Ný saga - 01.01.1988, Qupperneq 16

Þorleifur Óskarsson
Hér var um gífurlega
fjármuni aö ræða og
einstakt tækifæri til
að hefja stórfeilda
uppbyggingu
atvinnulífsins að
loknu striði.
Stjórnvöld létu sér
ekki nægja að kaupa
togara, heldur buðu
þau líka öllum, sem
áhuga höfðu, upp á
hagstæð stofnlán.
Stefna nýsköpunarstjórn-
arinnar var í fullu samræmi
við þær aðstæður, sem við
blöstu. Meginmarkmið henn-
ar var að nota stríðsgróðann
til nýsköpunar atvinnulífsins.
Hún vildi takast á við framtíð-
ina með nýjum og afkasta-
meiri framleiðslutækjum og
koma þannig í veg fyrir veru-
legan afturkipp, versnandi
lífskjör og atvinnuleysi.4
Ríkisstjórnin hófst þegar
handa við endurnýjun fiski-
skipaflotans, enda benti margt
til þess að uppbyggingin þyldi
enga bið. Mörg ríki höfðu
orðið fyrir gífurlegu skipa-
tjóni á stríðsárunum. Pess var
því að vænta, að mikil eftir-
spurn yrði í skipasmíðastöðv-
um út um allan heim þegar
friður kæmist á. Ef Islending-
um tækist ekki að semja um
smíði skipa fljótlega mátti
búast við margra ára dýr-
keyptri bið. Stríðsgróðinn
færi þá e.t.v. eftir allt saman í
það, að halda uppi lífskjörum,
sem úr sér gengnir atvinnu-
vegir stæðu ekki lengur undir.
Loks töldu stjórnvöld mikil-
vægt, að hefja uppbyggingu
meðan hagstæðra áhrifa
styrjaldarinnar gætti enn á
fiskverð og markaði. Það gæti
einmitt ráðið úrslitum um
þátttöku einkaframtaksins.5
Nýsköpunarstjórnin bar
nafn með rentu. Hún lét verk-
in tala svo myndarlega, að enn
er í hámælum haft. Arið 1946
voru stjórnvöld búin að semja
um kaup eða smíði á 130—140
vélbátum, þar með töldum
þeim 45 bátum sem utan-
þingsstjórnin samdi um í Sví-
þjóð árið 1943. Þegar árin
1946—1947 bættust við fiski-
skipaflotann 119 tréfiskiskip,
samtals rúmar níu þúsund
brúttórúmlestir. Auk þess
voru keypt ný flutningaskip
og hafin uppbygging síldar-
og fiskiðnaðar.6 En stærsta
skrefið til nýsköpunar at-
vinnulífsins var stigið með
endurnýjun togaraflotans. Á
valdatíma nýsköpunarstjórn-
arinnar voru keyptir 36 togar-
ar, flestir að frumkvæði
stjórnvalda. Strax um haustið
1945 samdi hún við breskar
skipasmíðastöðvar um kaup á
þrjátíu togurum og tveimur til
viðbótar síðla árs 1946. Loks
keyptu einstaklingar fjóra að
eigin frumkvæði, þar af einn
nýjan dísiltogara. Hinir þrír
voru gamlir, smíðaðir í
Þýskalandi árið 1936. Bretar
höfðu fengið þá frá Þjóðverj-
um upp í greiðslu fyrir sápu
og aðrar vörur. Viðskiptin
festust við togarana og voru
þeir jafnan nefndir sáputogar-
Nýju togararnir voru sam-
tals rúmar 23 þúsund brúttó-
rúmlestir, en til samanburðar
má geta þess, að árið 1945 var
flotinn aðeins rúmar níu þús-
und brúttórúmlestir. Ný-
sköpunartogararnir voru allt
að helmingi stærri en hinir
gömlu og mun fullkomnari.
Flestir voru búnir olíukynt-
um gufuvélum, eða þrjátíu
talsins. Aðeins þrír dísiltogar-
ar voru keyptir, enda var
notkun dísilvéla í togurum
enn á tilraunastigi.8
Stjórnvöld létu sér ekki
nægja að kaupa togara, heldur
buðu þau líka öllum, sem
áhuga höfðu, upp á hagstæð
stofnlán. I því skyni var
Stofnlánadeild sjávarútvegs-
ins komið á fót árið 1946. Með
hagstæðum lánum átti að slá
Nýsköpunarstjórnin fór frá völdum 4. febrúar 1947 eftir rúmlega
tveggja ára stjórnarsetu. Skömmu síðar, 17. febrúar, fögnuðu
landsmenn komu fyrsta nýsköpunartogarans, Ingólfs Arnarsonar
RE 201, en hann var í eigu Bæjarútgerðar Reykjavíkur.
14