skansinum og horfa á báta-
flotann þegar tímamerkið var
gefið (blússið). Flóinn ljósahaf.
En brátt voru bátarnir allir
horfnir út í nóttina — á miðin.
Við landskarfar tjölmennt-
um á Skansinum þegar bátanna
var von. Stórfengleg sjón þegar
bátarnir lögðu á Leiðina um
það bil ófæra. Nú fer fólk á
annan Skans.
Bílarnir í bænum voru 50
árið 1930, 46 vörubílar,
4 fólksbílar. Ég man þó ekki
nema tvo, bíl Sigurjóns Jóns-
sonar og Carlsons færeyings.
Um bíl Carlsons urðu heiftar-
legar deilur í blöðum hér.
Ég held að bæjarbúar hafi
sjaldan fengið sér leigubíl,
margir aldrei. Það hafa þá
einna helst verið vertíðarmenn
við skál sem leyfðu sér svoddan
lúksus. Þá þótti mikið sport að
fara í drossíu „kringum Fellið”.
Kannski einu sinni á ári. Það
kostaði 5 krónur. —
Útgerðarmenn þurftu stund-
urn að fá sér vörubíl, sem þá
voru flestir hálft annað tonn.
Bæði við „uppkeyrslu” úr
bátum við löndun og svo „út-
keyrslu” á vöskuðum fiski á
vorin. Þá hef ég séð mestan
hamagang við vinnu. Úr palla-
krónum þurfti að aka fiskinum
á handvögnum út í sund þar
sem bíllinn beið. Menn voru
vart einhamir. Bílarnir þóttu
svo dýrir, tóku 5 krónur á
tímann, sem seinna var lækkað
í 4,50.
Nú eru bílarnir í bænunt skv.
Hagtölum 1350 (7 farþega og
færri). Þá koma um 200 vöru-
flutningabílar, stórir og ekki
stórir. —
Fjósin í bænum voru sérlegt
fyrirbæri. Þau voru um allan
bæ, ekkert síður við aðalgötur
eins og Vestmannabraut. Fjós-
in voru að húsabaki og „sjener-
uðu” öngvan mann eins og þá
var sagt. Mannmörg heimili
þurftu að hafa kú eða kýr, svo
mjólk væri til heimilisins og
kannski afgangur til sölu.
Mjólkurskortur var gífurlegur.
Á sumrin mátti sjá kýr reknar
um götur bæjarins á leið í
haga. —
Á þessum árum var Rúntur-
inn hjarta bæjarins. Hver man
hann nú? Rúnturinn varsvona:
Bárustígur - Miðstræti
Kirkjuvegur - Vestmannabraut
að Bárustíg. Hringnum lokað.
Fólk fór mest á Rúntinn á land-
legudögum, frekast seinnipart
dags og var á röltinu fram eftir
kvöldi.
Þarna gengu ungir menn og
stúlkur, hring eftir hring. Það
var rómantík í þessu. Þó er ég
alls ekki viss um að varanleg
kynni hafi tekist þó unga fólkið
„liti svona kringum sig" einsog
sagt var.
Vinnukonurnar voru margar
á Rúntinum á fimmtudögum.
Þá var vinnukonufrídagur. Nú
er þessi starfsstétt horfin í ald-
anna skaut. Um lokin héldu
vinnukonur heim og þeirra var
saknað. Þar um er þessi vísa
eftir Halldór Gunnlaugsson
lækni:
Ósköp sé ég eftir þessum mevjum
sem undir lokin hverfa burt úr Éyjum.
Þótt flestar þeirra lái minna en vilja
fíkjublaðið sitt þær eftir skilja.
Búðirnar í bænum
Þær voru margar og virtust á
traustum grunni standa. Fram,
Bjarmi, Drífandi, Gunnar og
Co. Drífandi var þó farinn að
riða til falls. Hin félögin sem ég
nefndi urðu líka að leggja upp
laupana í kreppunni.
Ég kom oftast í Tangabúð-
ina; var þar í reikningi. Gunnar
stansaði sjaldan í búðinni,
pummaði og fór inn á kontór.
Þó Tanginn væri stórt fyrirtæki
var Gunnari lítið gefið um nýj-
ungar og umsigslátt. Hann
skrifaði oft í Víði, var ritfær vel
en nokkuð meinlegur í orðum.
Kannski ekki við alþýðuskap
og ekki dáöi hann svokallaða
heldri menn. Einn kjarnakarla
nítjándu aldar.
Á fyrri árum var Jóhann
Þorkell oft í Tangabúð og var
þá ræðinn við karlana, enda
orðinn þingmaður. Lítið held
ég hann hafi starfað þar eftir að
hann komst á þing.
Á Tanganum var margt
fastra starfsmanna. Þarna í
búðinni svifu þær um Rósa og
Ása, rétt eins og prinsessur sem
enginn þorði að snerta.
Isleifur Högnason og fleiri
stofnuðu Kaupfélag verka-
ntanna 1931. Það byrjaði
fremur smátt á Þorvaldseyri.
Þar voru mest matvörur og
þóttu ódýrar. Ég var oft sendur
frá Skuld út í „Bolsabúð” til að
kaupa eitt og annað. Þá kynnt-
ist ég ísleifi og Guðmundi
Gíslasyni.
Svo kom Steingrímur Ben.
með pöntunarfélag og afhenti
úr skúr heima hjá sér. Svo varð
þessi forretning honum ofviða
sem aukastarf. Þá var Neyt-
endafélagið stofnað.
Ég var ekki tíður gestur í fínu
búðunum, svo sem Jacobsen.
Georg Gíslason verslaði þar
sem Axel skó er nú. Hann seldi
m.a. tilbúin herraföt; fást nú
hvergi í bænum. Georg var
íþróttamaður á yngri árum. Afi
hans var Árni Diðriksson.
Hann var merkismaður, bóndi
og formaður, bjó í Stakkagerði.
Hann var bróðir Þórðar
Mormónabiskups sem Laxness
hefur gert frægan í sögu sinni
Paradísarheimt.
Páll Oddgeirsson rak í mörg
ár herra- og dömuverslun, fyrst
í Þingholti að ég held. Þetta var
fín verslun og angaði af parfum.
Páll vildi hafa fallegar og bros-
mildar stúlkur í verslun sinni;
það mundi laða að viðskipta-
vini. Þetta dugði þó ekki til að
verslun hans héldi velli. Páll
auglýsti oft í blöðum, til að
mynda svona: „Mikið úrval af
vefnaðarvöru. Verðið er ó-
heyrilega lágt.”
Páll reisti stórt verslunarhús
við Bárustíg, og þá um leið
hurðarás um öxl. Húsið kostaði
24 þús. kr. Kreppan fór harðn-
andi, dugði ekki til þó vörur
Páls væru vandaðar, fólk gat
ekki keypt.
Páll var reffilegur maður.
Hann var áhugamaður mikill
um ræktun og vann sjálfur
mikið að því að rækta land sem
hann hafði á leigu. Páll var einn
aðalhvatamaður að því að reist
var minnismerki um drukkn-
aða, hrapaða og þá sem fórust í
flugslysunt. Þá samdi Páll
Minningarrit í tilefni afhjúp-
unar Iistaverks Guðmundar frá
Miðdal við Landakirkju.
Um tíma verslaði Ólafur
Ingvarsson í Viðeyjarkjallara.
Hjá honum kostaði hangiketið
kr. 1,80 kg, saltket 1,20 og nýtt
dilkaket sama. Verkamaður
var þá eina klukkustund að
vinna fyrir 1 kg af dilkakjöti.
Seinna verslaði Soffía
Þórðardóttir í Viðey. Svo var
stofnað hlutafélag um verslun
þeirra hjóna og byggt versl-
unarhús að Vestmannabraut
47. Maður Soffíu var Ásgrímur
Eyþórsson. Hann var líka í út-
gerð og fleiru. Hann var
móðurbróðir Jóh. Gunnars
Ólafssonar, þáv. bæjarstjóra.
Verslun þessi hefur líklega ekki
þolað fjárfestingu í húsbygg-
ingu. Þar varð að loka búð og
hætta að höndla. —
í Þingholti var um tíma hús-
Þessi mynd er tekin ofan af Heimakletti yfir höfnina og allt til Suðureyja.
Einn óþekktur vélbátur fyrri tíma liggur við ból á höfninni á
einhverjum hátíðisdegi.