Ný saga - 01.01.1988, Side 10

Auður G. Magnúsdóttir
Um frillur gegndi öðru
máli, ekkert virðist
hafa verið þvi til
fyrirstöðu að þær
væru af lægri stigum
en karlarnir.
húsmóðir á heimili þeirra að
Eyðihúsum þegar hann var
veginn árið 1225.8 Hin ástæð-
an var sú að fólk fann sér eng-
an samboðinn, eins og etv.
Oddaverjar. Hinu má ekki
gleyma að á þessum tíma voru
Oddaverjar í sókn, höfðu
metnað til að ná undir sig
völdum. Hugsanlega hefur
það verið þeim hagkvæmara
að kjósa frillulífi sem sambúð-
arform. Með því frömdu þeir
ekki hórdómsbrot, en gátu átt
margarfrillur. Með sambönd-
um sínum virðast þeir bræður
hafa náð góðum tökum á
Rangárvöllum. Sæmundur sat
í Odda, Valgerður, frilla hans
og frænka var á Keldum, og
önnur frilla Sæmundar varð-
veitti einnig bú. Ormur fékk
Breiðabólstað í staðfestu frá
Þorláki helga, móðurbróður
Frillulífi samræmdist ekki boðskap kirkjunnar. Þegar
bóndi nokkur hafði sóað fé sínu svo að hann gat
ekki gefið dætur sfnar f hjónaband sem þeim væri
sæmandi sá heilagur Nikulás aumur á honum. Hann
forðaði dætrunum frá frillustandi með gullsekk sem
hann færði föður þeirra að gjöf. Það hefði kostað
heilagan Þorlák drjúgan skilding hefði hann beitt
sama bragði.
sínum, hann hafði einnig Velli
á Landi, og þar var fyrir búi
Borghildur, frilla hans. Og
Ormur fékk Dal undir Eyja-
fjöllum með frillu sinni, Þóru,
systur Kolskeggs auðga. Þóra
var nánasti arfi bróður síns, og
börn hennar eftir hana, en
faðir hafði fjárforræði barna
sinna samkvæmt Grdgds.
Einnig virðist Kolskeggur
hafa átt Leirubakka, og
Oddaverjar sátu einnig á
Ytra-Skarði og í Gunnarsholti
fyrir 1200. Þeir virðast hafa
verið mjög héraðsríkir, eins
og kemur fram í frásögn af
deilum þeirra Lofts Pálssonar
og Björns Þorvaldssonar af
Haukdælaætt en hann giftist
Hallveigu Ormsdóttur Jóns-
sonar og settist að á Breiða-
bólstað. Loftur stóð fyrir því
að Björn var veginn vegna
deilna um nytjar af skóglendi,
en í Sturlungu segir: „Þat var
ok mikil undirrót um missætti
þeirra Bjarnar og Lofts, at
Oddaverjum þótti þungt, at
Haukdælir hæfist þar til ríkis
fyrir austan ár.“9 Oddaverjar
lögðu kapp á að ráða einir í
Rangárþingi og hugsanlega
hefur þeim Sæmundi og Ormi
þótt heppilegra að eiga margar
frillur en vera eiginkvæntir,
talið sér hagkvæmara að vera
ógiftir. Skal þessi hugmynd
nú útskýrð nánar.
Fyrst hjónabandið var
svona hagkvæm stofnun,
stuðlaði að eignatilfærslu og
skapaði vináttutengsl, má þá
ekki gera sér í hugarlund að
það hefði getað komið sér vel
að stofna til hjónabanda með
mörgum konum? Þeim áttu
að geta fylgt fleiri banda-
menn, miklu meiri eignir og
miklu fleiri börn? Þetta var
bara ekki hægt þar sem fjöl-
kvæni var bannað — en þá
koma frillurnar til sögunnar.
BETRA AÐ VERA
GÓÐS MANNS
FRILLA EN GEFIN
ILLA?
Olafía Einarsdóttir gerir
tilraun til að skilgreina mun-
inn á frillu og eiginkonu í
greininni „Staða kvenna á
þjóðveldisöld. Hugleiðingar í
ljósi samfélags og efnahags-
kerfis“ sem birtist í Sögu 1984.
Þar segir Ólafía að það hafi
einkum verið efnahagurinn
sem skildi á milli eiginkonu og
frillu. Sú síðarnefnda „hafði
ekki fjárhagslegt bolmagn til
að verða eiginkona og ná þar
með efnahagslegu jafnræði
við bónda sinn.“'° Máli sínu til
stuðnings bendir Olafía ma. á
ástarsamband Ragnheiðar
Þórhallsdóttur og Jóns Lofts-
sonar, foreldra Orms og Páls.
Olafía segir að þegar Ragn-
heiður hafði verið frilla Jóns í
meira en tíu ár hafi hún loks
verið í aðstöðu til að gifta sig.
Síðan segir Olafía:
Bróðir hennar var nú orð-
inn biskup og hún hafði nú
nægilegt fjármagn á bak
við sig til að giftast manni
sem var í sambærilegri
þjóðfélagsstöðu við það
sem faðir hennar hafði
forðum notið."
Túlka má orð Olafíu þann-
ig að Ragnheiður hafi loks séð
draum sinn um að verða
heiðvirð, gift kona rætast eftir
10 ár í syndsamlegu sambandi.
Það verður þó dregið í efa.
Gera má ráð fyrir því að
Ragnheiður hafi í fyrsta lagi
haft sáralítinn áhuga á að gift-
ast, enda er sagt að þau Jón
hafi elskast frá barnæsku. I
öðru lagi er líklegt að Ragn-
heiður hafi fundið sig knúna
til að láta undan kröfum Þor-
láks bróður síns um aðskilnað
hennar og Jóns. Einnig er
8