Ný saga - 01.01.1988, Qupperneq 17

TOGARAÚTGERÐ Á TÍMAMÓTUM
tvær flugur í einu höggi; auð-
velda starfandi togarafélögum
og nýliðum að kaupa togara,
en jafnframt að gera rekstrar-
grundvöll þessara nýju at-
vinnutækja álitlegri en ella.9
Stofnlánadeildin bauð upp
á aðgengileg kjör. Lán voru
veitt til 20 ára á 2,5% vöxtum,
en á sama tíma voru almennir
vextir um 6%. Einstaklingar,
hlutafélög og samvinnufélög
gátu fengið að láni 67% af
kaupverði skipa. Sveitarfélög-
um var boðið upp á enn betri
kjör. Þau fengu 75% kaup-
verðsins að láni. Onnur
rekstrarform áttu raunar kost
á 75% lánum, en þurftu þá að
fá ábyrgð viðkomandi sveitar-
félaga. Loks samþykkti Al-
þingi þingsályktun árið 1946,
þar sem ríkisstjórninni var
heimilað að ábyrgjast eða lána
10% af kaupverði togara til fé-
laga utan Reykjavíkur og
Hafnarfjarðar. Með þessu
voru alþingismenn að bregð-
ast við miklum áhuga á tog-
araútgerð á landsbyggðinni.
Fyrirtæki utan Reykjavíkur
og Hafnarfjarðar gátu þannig
fengið allt að 85% lán á hag-
stæðum kjörum.10
Rúmlega 30 nýir
togarar komu til
landsins á
árunum 1947-
1949. Þar á medal
var Egill
Skallagrímsson
RE 165, sem hér
sést koma til
Reykjavíkur í
fyrsta sinn 18. júní
1947.
Nýsköpunar-
togararnir voru
flestir rúmleqa
650
brúttórúmlestir ad
stærð, eða
helmingi stærri en
gömlu togararnir.
NÝSKÖPUN
REKSTRAR-
FORMSINS
Árið 1946 var ríkisstjórnar-
togurunum 32 úthlutað á
grundvelli umsókna frá í des-
ember 1945." Öll einkafyrir-
tæki, sem á annað borð höfðu
áhuga og fjárhagslega getu,
fengu togara. En áhuginn lét á
sér standa. Fáir einstaklingar
voru reiðubúnir að freista
gæfunnar þrátt fyrir einstakt
góðæri undanfarin ár og stór-
huga ríkisstjórn, sem gerði
hvort tveggja í senn; samdi
um smíði á togurunum og
bauð öllum upp á hagstæð lán.
Þegar öllu var á botninn
hvolft keyptu nítján einkafyr-
irtæki samtals 21 togara. Þar af
voru sautján nýir togarar, sem
ríkisstjórnin hafði samið um.
Starfandi togarafélög á veg-
um einkaaðila voru 29 talsins
árið 1945. Aðeins fimmtán
tóku þátt í nýsköpun togara-
flotans. Þau áttu það flest
sameiginlegt að standa á
gömlum merg. Þannig áttu tíu
rætur að rekja allt aftur fyrir
1930.12
Félögin fimmtán keyptu
flest togara í samræmi við
fyrri umsvif. En á því var þó
ein undantekning, og það
munaði um minna. Gamla
stórveldið, hlutafélagið
Kveldúlfur keypti aðeins einn
togara, en hafði gert út hvorki
meira né minna en sjö árið
1940. Félagið var stofnað árið
1912 og hafði lengst af verið
umsvifamesta útgerðarfyrir-
tæki landsins. Á árunum eftir
stríð voru umsvif þess hins
vegar ekki svipur hjá sjón.
Fyrst um sinn gerði félagið út
þrjá gamla togara, en fljótlega
reyndist enginn grundvöllur
fyrir rekstri þeirra. Frá 1950
var nýsköpunartogarinn Egill
Skallagrímsson eini togari fé-
lagsins í fullri útgerð.
Fleiri gömu! félög máttu
Togarar gerðir út árið 1945.
Rekstrarform og dreifing um landið.
Heimild: Þorleifur Óskarsson: Þættir úr sögu
íslenskrar togaraútgerðar 1945-1970. Kandídatsritgerð í
sagnfræði, H.í. 1987, 210.
15