Siglfirðingur - 16.12.1955, Blaðsíða 1

Útgerðarmál
Á fundi Rótaryklúbbs Siglufjarðar nú nýlega flutti Sigurður Jóns-
son, framkvæmdastjóri ríkisverksmiðjanna og Bæjarútgerðarinnar
hér, skilmerkilegt erindi um útgerðarmálin. — „Siglfirðingur" hefur
fengið leyfi til að flytja smáútdrátt úr þessu glögga og greinargóða
erindi og fer bað hér á eftir.
Undanfarnar vikur hafa horfurnar
í efnahagsmálum okkar islendinga
verið mikið ræddar og vaxandi ótti
hefir gripið um sig vegna stórversn-
andi gjaídeyrisafkomu landsins. Þarf
cngan, sem til þekkir, að undra þessa
öfugþróun. Síðan verkfallinu lauk í
aprílmánuði síðastliðnum hefir verð-
hækkunaraldan, sem reynt hefir
verið að ljerjast við hin síðari ár,
flætt yfir landið, og á eftir að lama
alla framleiðslu okkar, ef ekki verður
gripið til einhverra róttækra aðgerða
til úrbóta.
Um 95% af útfhitningsverzluninni
byggist á sölu sjávarafurða. Sjávar-
útgerðin er því undirstaða tilveru
okkar, og afkoma hennar verður
fyrst og fremst að tryggja. Nú er
reynslan sú, að útgeröin er algjör-
lega háð afurðaverði á erlendum
markaði, og getur því ekki velt birgð-
unum af auknum liikostnaði lieima
fyrir yfir á herðar erlendra kaup-
enda.Það segir sig sjálft, að ef fram-
leiðslan á að geta risið undir hinúm
aukna tilkostnaði, þarf annað hvort
að fást hærra verð fyrir afurðirnar
á heimsmarkaðinum, eða framleiðsl-
an og vinnuafköstin að aukast til
mikilla muna. Því miður bendir
ekkert til þess, eins og er, að svo
verði. Samkeppni um sölu fiskafurða
er geysihörð og keppinautar okkar
leggja áherzlu á að bjóða vörur sínar
á sem lægstu verði. Á þessu ári hefir
t.d. freðfiskur og skreið lækkað á
lieimsmarkaðinum vegna samkeppni
og aukinnar framleiðslu, og allar
líkur benda til þess, að saltfiskurinn
lækki í verði eftir áramótin, en verð
Falleg vinargjöf
Vinarbær Siglufjarðar í Dan-
mörku, bærinn Herning á Jótlandi
hefur fært Siglufjarðarbæ að gjöf
11 metra hátt og vellimað jóla-
tré. Var það afhent Siglufjarðar-
bæ s.l. sunnudag ljósum prýtt að
aflokinni messugjörð.
Pormaður Norrænafélagsdeild-
arinnar hér, Sigurður Gunnlaugs-
son afhenti tréð og flutti um leið
stut ávarp með kveðju og árn-
aðaróskum frá gefanda.
Við gjöfinni tók forseti bæjar-
stjórnar 'Baldur Eiríksson, og
þakkaði fyrir hönd bæjarins með
stuttri ræðu þessa myndarlegu
vinargjöf.
Kirkjukór Siglufjarðar, undir
stjórn Páls Erlendssonar söng
sálma á undan og eftir.
á saltfiski hefir verið hagstætt á
þessu ári. Reynsla undanfarinna ára
sýnir, að ekki er hægt að gera ráð
fyrir því, að vinnuafköstin aukizt
frá því sem nú er, að óbreyttum
aðstæðum.
Undirstaðanu ndir sjávarútveg-
inum eru vélbátarnir og togararnir.
Við skulum nú athuga lauslega
hvernig rekstur þeirra hefir gengið
undanfarin ár.
Á árinu 1950 var svo komið, að
vélbátaeigendur voru flestir orðnir
gjaldþrota vegna aflabrests undan-
farinna ára. Þorskafli liafi farið
þverrandi og síldveiðin fyrir Norður-
landi hafði brugðizt undanfarin sum-
ur, en síldveiðarnar liöfðu einmitt
verið aðalundirstaða vélbátaútgerðar-
innar. Var þá horfið að því neyðar-
úrræði að stofna til skuldaskilasjóðs
bátaútvegsins, það er að segja, að
hluti af skuldum útgerðarmanna var
strikaður út, en nokkur hluti skuld-
anna síðan veittur sem föst lán með
vægum afborgunum.
Allt frá stríðslokum hafði verð á
fiski bátaflotans verið lialdið uppi
með uppbótum úr ríkissjóði, hin svo-
nefnda fiskábyrgð. Vorið 1950 var
lækkað gengi íslenzku krónunnar, og
var þá fiskábyrgðin felld niður.
I ársbyrjun 1951 töldu vélabátaút-
gerðarmenn sig ekki geta gert út
skip sín með því íiskverði, sem þá
var í gildi, og var ekki annað sýnna
en að rekstur bátanna stöðvaðist. Þá
varð það úr, að stofnað var til hins
svonefnda bátagjaldeyris, sem svo
mjög er umdeildur. Fengu útgerðar-
menn vélbátanna helming af fob and-
virði aflans til ráðstöfunar (síld og
lýsi undanskilið), en þennan gjald-
eyri seldu þeir síðan með 60% álagi.
Það þýðir að úr fob. útflutningsverð-
mæti bátafisks fæst 30% viðbótar7
greiðsla í bátagjaldeyri.
Fyrir nokkru var haldinn aðal-
fundur Landssambands ísl. útvegs-
manna i Reykjavík. Aðalmál þessa
fundar var rekstrargrundvöllur vél-
báta og togara á næsta ári. Voru full-
trúarnir á einu máli um það, að ekki
væri rekstrargrundvöllur fyrir þessi
skip að óbreyttum aðstæðum, eftir að
allur tilkostnaður hefði stórhækkað,
og fram undan væru stórfelldar kaup-
fiækkanir á sjó og landi vegna visi-
töluhækkunar.
Vélbátaeigendur standa þó mun
betur að vígi heldur en útgerðarmenn
togaranna. Veldur því einkum, að við
rýmkun landhelginnar hefir aflamagn
vélbátanna á vetrarvertíð sunnan-
lands stóraukizt, og að bátagjaldeyrir-
inn gefur miklar tekjur. Vélbátaeig-
endur eru samtaka og má gera ráð
fyrir því, að þeir liefji ekki róðra á
iiæsta ári, nema að þeir fái viðunandi
grundvöll fyrir rekstri bátanna.
öðru ináli er að gegna um út-
gerðarmenn togaranna. Meirililutir
togaraflotans er í eign bæja að öllu
eða einhverju leyti, þar sem kapp er
lagt á það, að útgerðin stöðvist ekki
vegna atvinnuástandsins á viðkom-
andi stöðum. Það er því miklu erfið-
ara fyrir þessa aðilja að gera rót-
tækar ráðstafnir til úrbóta.
Fyrstu árin, sem nýsköpunartog-
ararnir voru reknir, stunduðu þeir
nær eingöngu ísfiskveiðar og seldu
aflann til Bretlands og Þýzkalands.
Sölurnar voru sæmilegar til að byrja
með^en brátt fór að halla undan fæti
yegna þess, að bæði Bretar og Þjóð-
verjar lögðu kapp á það að verða
sjálfum sér nógir og byggðu marga
nýja, fullkomna togara. Þetta leiddi
að sjálfsögou af sér aukið framboð
á fiski. Afkoman í þessum söluferðum
varð því sífellt verri, og þjóðhagslega
séð átti togaraútgerðin j)á lítinn til-
verurétt, því að sáralílil atvinna skap
aðist í landi af rekstri þeirra. Tog-
arasjómennirnir höfðu að vísu all-
góðar tekjur, en þær voru of dýru
verði keyptar.
Þegar svo löndunarbann brezku
togaraeigendanna skall á, var farið
út á nýjar brautir og fiskurinn verk-
aður að mestu heima. Lögð var
áherzla á skreiðarverkun og fryst-
ingu, eftir því sem tök voru á. Þá
var og lögð meiri áherzla á salt-
fiskverzlun, en eins og kunnugt er
var saltfiskverkunin aðalundirstaða
atvinnulífs okkar Islendinga fram að
heimisstyrjöldinni síðari, en lagðist
nú niður í nokkur ár. Við þetta skap-
aðist mikil vinna í landi og má segja,
að útgerð togara á þessum grund-
velli hafi skapað þóttaskil í atvinnu-
lífi margra bæjanfélaga.
Undanfarin ár hefur mestur hluti
togaraflotans verið rekinn með stór-
kostlegu tapi. Veldur því mestu hve
allur tilköstnaður hefir stóraukizt
samfara minnkandi afla á vetrarver-
tíð vegna útfærslu landhelginnar. —
Vegna hins háa tilkostnaðar og háa
kaupgjalds í landi hefir verð það,
sem togararnir fá fyrir fiskinn verið
alltof lágt. Áður en bátagjaldeyririnn
var settur á, var sama verð greitt
fyrir togarafisk og bátafisk, og að
sjálfsögðu mæla engin rök með því,
að hér sé gerður stórkostlegur mis-
munúr, en eins og nú er, er kr. 0,50
hærra verð á bátafiski en togarafiski.
Snemma á árinu 1954 var svo
komið, að togaraflotinn var að stöðv-
ast vegna taprekstrar. Var þá kjörin
nefnd á Alþingi til að rannsaka af-
komu togaranna. — Hún skilaði áliti
dagsettu 2. júlí 1954 og komst að
þeirri niðurstöðu, að rekstrartap,
sem rétt væri að miða við hjá hverj-
um meðaltogara væri um lcr. 950.000
á ári með fyrningu.
Sú eina úrbót, sem fékkst í þessu
máli var, að gefin voru út bráða-
birgðalög um að greiða hverjum tog-
ara rekstrarstyrk, (hinn alkunna bíla-
skatt) kr. 2.000,00 á dag, frá 1. ágúst
1954. Nemur þessi upphæð um kr.
000.000,00 á ári miðað við 10 mán-
aða úthald.
1 september 1954 voru, sem kunn-
ugt er, gerðir nýir kjarasamningar
við skipverja á togurunum, fyrst við
háseta, kyndara og matsveina, og
síðar við alla yfirmenn. Við þetta
hækkaði kaupið um 25—30%, eða
sem næst kr. 600.000 á ári. Rekstrar-
styrkurinn, sem í rauninni er enginn
styrkur, fór því allur í hækkað kaup
skipverja.
Rekstrargrundvöllur togaranna lief-
ir enn stórversnað frá því á árinu
1954, vegna þess að á undanförnum
mánuðum hefir öll vinna í landi
stórhækkað, svo og öll þjónusta, sem
útgerðin þarf á að halda vegna við-
lialds, veiðarfæra ojþ.h.
Togararnir eru afkastamastu at-
f
Viggó Guðbrandsson
Hann varð bráðkvaddur seinni
hluta dags 7. þ.m.
Hann kenndi sjúkdóms fyrir
nokkrum árum, og þó hann fengi
smávægisbót á honum, var heilsa
hans ávallt á veikum þræði. —
Viggó var, meðan heilsan leyfði,
með afbrigðum duglegur maður
og hagur vel.
Dagleg geðprýði hans var við-
jafnað. Trygglyndur vinum sín-
um, enda vinsæll.
Prúður heimilisfaðir, enda sár
harmur kveðinn að ekkju hans,
Guðlaugu Steingrímsdóttur, —
ágætri konu, og börnum hans nú-
lifandi, fjórum, öllum uppkomn-
um.
Viggó minnast vinir hans ávallt
með hlýjum hug.
Blessuð sé minning hans.
Glæsðlegur fundur
Fundur var haldinn í félagi
Sjálfstæðismanna í húseign fé-
lagsins Grundargötu 11.
Formaður hússtjórnar Óli
Blöndal gaf ýtarlega skýrslu um
kaup á húseigninni Grundargötu
11. '
'Rætt var mikið um vetrarstarf-
semina. Var mikill áhugi hjá fé-
lagsmönnum að hefja nú þegar
fjölbreytta félagsstarfsemi. Var
ákveðið að fjölga fundum og
hafa í sambandi við þá ýmislegt
til skemmtunar og fróðleiks, og
verður næsti fundur þriðjudaginn
10. jan. 1956.
Ólafur Ragnars bæjarfulltrúi
hreyfði nokkrum bæjarmálum.
vinnutæki okkar Islendinga á sínu
sviði. Skýrslur sýna, að á síðastliðnu
ári var afli 300 mótorbáta 174 þús-
und smálestir, en afli 42 togara 163
þúsund smálestir. Við bátana störf-
uðu 3000 manns en við togarana 1300
manns. Ef togararnir liefðu fengið
sama verð fyrir fiskinn undanfarin
3 ár og vélbátarnir, þá hefðu þessar
auknu tekjur numið um 2 milljónum
króna á ári á hvern togara. Þá liefði
ekki þurft að kvarta yfir slæmri
rekstra rafkomu foga ra nna.
Reiikna má með því, að nú sé út-
gerðarkostnaður togara, sem stundar
ísfiskveiðar, um 660 þúsund krónur
á mánuði miðað við meðalafla, og
eru afskriftir þá innifaldar, en kostn-
aðurinn skiptist eitthvað á þessa leið:
Kaup skipevrja ........ kr. 230.000,00
Fæði .................. — 33.000,00
Olía .................. r— 90.000,00
Viðhaldskostnaður ..... —: 50.000,00
Veiðarfæri ............ — 75.000,00
Tryggingar ............ — 30.000,00
ls .................... — 17.500,00
Uppsk.kostn. o.fl...... — 40.000,00
Ýmis vinna ............ — 15.000,00
Vextir af lánum ....... — 32.000,00
Ýmis fastakostnaður ... — 18.000,00
Kr. 630.000,00
Fyrningar .............. — 30.000,00
Kr. 660.000,00
(Framhald á 2. síðu)