Siglfirðingur - 20.07.1935, Page 1

f
rróun síldarverksmiðja
ríkisins.
P’rír menn áttu drýgitan þátt i
því að ríkið byggði fyrstu síldar-
verksmiðjuna:
Oskar Halldórsson, útgerð-
armaður. sem um margra ára skeið
skrifaði í dagblaðið „Vísi“ hverja
greinina á fætur annari um nauð-
syn þessa máls. Magnús heitinn
• K r i s t j á n s so n, síðar ráðherra,
sem Óskar vann til fylgis við mál-
ið. Magnús aflaði málinu fylgis
meðal þingmanna meira en nokkur
maður annar. Jón Þorláksson,
er rannsakaði . fyrir ríkisstjórnina
möguleika fyrir byggingu síldar-
verksmiðju, er ríkið léti reisa. Hann
sýndi fram á, að verksmiðjan mundi
verða þarft og arðvænlegt fyrirtæki
og lagði til að hún yrði reist á
Siglufirði á þeim stað sem hún
slendur nú. Síðar féll Magnús
Kristjánsson frá og eftirmaður hans
fól öðrum að halda verki J. P.
áfram.
Verksmiðjan var byggð, en bygg-
ingarkostnaður fór langt fram úr
áætlun og nam stofnkostnaður verk-
smiðjunnar um 1,614 þús. kr.
Meðan unnið var að byggingu
fyrstu síldarverksmiðju ríkisins árið
1929—30 skall heimskreppan á.
Síldarlýsi féll niður í þriðjung verðs
og síldarmjöl lækkaði þá og næstu
ár um meira en þriðjung.
Pótt verðið á bræðslusíldinni
væri lækkað á þessum árum úr ca.
kr. 10,00 fyrir málið niður í kr.
3,00 urðu flestar verksmiðjur fyrir
stórum töpum, Árið 1932 var svo
komið að Sören Goos var hættur
rekstri hér á Siglufirði og fyrst og
fremst vegna tapa á síldarverk-
smiðjurekstri sinum og verksmiðja
Dr. Paul var alls ekki starfrækt.
Eftir að kom fram í ágústmánuð
1932 fór að rætast nokkuð úr um
sölu síldarverksmiðjuafurða. Afkoma
ríkisverksmiðjunnar var sæmileg
það ár, enda greiddi hún ekki nema
kr. 3,00 fyrir málið.
Vorið 1933 gekkst Ólafur Þórð-
arson skipstjóri í Hafnarfirði fyrir
því, að félag Sjálfstæðismanna j
firðinum fengi þáverandi þíngmann
kjördæmisins, Bjarna Snæbjörnsson
lækni til þess að flytja tillögu til
þingsályktunar um heimild fyrir
ríkisstjórnina til að kaupa D r.
P a u 1 s v e rk s mið j u n a. Tillagan
náði frnm að ganga og ríkið keypti
verksmiðjuna 1933 og hefír starf-
rækt haria síðan. Kaupverð Dr.
Paulsverksmiðju var kr. 310 þús.
og má telja það mjög sanngjarnt
miðað við ástand verksmiðjunnar,
legu og afköst.
Ágæt sildveiði var sumarið 1933.
Verksmiðjurnar höfðu þá ekki neitt
svipað því undanaðvinna úr þeirri
síld sem flotinn aflaði. Talið var,
að um 140 þús. mál síldar hafi ver-
ið óveidd eða farið forgörðum það
sumar á Siglufirði sökum tregrar
afgreiðslu og s'iorts á nægilegum
síldarverksmiðjum. Ólafur Pórðar-
son, Óskar Jónsson, undirritaður og
fleiri. bentu í blaðagreinum þá um
haustið á hina brýnu þörf, sem
væri fyrir nýja síldarverksmiðju.
Heimild til ríkisstjósnarinnar fyr-
ir byggingu nýrrar verksmiðju á
Norðurlandi fyrir allt að 1 milj.
kr. flaug í gegn á haustþinginu 1933.
Nú hefir sú verksmiðja verið reist
hér á Siglufirði og er búizt við að
hún kosti um 1 milj. króna.
Enginn skriður komst á undir-
búning að kaupum Raufarhafn-
arvarksmiðjunnar fyren árið
1934. Magnús Guðmund9ton þá-
verandi atvinnumálaráðherra skipaði
þá um vorið sildarverksmiðjunefnd,
sem gera skyldi tillögur u n stað
fyrir verksmiðjuna, sem heimilt var
að byggja samkvæmt lögum frá
þingu 1933, og um fleira viðvíkj-
andi aukningu síldarverksmiðja.
Prír nefndarmanna sömdu ítarlegt
og rökstutt álit um Raufarhafnar-
verksmiðjuna og lögðu ákveðið til
við ríkisstjórnina, að hún þá þegar
(vorið 1934) leitaði heimildar þing-
flokkanna til kaupa á verksmiðjunni.
Par sem kosningar stóðu fyrir dyr-
um þótti ríkisstjórninni ekki réttað
afgreiða þetta rnál, nema samþykki
þingsins kæmi til.
Heimild til kaupanna var syo
samþykkl á haustþingi 1934, erþá-
verandi stjórn síldarverksmiðja rík-
ins hafði mjög eindregíð látið það
álit sitt eindregið í ljósi, að rétt
væri að kaupa verksmiðjuna.
í vor vann núverandi verksmiðju-
stjórn óskift og ákveðið að því, að
fá ríkisstjórnina til þess að kaupa
verksmiðjuna. Samningar tókust u»n
kaup á verksmiðjunni fyrir N.kr.
60 þús. sem má telja sanngjarnt
verð.
í fyrra reyndust bankastjórar Út-
vegsbankans í Reykjavík ófáan-
legir til þess að leigja verksmiðjuna
á Sólbakka við Önundarfjörð áfram
til h.f. Kveldúlfs í Reytcjavík, sem
haft hafði verksmiðjuna á leigu und-
anfarin ár, nema fyrir stórhækkaða
leigu, sem varð til þess að Kveld-
úlfur dró sig í hlé. Til þess að
reyna að bjarga rekstri verksmiðj-
unnar i fyrra fékk Magnús Guð-
mundsson gefin út bráðabirgðalög
um leigunám á verksmiðjunni. Lög-
in komu til framkvæmda þegar í
fyrra sumar og stjórn S. R, tók við
rekstri verksrniðjunnar. En vegna
þess að þá var komið fram á síldar-
tíma og of seint að gera ráðstafan-
ir til þess að fá nægilegan skipa*
flota til að veiða handa verksmiðj-