Siglfirðingur - 11.04.1924, Blaðsíða 3

Leirburður.
>Alt er hirt og alt er birt
ekkert hlje á leirburðe . . . «
Petta var kveðið hjerna á árun-
um að gefnu tilefni er fullmikið
þótti um leirburðinn í »Heims-
kringlu« hinni vesturheimsku! mátti
þó segja að lítið væri þá af þeirri
framleiðslu á íslenskri tungu, sani-
anborið við það er nú tíðkast. Síð-
astliðin ár hafa komið út hjer á
landi ódæma fjöldi kvæðabóka,
sem, að örfáum undanskildum,
hafa verið höfundunum og íslenskri
ljóðagerð og tungu til mikillar
hneysu, svo hefur leirhnoðsstaglið
og tilgerðin verið þar á háu stigi.
Er það einkennilegt, að engir
skuli verða til þess að bægja ung-
lingum frá því, að gera sjer þá
minkun að láta prenta slíkt, því
flestar þessar ljóðabækur eru eftir
unglinga og menn á þroskaskeiði,
og — þótt merkilegt sje, menn
sem flestir eru í þann veginn að
verða »mentaðir«. — Að gefa út
kvæðabók slíka sem »Náttsólir« —
og er hún hjer tekin sem dæmi,
en eigi af því að hún sje stórum
verri en sumar hinna, er i raun og
veru verri siðferðisleg refsing, höf.
til handa, en opinber hýðing, því
það er bókstaflega andleg kross-
festing fyrir hann og upprisuvonin
engin.
Síðan þeir gáfu út fyrstu Ijóð
sín, Davíð frá Fagraskógi og Stefán
frá Hvítadal, hafa þeir, sem eru
ennþá yngri, orðið svo hrifnir af
stefnu þeirra í ljóðagerð, er þeir
hafa svo að segja hafið, að þeir
hafa ekkert við sig ráðið en orkt í
gríð, og ekki beðið með það, að
láta þjóðina verða aðnjótandi hinna
andvana fæddu stælingja sinna.Pessi
Ijóðagerð er svo væmin og við-
bjóðsleg »imitation«, og frainleiðs-
an svo gífurleg af henni, að mað-
ur fer að verða í nokkrum vafa
um það, hvort það hafi borgað sig
fyrir bókmentirnar íslensku, að
þessi tvö góðu skáld og einkenni-
legu komu fram á sjónarsviðið. Pað
er að því komið, að maður verði
að hugsa sem svo: Jeg vildi held-
ur að við hefðum verið án Ijóða
þeirra Siefáns og Davíðs og verið
svo lausir við allan leirinn sem
aðrir hafa verið að hnoða í þeirra
SI O L F I R Ð I N G U R
70
mótum. Er líklegt að leirgerðarfýsn
þessara manna hefði hvort sem er
brotist út í annari mynd.
Nú eru allir að prjedika sparnað,
en það dettur engum í hug, að
það muni vera óhóf á allra hæsta
stigi — að minsta kosti andlega
skoðað — að kaupa og lesa slík-
ar bækur er áður voru nefndar.
F*að er margt sem benda mætti á
af því er þessar bækur hafa ilt í
för með sjer, t. d. er það hin mesta
ólyfjan fyrir börn og óþroskaða
unglinga að iesa þær. Pað er mörg-
um unglingnum svo farið að þeir
fara kannske að reyna sig á að
hnoða saman ámóta leir og þeir
eru að lesa. Og áður en þeir vita
af, eru heir alteknir af sýkinni.
F*eir sjá að ekki þarf mikið til að
jafnast á við þessi prentuðu ljóð,
og hafa þá kannske líka gaman af
að sjá hin aldlegu fóstur sín byrt-
ast á prenti. Þeir glæpast á að
setja sig á hinn andlega píslarbekk
og ríma og skrúfa upp úr sjer
sundurlausa ástarþanka fulla af
ógurlégu uppgerðarþunglyndi og
harmsprengjandi sálarkvalalýsingum
og sjálfsmorðshugblæ á hverju Ijóði,
Því þetta er mórallinn og efnið í
ljóðagerð hins upprennandi skálda-
kyns — fyrir utan og að ógleymd-
um öllum stjörnunum og punktun-
um og þankastrikunum, sem oft
eru þó bestu kaflar kvæðanna, af
því enginn getur kveðið að þeim.
Og af því að Davíð glæptist á því
að láta sína blóðþyrstu draumadís
heita Abba-labba-lá, þá skapa hinir
sjer álíka harmvaka til að espa og
erta hina móðursjúku sál sína.
Kalla þeir þær ýmsum nöfnum eins
og andinn blæs þeim í brjóst t. d.
Lydí og Sí-sí og Dú-dí og Spí-dí
o. s. frv.
Það er nú best að taka þessar
Náttsólir er jeg nefndi áðan sem
sýnishorn af þessum kveðskap, því
hún er »typiskt« dæmi og ágæt til
viðvörunar, — betri og heppilegri
til þessa, en flest þau nýrri leir-
smíðakver er jeg hefi sjeð. Höfund-
ur Náttsóla heitir Ouðmundur Frí-
mann — um faðernið veit jeg ekki,
það er nú líka orðið móðins að
leyna því; en skáldið lætur mynd
sína fylgja bókinni; hefir honum
þótt vissast að sýna þjóðinni'
hvernig þeir eru í háralagi er svo
yrkja. Mega þar nú allir sjá hvern-
ig hin ungu leir-gení muni líta út.
Er þetta, að því er sjeð verður,
16—17 ára drengur, óþroskaður,
enda er uppskeran af skáldakri
hans eftir því. Sjáanlegt er það á
öllu, að drengur þessi hefir gaman
af að yrkja, en yrkisefnin vantar
hann, annað en ástaharmsvaðalinn,
og er það efni ver en ekkert,
Kvæði þessi eru ein óslitin
hörmungarolla um ólánsfargan og
ástir í meinum og heitrof og hug-
arpíslir svo hryllilegar, að alt verð-
ur rautt fyrir augum skáldsins; al-
staðar sjer hann blóð, eitrað æsku-
blóð og hjartablóð og lifrað blóð
og yfir höfuð alskonar blóð nema
skáldablóð — það sjest hvergi!
Ekki má hann sjá sólarlag svo að
ekki verði allur sjóndeildarhringur-
inn töfrandi í blóði og kvöldroði
og þessháttar fyrirbrigði verða að
blóðlifrum og dauðablóði. — Hann
er sannkallað blóðskáld. Pessu til
sönnunar skulu tilfærð hjer nokkur
dæmi:
Fyrsta kvæðið í bókinni heitir
nú t. d. Guðsblóð. Er það
snoturt nafn og laglega á stað far-
ið. Kvæðið er þó raunar um ást-
iney eins og alt annað. Hún birt-
ist höf. sem söngvari og »hún
helti með því (líkl. söngnum) guðs-
blóði í hjartað inn.« Hún vill þó
eigi þýðast piltinn öðru vísi en
bróður sinn, en þá verður hann ær:
»því hljóp jeg beint í dauðan
en steyptist þó á stein«,
og verður að skilja það svo, að
steinn sá hafi frelsað höf. frá sjálfs-
morði. Svo fer hann að kvíða því að
»síðar, ef einhverntíma
rauða rós jeg finn,
þá get jeg ekki grátið,
ó, guð minn!
því hún söng silfurharminn
í hjartablóðið inn.«
Jeg skal segja ykkur það, að
þetta er andríkt og »silfurharmur-
inn« sjest ekki á hverju strái.
Næsta kvæði heitir Töfrar. Kveð-
ur þar skáldið enn um mey »sem
vantar viðkvæmt eðli | í voldugt
hjartablóð«, en er þó »altaf sama
yndið | með eld og töfrablóð.«
Hann líkir henni ennfremur við
bylgju »með blóði roðið traf.«
Framh.
S. Bj.