Morgunblaðið - 03.06.2011, Síða 16

16 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 3. JÚNÍ 2011
Að undanförnu hef-
ur mikil umræða verið
um mikla notkun geð-
lyfja á Íslandi. Í þeirri
umræðu kemur oftast
fram að sjúklingurinn
eða notandi þjónust-
unnar verður að hafa
val þegar hann leitar
aðstoðar. Því miður er
ekki hægt að segja að
þetta val sé svo aug-
ljóst, því á meðan kerf-
ið er þannig uppbyggt að notandinn
byrjar á því að fara til læknis, sem
býr yfir þekkingu á lyfjum og einn
má gefa út lyfseðil, þá eru lyf yf-
irleitt fyrsta valið. Með þessu er ég
ekki að segja að allir læknar gefi
bara lyf því ég veit að sumir eru
duglegir að vísa á aðrar leiðir eða
önnur úrræði. En alla jafna er það
svo að notandinn byrjar á að fá lyf
og síðan er athugað með annan
stuðning eins og samtalsmeðferð, fé-
lagslegan stuðning og fleira. Ég vil
meina að þetta ætti að vera á hinn
veginn, það ætti að láta reyna á alla
mögulega aðstoð og stuðning áður
en lyfin eru gefin. Þannig væri hægt
að hjálpa mörgum einstaklingum að
ná bata án lyfja og notkun geðlyfja
myndi því minnka. Þvert á það sem
Kristinn Tómasson, formaður Geð-
læknafélagsins, segir í viðtali í
Fréttatímanum 27.-29. maí sl. þá tel
ég að þetta fyrirkomulag væri væn-
legra fyrir notendur þjónustunnar
og sparnaður fyrir þjóðfélagið.
Fækkun innlagna á geðdeildir síð-
ustu 40-50 ár er ekki bara vegna
þróunar geðlæknismeðferðar heldur
vegna þess að geðdeildarplássum
hefur farið fækkandi. Ég tek fram
að ég er ekki á móti lyfjum ef þau
eru gefin og tekin að vel athuguðu
máli og eftir að allt annað hefur ver-
ið reynt. Ég veit bara svo mörg
dæmi um hið gagnstæða og fyrir
marga notendur hefur það valdið
þeim miklum erfiðleikum og jafnvel
vanlíðan og haldið þeim frá vinnu og
annarri virkni.
Í 3. grein laga um réttindi sjúk-
linga segir að „sjúklingur eigi rétt á
fullkomnustu heilbrigðisþjónustu
sem á hverjum tíma er völ á að
veita“. Hvað er fullkomin heilbrigð-
isþjónusta og hver
ákveður hvenær hún er
fullkomin? Flestir
þeirra sjúklinga og/eða
notenda þjónustunnar
sem leita til mín eru á
því að nýta mætti aðrar
leiðir mun fyrr og
meira og draga mætti
úr lyfjanotkun í heil-
brigðiskerfinu. Þeir
nefna leiðir eins og
hreyfingu, líkamsrækt,
samtalsmeðferð, fé-
lagslegan stuðning, lið-
veislu, viðtöl við fólk
með reynslu og námskeið eða
fræðslu.
En hvað þarf að gerast til að þess-
ar leiðir komi fyrr inn í ferlið? Á að
niðurgreiða þjónustu sálfræðinga
og/eða að fjölga fagstéttum á heilsu-
gæslustöðvum? Eða er það ekki
nóg?
Svo við höldum okkur við lög um
réttindi sjúklinga þá segir í 5. grein
að sjúklingur eigi rétt á upplýs-
ingum um:
a. heilsufar, þar á meðal læknis-
fræðilegar upplýsingar um ástand
og batahorfur,
b. fyrirhugaða meðferð ásamt
upplýsingum um framgang hennar,
áhættu og gagnsemi,
c. önnur hugsanleg úrræði en
fyrirhugaða meðferð og afleiðingar
þess ef ekkert verður að hafst,
d. möguleika á að leita álits ann-
ars læknis eða annarra heilbrigð-
isstarfsmanna eftir því sem við á um
meðferð, ástand og batahorfur.
Að mínu viti þurfa allir að taka sig
á. Alþingi þarf að samþykkja breyt-
ingar, fagaðilar verða að upplýsa
sjúklinga og sjúklingar og aðrir not-
endur þjónustunnar sem það geta
verða að kynna sér réttindin og biðja
um upplýsingar og/eða aðra aðstoð.
Virðum rétt og aukum
val sjúklinga til að hafa
áhrif á eigin meðferð
Eftir Bergþór G.
Böðvarsson » Fækkun innlagna á
geðdeildir síðustu
40-50 ár er ekki bara
vegna þróunar geðlækn-
ismeðferðar heldur
vegna þess að
geðdeildarplássum hef-
ur farið fækkandi.
Bergþór G.
Böðvarsson
Höfundur starfar sem fulltrúi
notenda geðsviðs LSH.
Ég skrifaði pistil
sem birtur var í Morg-
unblaðinu um miðjan
desember síðastliðinn
um það ófremdar-
ástand sem ríkir í
fangelsismálum á Ís-
landi. Þar kom ég laus-
lega inn á hvað Evr-
ópureglur gera okkur
þungt í vöfum að vísa
erlendum ríkisborg-
urum úr landi sem
brjóta af sér hér heima. Ekki að það
eitt og sér leysi málið en allt telur.
Töluverð umræða var um þau mál í
fjölmiðlum í kjölfarið hvort sem mín
skrif kveiktu þá umræðu eða eitt-
hvað annað. En ég fjallaði líka og
ekki síður um staðsetningu nýs
fangelsis í sama pistli þar sem ég
taldi það vera óráðsíu og bruðl að
byggja nýtt fangelsi á höfuðborg-
arsvæðinu.
Í stuttu máli snerust mín rök fyrir
því að halda áfram uppbyggingu á
Litla-Hrauni en ekki í Reykjavík um
það hversu dýrt það er að byggja
upp alla þá aðstöðu sem nú þegar er
til á Litla Hrauni, líka
á Hólmsheiði. Ég
minni lesendur þessara
skrifa á að við Íslend-
ingar erum bara 300
þúsund og við höfum
ekki efni á svona
stjórnendaminnis-
vörðum hingað og
þangað á kostnað rík-
isins. Á sama tíma og
ráðuneyti Ögmundar
Jónassonar kvartar
sáran yfir pen-
ingaskorti til að gera
bílfært fyrir höf-
uðborgarbúa í sumarbústaðinn fyrir
austan fjall hljótum við skattgreið-
endur að eiga rétt á að fá að sjá
muninn á því hvað kostar að byggja
nýtt fangelsi á Hólmsheiði á móti
viðbyggingu á Litla Hrauni og 20 til
30 klefa gæsluvarðhaldi í Reykjavík,
sem hægt er að útbúa í nánast hvaða
iðnaðarhúsnæði sem er.
Eftirfarandi texti er tekin upp úr
skýrslu um fangelsismál frá 2010. „Í
heimildarákvæði 6. gr. fjárlaga 2010
kemur fram að fjármálaráðherra sé
heimilt selja Hegningarhúsið og
fangelsið í Kópavogi, ásamt því að
kaupa eða leigja hentugt húsnæði
fyrir gæsluvarðhald á höfuðborg-
arsvæðinu.“ Í Fréttablaðinu 11. apr.
sl. var talað um 1,5 milljarða í bygg-
ingarkostnað við nýja fangelsið og
við vitum það öll af reynslu að sá
byggingarkostnaður fer í 2,5 millj-
arða ef ekki meira. Fyrir tilstilli
þessara skýjaborga verður svo aldr-
ei neitt úr neinu vegna þess að þetta
er svo dýrt að okkar litla hagkerfi
stendur ekki undir því. Og á meðan
stjórnendur láta sig dreyma um
minnisvarðann sem við höfum ekki
efni á, fjölgar þeim sem ekki geta af-
plánað sinn dóm vegna plássleysis.
Bara það eitt er ekki hægt að bjóða
fólki upp á. Hugsið ykkur mann-
eskju sem hefur eftir afbrot beygt
frá villu sinni og er jafnvel komin
með fjölskyldu. Þá er honum, löngu
síðar, kippt inn í fangelsi frá konu
og börnum í staðinn fyrir að geta af-
plánað strax.
Rökin sem ég hef séð fyrir ný-
byggingunni á Hólmsheiði hingað til
eru næsta haldlítil. Aðallega var
stuðst við kostnað af akstri milli
Eyrarbakka og Reykjavíkur. Sam-
kvæmt þeim útreikningum kostar
ekkert akstur lögfræðinga eða með
fanga til og frá Hólmsheiði. Sá akst-
ur er væntanlega frír. Í viðtali við
fangelsismálastjóra í sama blaði fyr-
ir nokkru voru rökin fyrir nýju fang-
elsi í Reykjavík ekki önnur fram
borin en að nauðsynlegt væri að
geta fært fanga á milli fangelsa ef
þyrfti að skipta upp hóp eða koma
erfiðum einstaklingum frá öðrum
föngum. Önnur rök voru ekki færð
fyrir fjárfestingu upp á eittþúsund
og fimmhundruð milljónir (sam-
kvæmt áðurnefndri kostnaðar-
áætlun). Fyrir utan að nú þegar er
hægt að skipta upp hópum ef ein-
hver vilji er til þess. Það þarf ekki
fjárfestingu upp á svona upphæðir
til þess.
Og meira úr áðurnefndri skýrslu
um fangelsismál frá 2010. „Aukin
hagkvæmni er talin felast í stærri
einingum og þar með fleiri fanga-
rýmum. Kostnaður á hvert rými
myndi lækka og hækkun árlegs
rekstrarkostnaðar verða í lág-
marki.“ Hvað er það í þessari setn-
ingu sem er svona erfitt að skilja?
Til hvers er eytt ómældum pen-
ingum í hagkvæmniathuganir og
ekki farið eftir þeim?
Hvað kostuðu teikningarnar sem
voru hugsaðar fyrir fangelsi í
Reykjavík og búið er að henda til
hliðar, eftir að skynsamir menn
ráku augun í hvílíka vitleysu átti að
framkvæma og stöðvuðu ráðahag-
inn? Eina ferðina enn eru fangels-
isyfirvöld staðin að því að henda
tugum milljóna í teikningar að
óskynsamlegri fjárfestingu. Allt, að
því er virðist, í einhverri þver-
móðsku að það skuli rísa nýtt fang-
elsi á höfuðborgarsvæðinu. Í það
minnsta gengur brösuglega að rétt-
læta þessa byggingu. Ég legg þá
spurningu fram fyrir ykkur sem fyr-
irhugið nú að fara með skattfé okkar
Íslendinga sem raun ber vitni.
Hvaða rök eru fyrir því að setja ekki
hluta af þessum peningum í áfram-
haldandi uppbyggingu á Litla-
Hrauni og byggja þar þennan klefa-
fjölda, fyrir miklu minni upphæðir
en fyrirhugað er að eyða í nýbygg-
inguna?
Og ef það hefur farið fram hjá ein-
hverjum þá er 2007 liðið og 2011
komið. Það þýðir að tími skyn-
samlegra fjárfestinga og heið-
arlegra vinnubragða, þar sem hagur
Íslands og Íslendinga er hafður í
fyrirrúmi, er runninn upp.
Meira um fangelsismál
Eftir Magnús
Vigni Árnason »Ég minni lesendur
þessara skrifa
á að við Íslendingar
erum bara 300 þúsund
og við höfum ekki efni
á svona stjórnenda-
minnisvörðum.
Magnús Vignir
Árnason
Höfundur er fangavörður.
Ég heyrði fréttamann segja
frá því í einum fjölmiðlinum að
Ásmundur Einar Daðason væri
genginn í Framsóknarflokkinn.
Það mátti greina að það fór um
fréttahaukinn. Frjálslyndi og
borgaraleg gildi eigi sem sé í
vök að verjast í Framsókn-
arflokknum eftir að hafa unnið
sér þar fylgi á síðustu öld.
Fréttamaðurinn tók síðan viðtal
við þingmann sem virtist sleg-
inn. Sá var Guðmundur Stein-
grímsson sem líkt og faðir hans,
en einkum afi, er frjálslyndur,
borgaralega þenkjandi og víð-
sýnn. Hann er sem sé stuðn-
ingsmaður Evrópusambandsins
og stóð gegn vantrausti á rík-
isstjórnina. Á hinn bóginn er
Ásmundur Einar allt í senn;
þröngsýnn, afturhaldssamur og
óborgaralegur. Hann berst gegn
Stór-Þýskalandi og bandaríkjum
þess. Hann barðist gegn Icesave
samningum Indriða og ráð-
herranna. Og honum hugnast
ekki frammistaða ríkisstjórn-
arinnar. Svo er nú það.
Einar S. Hálfdánarson
Frjálslyndir menn
og víðsýnir
Höfundur er hæstaréttarlögmaður
og löggiltur endurskoðandi.
Ólína Þorvarð-
ardóttir viðurkennir í
nýlegri bloggfærslu að
frumvarp sjáv-
arútvegsráðherra um
grundvallarbreytingar
á fiskveiðistjórn-
unarkerfinu þarfnist
breytinga. Samfylk-
ingin hafi hins vegar
samþykkt að frum-
varpið verði lagt fram
eins og það liggur fyrir
nú. Þetta eru merkileg sinnaskipti
Ólínu því stutt er síðan hún lýsti því
yfir að hún væri sátt við frumvarpið.
Mikil er vantrúin þegar einn helsti
forkólfur frumvarpsins er lagður á
flótta undan því áður en það er komið
til efnislegrar umræðu á Alþingi.
Málflutningur þingmannsins hefur
ítrekað vakið undrun á síðustu árum.
Fólk eins og Ólína, sem alltaf kann
og veit betur en allir aðrir, opinberar
oft eigin fákunnáttu með drambsemi.
Í bloggfærslu þann 30. maí sl. segir
hún m.a. í athugasemdum um frum-
varp sjávarútvegsráðherra: „Gjaldið
fyrir nýtingarsamningana er lágt,
það þyrfti að binda við vísitölu sölu-
verðmætis sjávarafurða eða verð-
tryggja með einhverjum hætti.“ Veit
þingmaðurinn ekki að gjaldið er föst
prósentutala framlegðar útgerðanna
(EBITDA)? Framlegð fyrirtækja
sveiflast eftir ótal breytum í rekstri
og er auðvitað ekki hægt að verð-
tryggja fremur en tekjur og gjöld!
Eru þetta mannréttindin?
Ólína fór hamförum eftir frétta-
flutning RÚV af sjávarútvegsmálum
nýverið, þar sem enginn fékkst til að
mæra frumvarpið hennar nema einn
trillukarl á Bakkafirði. Sá fagnaði að
vonum auknum veiðiheimildum til
strandveiðibáta enda var þetta einn
margra sem hafa selt veiðiheimildir
sínar og er nú að fá þær aftur að gjöf
frá ríkisstjórninni. Eru
þetta mannréttindin
sem Ólína hefur barist
fyrir í krossferð sinni?
Hvað með mannréttindi
þeirra þúsunda sem
starfa í sjávarútvegi?
Eða þeirra sem keypt
hafa af mönnum eins og
þessum á Bakkafirði?
Viðbrögð almennings
við kvótafrumvörpum
sjávarútvegsráðherra
einkennast fyrst og
fremst af undrun yfir
áformum um ríkisvæðingu, miðstýr-
ingu og ráðherraræði sem þar er
kveðið á um. Ummæli Ólínu í téðum
bloggpistli eru til merkis um að hún
er að uppgötva að hún hafi loks geng-
ið fram af fólki eftir tveggja ára
linnulausa ófrægingarherferð gegn
sjávarútveginum. Hún reynir nú sem
ákafast að teikna upp ýmsa fyrirvara
til þess að geta skotið sér undan
ábyrgð á frumvarpi sem vegur að
rekstrargrundvelli sjávarútvegsfyr-
irtækja um allt land.
Brunalyktin loðir lengi við
En hvað sem tautar og raular situr
Ólína skuldlaust uppi með þá ábyrgð
að hafa öðrum fremur kynt undir
ófriðarbálinu gegn sjávarútveginum.
Alþingi ber vonandi gæfu til að
slökkva það bál en brunalyktin á eft-
ir að loða við Ólínu löngu eftir að deil-
ur um sjávarútveg verða settar nið-
ur.
Mikil er vantrú
þín, Ólína
Eftir Pál
Steingrímsson
Páll
Steingrímsson
» Fólk eins og Ólína,
sem alltaf kann og
veit betur en allir aðrir,
opinberar oft eigin fá-
kunnáttu með dramb-
semi.
Höfundur er sjómaður.
Morgunblaðið birtir alla útgáfudaga aðsendar umræðugreinar frá
lesendum. Blaðið áskilur sér rétt til að hafna greinum, stytta texta í
samráði við höfunda og ákveða hvort grein birtist í umræðunni eða í
bréfum til blaðsins.
Blaðið birtir ekki greinar, sem eru skrifaðar fyrst og fremst til að
kynna starfsemi einstakra stofnana, fyrirtækja eða samtaka eða til að
kynna viðburði, svo sem fundi og ráðstefnur.
Móttaka aðsendra greina