Morgunblaðið - 04.06.2011, Síða 44

44 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 4. JÚNÍ 2011
Reykjavík Art Gallery bryddar
í sumar upp á þeirri nýbreytni
að halda tvær sýningar sam-
tímis í tveimur aðskildum söl-
um í húsakynnum gallerísins á
Skúlagötu 50. Í rauða salnum
verða sýningar upprennandi
listamanna sem eru að skapa
sér nafn en í stóra salnum sýna
þekktari listamenn verk sín.
Það eru listmálararnir Ásta R.
Ólafsdóttir og Bjarni Sigur-
björnsson sem ríða á vaðið nk. laugardag, Ásta
sýnir akrýlmyndir í rauða salnum en Bjarni olíu-
málverk í þeim stóra. Sameiginleg yfirskrift sýn-
inganna beggja er Fegurðin og fíflið. Báðar sýn-
ingarnar verða opnaðar laugardaginn 4. júní.
Myndlist
Tvær sýningar:
Fegurðin og fíflið
Eitt verkanna á
sýningunni.
Spilmenn Ríkínís ríða á vaðið í
sumartónleikaröð Gljúfra-
steins sunnudaginn 5. júní
2011 kl. 16. Spilmennirnir
munu syngja og leika þjóðlög á
langspil, hörpu, gígju, gems-
horn og symfón. Viðfangsefni
Spilmanna hefur verið flutn-
ingur tónlistar úr íslenskum
bókum og handritum með
hljóðfærum sem vitað er að til
voru á Íslandi fyrr á öldum.
Hvort tónlistin hljómar eins og þá er alls óvíst, en
sá hljómur sem verður til þegar sungið er og leik-
ið á þessi gömlu hljóðfæri kveikir tilfinningu í
brjóstinu líkt og sofinn strengur sé sleginn að
nýju. Aðgangseyrir er 1.000 krónur .
Tónlist
Spilmenn Ríkínís á
Gljúfrasteini
Spilað verður á
langspil.
Frum er nútímatónlist-
arhátíð sem haldin er á
Kjarvalsstöðum í júní ár
hvert. Megináhersla há-
tíðarinnar er að kynna
meistaraverk nútíma-
tónbókmenntanna fyrir
tónlistarunnendum,
verk sem þegar hafa
sett mark sitt á tónlist-
arsöguna en eru þó sjaldheyrð í tónleikahúsum
Reykjavíkur. Kammerhópurinn Adapter stendur
að Frum-hátíðinni í samvinnu við Listasafn
Reykjavíkur. Sýningar Listasafnsins skapa
skemmtilega umgjörð fyrir tónlistina og gefa
áheyrendum tækifæri á að upplifa nýja tónlist í
víðara samhengi.
Tónlist
Tónlistarhátíð á
Kjarvalsstöðum
Kammerhópurinn Adapter.
Díana Rós A. Rivera
diana@mbl.is
Gefið hefur verið út ritgerðasafnið
Ást er þjófnaður eftir Eirík Örn
Norðdahl. Á heimasíðu Eiríks segir
að bókin sé um höfundarrétt, þjófn-
að og framtíðina í ótal, örlitlum hlut-
um og að bókin hafi verið skrifuð,
brotin um, prentuð og henni dreift á
aðeins þrjátíu dögum, frá 10. apríl til
10. maí sl. Það var útgáfufélagið og
bónusklúbburinn, eins og segir á síð-
unni, Perspired by Iceland sem gaf
bókina út í samstarfi við SLIS, Sum-
arbúðir listhneigðra sósíalista og er
þetta fyrsta prentaða bókin sem
kemur út hjá forlaginu.
Spurður um skilgreiningu sína á
höfundarrétti segir Eiríkur Örn
hann vera þann ramma sem höf-
undar starfi innan. Annars vegar sé
hann þeim til verndar svo þeir verði
ekki hýrudregnir af útgefendum og
hins vegar eigi hann að standa nýrri
sköpun fyrir þrifum. „Þjófnaður er
undirstaða allrar sköpunar, öll sköp-
un ber í sér enduróm af annarri
sköpun. Í fyrstu náði hann einungis
til nokkurra ára en eftir því sem ný
og gömul menning verður samofnari
fjárhagslegum hagsmunum útgef-
enda, tækjaframleiðenda og dreif-
ingaraðila, til þeim mun lengri tíma
nær hann,“ segir hann. Eiríkur Örn
bætir við að höfundarrétti sé stund-
um beitt á furðulegan hátt og t.d. sé
bandaríski afmælissöngurinn í
„eigu“ fyrirtækisins Time Warner
sem rukki fleiri þúsund dollara fyrir
notkun á laginu. Lagið sé þó að
minnsta kosti 118 ára gamalt og hafi
líklega verið stolið að mestu leyti.
Netið hefur áhrif
Eiríkur Örn segir bæði netið og
stafræna tækni almennt hafa áhrif á
höfundarrétt þar sem framleiðendur
stjórna tækjum og tólum. Til dæmis
hafi fólk verið svipt upptökutakk-
anum sem finna mátti á myndbands-
tækjum og kassettutækjum, hann sé
ekki til staðar á DVD-spilurum eða
MP3-spilurum. Þrátt fyrir það sé
löglegt að afrita efni fyrir sjálfan sig
og sína nánustu.
Eiríkur Örn segir að það sé ljóst
að vernda þurfi höfunda fyrir mis-
notkun á verkum þeirra og um leið
gera þeim kleift að sjá fyrir sér með
skrifum sínum. Hann segir þó jafn
ljóst að netið og sú dreifing sem eigi
sér stað á verkum þar auki tekjur
listamanna frekar en minnki því
listamenn eigi auðveldara með að
koma sér á framfæri án þessi að eitt-
hvert yfirvald sé að skipta sér af.
Höfundur hefur skyldur
Að sögn Eiríks Arnar vísar titill
bókarinnar í að öll sköpun sam-
anstandi af bæði ást og þjófnaði.
Ekkert listaverk fæðist í tómi heldur
séu þau öll sprottin hvert af öðru og
því sé ekkert þeirra frumlegt í þeirri
merkingu að það eigi sér enga fyrir-
mynd. „Rétt eins og það er svo gott
sem enginn hljómagangur nýr, það
er samhengið sem hann birtist í sem
gerir hann frumlegan og/eða góðan,“
segir Eiríkur Örn. Hann segir tit-
ilinn einnig vísa í þann misskilning
að höfundarréttur sé eignarréttur á
einhvern hátt. „Maður „á“ ekki
sköpunarverk sem maður hefur fært
heiminum, heimurinn á það. Eins og
kvikmyndagerðarmaðurinn Godard
benti á þá hefur höfundur engan
rétt, einungis skyldur,“ segir hann
að lokum.
Hægt er að kaupa bókina á heima-
síðu Eiríks Arnar, www.nordda-
hl.org, og fæst hún bæði prentuð og
á rafrænu formi.
Morgunblaðið/Sigurgeir S
Eiríkur „Maður „á“ ekki sköpunarverk sem maður hefur fært heiminum.“
„Öll sköpun ber í sér endur-
óm af annarri sköpun“
 Rithöfundurinn Eiríkur Örn Norðdahl gefur út ritgerðarsafnið Ást er þjófnaður
Kanadíski tónlistarmaðurinn Leon-
ard Cohen hlaut á dögunum spænsk
bókmenntaverðlaun, Príncipe de
Asturias de las Letras, sem veitt eru
rithöfundum sem ekki skrifa á
spænsku. Cohen, sem er á 77. ári,
fékk verðlaunin fyrir að hafa velt
mannlífi og vanda þess fyrir sér í
áratugi, en dómnefndin nefndi að-
eins söngtexta hans, en ekki bæk-
urnar sem hann hefur gefið út. Í áliti
dómnefndar segir að textar Cohens
hafi haft áhrif á þrjár kynslóðir fólks
um allan heim með ljóðum og tónlist
sem steypt sé saman í ævistarf sem
hafi varanlegt gildi. Asturias-
stofnunin veitir ýmis verðlaun ár-
lega, þar á meðal fyrir bókmenntir,
vísindi og listir. Verðlaunin eru
stytta eftir katalónska listamanninn
Joan Miró og um tíu milljónir króna.
Meðal þeirra sem fengið hafa verð-
launin hingað til eru Günter Grass,
Arthur Miller, Woody Allen, J.K.
Rowling og Daniel Barenboim.
Þetta eru ekki fyrstu verðlaunin
sem hann hlýtur fyrir ævistarf sitt á
árinu. Í apríl hlaut hann viðurken-
ingu Glenn Gould stofnunarinnar
fyrir að auka bókmenntalegt vægi í
alþjóðlegri poppmenningu.
Cohen
verðlaun-
aður
Hlaut spænsk bók-
menntaverðlaun
fyrir texta sína
Cohen Skáld án tíma.
Díana Rós A. Rivera
diana@mbl.is
Tónskáldið og gítarleikarinn Guð-
mundur Steinn Gunnarsson sendi ný-
lega frá sér plötuna Horpma sem
Carrier Records í New York gefur
út.
Að sögn Guðmundar Steins er
Horpma tónverk fyrir mörg plokkuð
og hömruð strengjahljóðfæri og er
leikið á gítarskyld hljóðfæri, fjóra
mismunandi sembala og gömul
hljómborðshljóðfæri, 27 hljóðfæri í
heildina. „Þau eru öll stillt á ákveð-
inn hátt, þetta er svona náttúrulegt
yfirtónakerfið svo hljómurinn er
mjög sérstakur. Þegar þú ert ekki
búinn að stilla þig inn á það getur
það hljómað falskt í fyrstu en svo
venst eyrað því,“ segir Guðmundur
Steinn. Hann segir að titill tónverks-
ins vísi í að hljóðfærin 27 séu eins og
eitt hljóðfæri, nokkurs konar harpa,
eða Horpma, með 54 strengjum í allt.
Guðmundur segir verkið, eins og
önnur tónverk sem hann hefur
samið undanfarin fimm til sex ár,
með ákveðið hrynkerfi sem hann
hefur verið að þróa og líkir eftir
náttúrulegri hrynjandi. Hann seg-
ist t.d. vinna með eitthvað sem
hljómar eins og skoppandi boltar
en notar ekki hefðbundið nótna-
kerfi til að skrá hljóðin heldur nýtir
nótnaskrift sem hann hefur þróað í
tölvu. Hljóðfæraleikararnir horfa
svo á hluti hreyfast á tölvuskjá og
gefa myndirnar hrynjandina til
kynna.
Verkið sneiðmynd
af tónlistarlífinu
Guðmundur Steinn vann nýlega
samkeppni um nýtt tónverk sem
haldin var í tilefni af 80 ára afmæli
Ríkisútvarpsins. Að sögn Guð-
mundar var auglýst eftir kammer-
verki fyrir 4-16 hljóðfæraleikara.
„Ég bara sendi inn eins og aðrir og
svo var dómnefnd sem valdi vinn-
ingshafa. Það kom mér mikið á
óvart að vinna og ég er ekki bara
að segja það, ég var hissa,“ segir
Guðmundur og hlær við. Hann seg-
ir að sér finnist líka ákveðin ábyrgð
fylgja sigrinum vegna þess að hann
ímyndi sér að dómnefnd líti á efnið
sem hún fær sem nokkurs konar
sneiðmynd af því sem er að gerast,
hans hlutverk sé því að upplýsa
hana um það með tónverki sínu.
Róttæk nýsköpun
Guðmundur Steinn hefur starfað
meðal annars með Benna Hemm
Hemm, Stórsveit Nix Nolte og
Njútón og er einn af stofnendum
tónskáldafélagsins S.L.Á.T.U.R.,
Samtaka listrænt ágengra tón-
smiða umhverfis Reykjavík, sem
hann hefur spilað í tengslum við.
Auk þess hefur hann stofnað kvart-
ettinn Ferstein. „Það er svona
bandið mitt núna. Ég hef reynt á
undanförnum árum að einbeita mér
alfarið að framúrstefnutónlist og
spuna, ekki af vanvirðingu við aðra
tónlist heldur hef ég viljað gefa mig
allan í það sem mér finnst vera rót-
tæk nýsköpun. Þar sem verið er að
ráðast að rótunum í tónlistarlega
tungumálinu sem unnið er með og
umbreyta því,“ segir Guðmundur
Steinn að lokum.
Ráðist að rótum tónlistartungunnar
Morgunblaðið/Eggert
T́ónskáld Guðmundur Steinn Gunnarsson vinnur á jaðrinum.
Reyndar er þetta
ekki bók sem maður
les frá fyrstu síðu til þeirrar
síðustu 41
»