Morgunblaðið - 02.06.2011, Blaðsíða 17

Morgunblaðið - 02.06.2011, Blaðsíða 17
17 MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 2. JÚNÍ 2011 Gluggahreinsun Nú þegar sumarið hefur loksins gengið í garð og ferðafólkinu fjölgar ört í miðborginni er mikil- vægt að gluggar verslana séu hreinir. Konan er hér að þrífa glugga Hönnu, verslunar með íslenska hönnun. Eggert Í kjölfar bankahrunsins haust- ið 2008 var talin hætta á miklum fjármagnsflótta. Seðlabanki Ís- lands fékk því í nóvember 2008 tímabundna heimild til að setja reglur um fjármagnshreyfingar inn og út úr landinu. Í október 2009 var létt á fjármagnshöft- unum með því að leyfa frjálst flæði fjármagns sem notað er til fjárfestinga innanlands. Nú hef- ur verið lagt fram frumvarp til að lögfesta reglur Seðlabankans um fjármagnshreyfingar út úr hagkerfinu. Í frumvarpinu eru fjármagnshöftin kölluð gjaldeyrishöft jafnvel þótt þau nái ekki til vöru- og þjónustuviðskipta. Engar takmark- anir hafa verið á greiðslu vaxta og arðs út úr hagkerfinu, þar sem slíkar greiðslur flokkast ekki sem fjármagnsviðskipti. Kostir og gallar hafta Kosturinn við gjaldeyrishöft er að hægt er að tryggja meiri gengisstöðuleika og sam- keppnishæft gengi gjaldmiðilsins á sama tíma og verðbólgu er haldið í skefjum. Auk þess gera höftin mögulegt að hafa vaxtastigið lægra til að örva vöxt raunhagkerfisins. Hag- vaxtaráhrifin af lægra vaxtastigi og meiri stöðugleiki en ella er talið af mörgum vega upp viðskiptakostnaðinn sem fellur á at- vinnulífið vegna gjaldeyrishafta. Áhersla AGS á háa stýrivexti allt frá því að höftin voru innleidd hefur því miður dregið veru- lega úr ávinningum af þeim fyrir íslenskt efnahagslíf. Gallinn við gjaldeyrishöft er nei- kvæð viðbrögð á alþjóðalánamörkuðum. Reynslan sýnir að neikvæðu viðbrögðin rista ekki djúpt og lánshæfismatið hækkar fljót- lega aftur þegar gengisstöðugleiki hefur náðst. Auk þess býr of lágt gengi gjaldmiðils til mikinn tekjuauka hjá útflutningsfyrir- tækjum sem veldur verðbólguþrýstingi. Draga má úr þrýstingnum með því að skatt- leggja þann hluta tekjuaukans sem er til kominn vegna of lágs gengis. Hagfræðingar eru ekki sammála um hvort sé skilvirkara gjaldeyrishöft í formi reglna eða skattlagningar á t.d. útstreymi fjár- magns. Með því að innleiða gjaldeyrishöft í formi reglna getur Seðlabank- inn haft meiri stjórn á magninu sem kemur inn á gjaldeyris- skiptamarkaðinn. Þessu eru öf- ugt farið með gjaldeyrishöft í formi skattlagningar en þá hef- ur skatturinn áhrif á hvaða verð er greitt fyrir gjaldmiðilinn. Reynslan sýnir að lönd sem neyðast til að takmarka út- streymi fjármagns eftir banka- hrun grípa yfirleitt fyrst til boða og banna til að takmarka það magn sem fjármagnseig- endur geta komið úr landi. Jafnframt er algengt að hefja afnám gjald- eyrishafta í formi reglna með því að skipta yfir í skattlagningu. Skattinn er hægt að lækka með því að fjárfesta til lengri tíma í at- vinnulífinu áður en fjármagnið er flutt út. Gjaldeyrishöft í formi skattlagningar eru vin- sæl, þar sem erfiðara er fyrir stjórn- málamenn að hafa bein afskipti af þeim. Auk þess leikur markaðurinn stærra hlutverk við verðmyndun þegar lagður er skattur á fjár- magnshreyfingar. Gjaldeyrishöft í formi reglna sem takmarka magn gjaldmiðilsins á gjaldeyrismörkuðum draga hins vegar mun meira úr hættunni á gengishruni. Uppboðsmarkaður Áætlun Seðlabankans um afnám gjaldeyr- ishafta er í megindráttum tvískipt. Í fyrri áfanga verður tekið á vanda sem skapast hef- ur vegna svokallaðra aflandskróna sem talið er að nemi um 465 milljörðum. Í síðari áfanga er ætlunin að losa um höft á aðrar krónueignir. Leysa á aflandskrónuvandann með uppboðsmarkaði fyrir gjaldeyri, þar sem takmarkað magn er boðið fram hverju sinni. Uppboðsmarkaðurinn fer þannig fram að Seðlabankinn býður fyrst upp gjaldeyri til eigenda aflandskróna. Aflandskrónurnar verða að því loknu boðnar í útboði til eigenda erlends gjaldeyris sem hafa áhuga á að fjár- festa til lengri tíma í ríkisskuldabréfum eða íslensku atvinnulífi. Kosturinn við uppboðsmarkað fyrir gjald- eyri er þrenns konar: 1) Hann gefur til kynna hversu mikill þrýstingur er í raun og veru á krónuna vegna aflandskrónuvandans. Slíkar upplýsingar eru nauðsynlegar til að geta metið hversu hratt er hægt að aflétta höftunum án þess að til umtalsverðar gengislækkunar komi. 2) Forsendan fyrir hinum svokallaða af- landsmarkaði með krónur verður ekki lengur til staðar en hann hefur verið ógagnsær og torveldað upplýsingaöflun um aflandskrónu- vandann. 3) Seðlabankinn getur lagt á skatt á upp- boðsviðskiptin til tekjuöflunar fyrir ríkissjóð. Seðlabankinn getur jafnframt aukið framboð af ódýru fjármagni til atvinnulífsins með því að lækka skattinn hafi fjármagnið verið not- að til fjárfestinga í ákveðinn tíma áður en til útstreymis kom. Vandamálið við útfærslu Seðlabankans á uppboðsmarkaðinum er að krónumagnið sem viðskiptaaðilar mega eiga viðskipti með (15 milljarðar) er of takmarkað til að eðlilegt markaðsverð myndist. Auk þess liggur ekki fyrir tímasett áætlun um hversu mikið magn verður boðið upp hverju sinni þar til aflands- krónuvandinn er leystur. Bankinn telur nauðsynlegt að takmarka magnið til að draga úr hættu á óstöðugleika í lausafjárstöðu bankanna og á skuldabréfamarkaði. Öllum er frjálst að bjóða í 15 milljarðana og ættu til- boðin að gefa nokkuð góða mynd af þrýst- ingnum á krónuna, þ.e. hversu mikið magn eigendur aflandskróna vilja losa út úr hag- kerfinu. Áætlunin um afnám gjaldeyrishafta gengur fyrst og fremst út á að takmarka magn aflandskróna sem fara á uppboðs- markað í stað þess að reyna að hafa áhrif á magnið til lækkunar með nógu háum skatti. Eftir að fjármagnshöftin voru innleidd í nóv- ember 2008 fór gengi aflandskróna lægst í 50% af hinu skráða gengi krónunnar. Skattur sem næmi mismuninum á skráðu gengi og aflandskrónugenginu myndi draga verulega úr magninu sem kæmi inn á markaðinn. Of margar krónur Magntakmarkanir á uppboðsmarkaði og reglur um útstreymi fjármagns, sem nú á að leiða í lög til loka árs 2015, benda til þess að Seðlabankinn telji afar erfitt að afnema höft- in án þess að gengi krónunnar lækki umtals- vert. Ástæðan er alltof mikið magn króna í umferð. Krónur sem búnar voru til með lán- um til kaupa á bólueignum. Lánin voru fjár- mögnuð með útgáfu innlendra verðbréfa sem ekki hafa lækkað í verði þrátt fyrir að eign- irnar sem áttu að standa undir lánveiting- unum/verðbréfunum hafi hrunið í verði (hlutabréf) eða lækkað (fasteignaverð). Í um- ferð eru því verðbréf og innistæður sem urðu til í bóluhagkerfi sem sprakk án þess að verðmæti þeirra hafi lækkað. Þessum eign- um á m.a. að umbreyta í erlendan gjaldeyri á uppboðsmarkaði og allar líkur eru á gengis- hrapi nema þær fari mjög hægt og með mikl- um afföllum út úr hagkerfinu. Annað gengis- hrun mun þurrka upp eignir mörg þúsund heimila og fyrirtækja sem eru með verð- tryggð lán og óverðtryggðar tekjur. Sveigjanleiki Ef Seðlabankinn á að geta brugðist við sí- breytilegum aðstæðum á gjaldeyrismarkaði þarf að geta verið sveigjanleiki. Seðlabank- inn hefur átt erfitt með að bregðast við gluf- um í reglum um gjaldeyrishöft og vandinn mun aukast þegar farið verður í afnám hafta. Það er því ekki hægt að samþykkja lögleið- ingu reglna sem takmarka fjármagns- útstreymi jafnvel þótt maður sé sammála nauðsyn hafta á útstreymi fjármagns eins og aflandskróna. Alþingi hefur í lögum um Seðlabanka Íslands skilgreint markmið pen- ingastefnunnar, stjórntæki bankans og falið bankanum framkvæmd peningastefnunnar. Það samrýmist því ekki lögum um Seðla- banka Íslands að leiða framkvæmd fjár- magnshafta í lög. Lögleiðing reglna um fjár- magnshreyfingar út úr hagkerfinu skerðir sjálfstæði Seðlabankans, dregur úr sveigjan- leika við afnám haftanna og eykur hættuna á óeðlilegum afskiptum stjórnmálamanna af framkvæmd hennar. Eftir Lilju Mósesdóttur » Seðlabankinn hefur átt erfitt með að bregðast við glufum í reglum um gjaldeyrishöft og vandinn mun aukast þegar farið verður í afnám hafta. Lilja Mósesdóttir Höfundur er þingmaður. Höft til varnar nýju hruni Bjarni Benedikts- son er orðljótur á for- síðu Morgunblaðsins miðvikudaginn 1. júní. Þar kallar hann Vinstrihreyfinguna – grænt framboð gólf- mottu. Ummælin voru látin falla eftir fund í utanríkismálanefnd Alþingis þar sem fulltrúar VG höfðu bókað andmæli gegn hernaði NATÓ í Líbíu. Mér skilst að Bjarni Benedikts- son og flokkur hans séu sammála þeim hernaði. Það eigi einnig við um aðra stjórnmálaflokka á Alþingi að undanskildri Vinstrihreyfingunni – grænu framboði. En skyldi af- staða okkar til loftárása í Líbíu og aðildar að NATÓ vera ástæðan fyr- ir því að Bjarni Benediktsson velur okkur smánaryrði? Nei, gagnrýnin er ekki á málefnalegum forsendum, ekki vegna þess að Bjarni sé okkur ósammála efnislega. Það sem ergir Bjarna er að Vinstri græn séu ekki reiðubúin að slíta stjórnarsamstarf- inu við Samfylkinguna vegna ágreinings um þetta efni. Ef það nú væri svo að stjórnarslit yrðu til þess að NATÓ hætti hernaði í Líb- íu eða Ísland gengi úr NATÓ mætti vissulega segja að VG léti stjórn- arsetu skipta sig meira máli en málefnið. En svo er ekki. Ekkert myndi breytast hvað NATÓ áhrær- ir við brotthvarf VG úr stjórninni að því und- anskildu að stuðning- urinn við hern- aðarbandalagið yrði eindregnari í Stjórn- arráðinu. Þá stendur eftir það sem frétt Morg- unblaðsins í gær fjallaði raunverulega um: Formaður Sjálf- stæðisflokksins skammar VG fyrir að slíta ekki stjórnarsamstarfinu. Þessi afstaða er í fullu samræmi við fyrri ummæli formannsins en við atkvæðagreiðslu á Alþingi um van- traust á sitjandi ríkisstjórn sagði Bjarni Benediktsson að engu máli skipti á hvaða forsendum þingmenn greiddu tillögu hans um vantraust atkvæði, bara að þeir samþykktu hana; með öðrum orðum, bara að menn létu nota sig til að koma rík- isstjórninni frá. Á hvaða forsendum það væri gert eða hverjar yrðu af- leiðingarnar skipti engu máli. Gólf- tuskuhugsunarháttur virðist standa gífuryrðamanninum í brú Sjálf- stæðisflokksins nærri. Eftir Ögmund Jónasson Ögmundur Jónasson » Þessi afstaða er í fullu samræmi við fyrri ummæli formanns- ins … Höfundur er þingmaður og ráðherra. Orðljótur formaður Sjálfstæðisflokksins

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.