Ný saga - 01.01.1988, Qupperneq 88

Gísli Ágúst Gunnlaugsson
Mörg verkefni bída þeirra fræðimanna sem rannsaka íslensku
fjölskylduna og ótal spurningum um hana er enn ósvarað. Hvar
kynntust t.d. hjón fyrr á tíð? Og hvernig?
semdu um hjónabönd fyrir
hönd barna sinna?38 Er hægt
að sýna fram á það að breyttir
búsetu- og atvinnuhættir hafi
haft áhrif á þá þætti sem lagðir
voru til grundvallar makavali?
Ef svo er má spyrja eftirtal-
inna spurninga: Breyttust
fjölskyldugerðir og fjöl-
skyldulíf í kjölfar þessa? Fékk
fjölskyldan eitthvert tilfinn-
ingalegt hlutverk sem hún
hafði ekki áður? Hvaða áhrif
hafði þetta á kynjahlutverk?
Svo viðamiklar spurningar
krefjast umfangsmikilla rann-
sókna. Tilfinningar og við-
horf fólks í fortíðinni er erfitt
rannsóknarefni, bæði vegna
skorts á heimildum um fjöl-
mörg mikilvæg atriði og erfið-
leika við að túlka þær heimild-
ir sem nothæfar eru. Ég hef
unnið nokkuð að athugunum
á afmörkuðum atriðum er
tengjast þessu viðfangsefni,
og munu niðurstöður þeirra
rannsókna væntanlega að
hluta til birtast í riti síðar á
þessu ári.
Tilvísanir
1. Hugtakið „Alltagsge-
schichte“ er hér þýtt „hvunn-
dagssaga“ og „hugarfarssaga"
látin taka til hugtaksins
„l’histoire les mentalités“.
2. Hér er hvorki tækifæri til að
gera viðhlítandi grein fyrir
þeim umræðum og deilum
sem staðið hafa sagnfræðinga
í milli um nýjar áherslur í
rannsóknum eða um einstök
rit sem litið hafa dagsins ljós á
undanförnum árum. Fyrir þá
sem hafa áhuga á að kynna sér
þetta efni nánar má m.a.
benda á eftirtalin rit og rit-
gerðir: Mentalitets foran-
dringer. Studier i historisk
metode 19. Aarhus 1987.
Kvinder, mentalitet, arbejde.
Kvindehistorisk forskning i
Norden. Aarhus 1986. David
Gaunt, Memoir on History
and Anthropology. Stock-
holm 1982. Peter Borscheid,
„Pládoyer fúr eine Ge-
schichte des Alltáglichen", í
Peter Borscheid og Hans J.
Teuteberg (ritstj.), Ehe,
Liebe, Tod. Studien zur Ge-
schichte des Alltags, Munster
1983. Helge Gerndt, Kultur
als Forschungsfeld. Uber
volkskundliches Denken und
Arbeiten, Múnchen 1981.
4
Hin „rómantíska ást‘‘
virdist hins vegar
hafa rutt sér til rúms
sem grundvöllur
hjúskaparstofnunar
hér á landi í lok
síðustu aldar, eða
um svipað leyti og
gagngerðra
breytinga tók ad
gæta í atvinhu- og
búsetuháttum
hérlendis.
Jaques Le Goff og Pierre
Nora, Att skriva historia.
Nya infallsvinklar och
objekt, Stockholm 1978.
3. Sjá t.d. Ronny Ambjörnsson,
„Den utopiska kárleken“ í
riti hans, Familjeportrdtt.
Esscier om familjen, kvinnan,
barnet och kdrleken i histor-
ien.
4. Edward Shorter, A History of
Women’s Bodies, Middlesex
1984, bls. 3—16.
5. Lawrence Stone, The Past
and the Present Revisited,
London 1987, bls. 327—343,
tilvitnun bls. 327. Ekki er
óvanalegt að þeir Lawrence
Stone og Edward Shorter séu
á öndverðum meiði. Um það
vitna bækur þeirra: L. Stone,
The Family, Sex and
Marriage in England 1500 —
1800. Middlesex 1979 og E.
Shorter, The Making of the
Modern Family, Glasgow
1977, þar sem þeir komust að
mjög ólíkum niðurstöðum á
grundvelli sömu eða mjög
hliðstæðra heimilda.
6. Sama rit, bls. 347.
7. Sama rit, bls. 328.
8. Sama rit, bls. 329.
9. Sama rit, bls. 343.
10. Gunnel Karlsson rekur áhrif
breytinga á atvinnu- og bú-
setuháttum á hjónabandið og
fjölskylduna, einkum út frá
stöðu og viðhorfum kvenna í
greininni „Den svárfángade
kárleken. Om kvinnorna,
kárleken och samhállet" í
Gunhild Kyle (ritstj.) Hand-
bok i svensk kvinnohistoria,
Malmö 1987, bls. 34—57.
11. Sama ritgerð.
12. Alan Macfarlane, Marriage
and Love in E ngland 1300—
1840, Oxford 1986.
13. Sama rit, bls. 3—5.
14. Alan Macfarlane, The Origins
of English Individualism:
The Family, Property and
Social Transition. Oxford
1978.
15. Peter Borscheid „Geld und
Liebe. Zu den Auswirkungen
des Romantischen auf die
Partnerwahl im 19. Jahrhund-
86