Ný saga - 01.01.1988, Side 99

gangurinn sá að nauðþurftar-
tekjur áttu að verða skattlaus-
ar.
Miklar kjaradeilur komu í
kjölfar þessara efnahagsað-
gerða, með verkföllum árið
1961. Með aðstoð samvinnu-
hreyfingarinnar náðu verka-
lýðsfélögin tiltölulega góðum
samningum, en svar ríkis-
stjórnarinnar var ný gengis-
lækkun og var verðbólgu-
áhrifum hennar dembt beint
út í verðlagið þannig að um-
samdar launahækkanir misstu
gildi sitt. Ríkisstjórnin sigraði
í þessari lotu en með umtals-
verðum kostnaði í „hug-
myndafræðinni". Meiningin
hafði í upphafi verið sú að að-
ilar vinnumarkaðarins væru
saman ábyrgir fyrir gerðum
kjarasamningum og ríkis-
stjórnin þyrfti ekki að skipta
sér af þeim. En frá og með
árinu 1961 var viðreisnar-
stjórnin undantekningarlítið
þriðji aðilinn í öllum vinnu-
deilum.
Viðreisnarflokkarnir juku
örlítið fylgi sitt meðal kjós-
enda í kosningunum 1963
(þótt þeir töpuðu einu þing-
sæti vegna kjördæmaskipun-
arinnar). Þetta var raunar ekki
svo lítið afrek miðað við
margt, sem á undan var geng-
ið. Fylgisaukninguna má
vafalaust skýra að miklu leyti
með lélegu gengi verkalýðs-
hreyfingarinnar í kjölfar at-
burðanna 1961. Ríkisstjórnin
ákvað nú að láta kné fylgja
kviði. A haustþinginu 1963
lagði hún fram frumvarp, sem
m.a. bannaði verkföll. Verka-
lýðshreyfingin var sameinuð í
andstöðu sinni við frumvarp-
ið og voru stuðningsmenn
ríkisstjórnarinnar þar framar-
lega í fylkingu. Það var eigi að
síður samþykkt í neðri deild,
en var dregið til baka við
þriðju (og síðustu) umræðu í
efri deild!
Aðstæður í efnhagsmálum
höfðu breyst nokkuð til hins
betra síðan 1960. Viðskipta-
kjör landsmanna fóru batn-
andi og blessuð síldin var
komin. Vaxandi þensla í efna-
hagslífinu var raunar mikil-
væg ástæða fyrrgreinds
stjórnarfrumvarps 1963. En úr
því að ekki var hægt að sigra
verkalýðshreyfinguna var við
þessar aðstæður aðeins eitt
hægt að gera og það var að
gera við hana sátt um skipt-
ingu þjóðarkökunnar. A ár-
unum 1963—1966 sömdu ríkis-
stjórn og ASÍ margsinnis um
kaup og kjör verkafólks. Byrj-
að var á því að semja um nýja
vísitölubindingu launa. Fé-
lagsmálapakkar urðu veiga-
mikill þáttur í þessari þjóðar-
sátt. Hér skipti mestu máli
nýja verkamannbústaðakerf-
ið, scm mótaðist þá.
Áformin um lága tekju-
skattinn urðu við þessar að-
stæður að engu og lítið varð úr
fyrirhuguðum tryggingar-
bótum.
BANKAR OG
GJALDEYRISMÁL
Ríkisstjórn Sjálfstæðis-
flokksins og Framsóknar-
flokksins, sem mynduð var
árið 1950, hafði afnám gjald-
eyrisskömmtunar og inn-
flutningsleyfa á stefnuskrá
sinni. Alllangt var þá gengið í
afnámi þessara hafta í sam-
ræmi við nýja stefnu í efna-
hagsmálum Vesturlanda á
Eins og margir aðrir gengu
hafnarverkamenn til
Alþingishússins að loknum
mótmælafundi ASi 4.
nóvember 1963.
þessum tíma, en þó skemmra
en ætlunin var vegna ört
versnandi viðskiptakjara
landsmanna. Mikill gjaldeyr-
isskortur var því í landinu.
Viðreisnarstjórnin hafði
einnig afnám gjaldeyrishafta á
stefnuskrá sinni. Haldið var
áfram að draga úr þeim, aðal-
lega með því að leggja niður
sérstaka stjórnarskrifstofu
gjaldeyrisleyfa og færa leyfis-
veitinguna í staðinn til tveggja
ríkisbanka.
Áform um víðtækara frelsi í
verslunarmálum runnu út í
sandinn þegar hætt var við að
sækja um inngöngu í EBE, en
ýmsir ráðherrar viðreisnar-
stjórnarinnar höfðu mikinn
áhuga á að Island fengi þar
fulla aðild snemma á 7. ára-
tugnum. Það dróst hins vegar
af einhverjunt ástæðum að fá
inngöngu í EFTA og úr þeirri
aðild varð fyrst árið 1970, 10
árum eftir stofnun þess og 9
árum eftir að Finnland hafði í
reynd fengið þar inngöngu.
Framsóknarflokkurinn var
mjög hlynntur inngöngunni í
EFTA.
Það kom síðan í verkahring
vinstri stjórnarinnar að gera
fríverslunarsamning við EBE
árið 1972.
Rlkistjórnin sigraði í
þessari lotu en með
umtalsverðum
kostnaði I
„hugmyndafræðinni".
97