Morgunblaðið - 06.06.2011, Qupperneq 15

15
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 6. JÚNÍ 2011
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Meðalárshiti í Reykjavík verður tæp
7,7°C í lok þessarar aldar ef spár um
hlýnun andrúmsloftsins ganga eftir.
Það er nálægt því sem meðalárshiti
var í Suður-Svíþjóð í lok 20. aldar. Í
borginni Malmö, sem er 950 km
sunnar en Reykjavík, var meðalhit-
inn 7,7°C frá 1981-1990.
Kristján Jón-
asson, stærð-
fræðingur og pró-
fessor við
Háskóla Íslands,
hefur reiknað út
spá um ársmeð-
alhita í Reykjavík
á 21. öldinni.
Hann uppfærði
útreikninga sína í
maí síðastliðnum.
Kristján tók einn-
ig saman upplýsingar um ársmeð-
alhita í Reykjavík frá 1866–2010.
Búið er að leiðrétta tölurnar með til-
liti til mismunandi mælingastaða
innan borgarinnar á tímabilinu.
Árið 1866 var kaldasta ár í
Reykjavík frá því mælingar hófust
en þá var ársmeðalhitinn einungis
2,11°C. Síðan hefur ársmeðalhitinn
sveiflast nokkuð í áranna rás en
stöðugt vaxið frá því um 1980. Árið
2003 var heitasta árið síðan mæl-
ingar hófust en þá var meðalárshit-
inn í Reykjavík 6,06°C. Tölur um
meðalárshita í Stykkishólmi frá
1830–2010 sýna áþekkar sveiflur og í
Reykjavík, þótt meðalárshitinn sé
ívið lægri í Stykkishólmi.
Ólíkar sviðsmyndir
Kristján hefur haldið erindi um
líklega þróun hlýnunar, sérstaklega
með tilliti til Íslands. Hann fjallaði
m.a. um spá milliríkjanefndar Sam-
einuðu þjóðanna um loftslagsbreyt-
ingar (IPCC) sem fram kemur í
skýrslu nefndarinnar frá 2007.
IPCC setti upp mismunandi sviðs-
myndir fyrir mögulega lofts-
lagsþróun á Norður-Atlantshafi út
þessa öld. Hver þessara sviðsmynda
miðast við tilteknar forsendur um
hlýnun yfirborðs jarðar á heimsvísu
á þessari öld. Viðmiðunarárið í spán-
um er 1990.
Kristján sagði að spá IPCC fyrir
hlýnun á Íslandi væri nokkurn veg-
inn sú sama og fyrir heiminn í heild.
Því hefur verið haldið fram að hlýn-
un verði meiri á norðurslóðum en
sunnar á hnettinum. Kristján sagði
að á móti kæmi að minni hlýnun yrði
yfir úthöfunum en meginlöndunum
og að það drægi úr hlýnun á Íslandi.
Spár IPCC gera ráð fyrir kaldari
bletti, eins konar kuldapolli, suður af
Íslandi, eins og sést á skýringar-
mynd.
Spár um hlýnun eru ákveðin nálg-
un, en háðar talsverðum breytileika
af náttúrunnar hendi. Skekkjan
eykst eftir því sem líður á öldina.
Fjölmargir þættir í náttúrunni hafa
áhrif á hvort og hve mikið hlýnar,
áhrif losunar gróðurhúsalofttegunda
bætast þar við. Enginn vafi leikur þó
á því að hlýnunar hefur gætt undan-
farna áratugi.
„Það hefur verið mjög brött hlýn-
un frá árinu 1980 og hefur hlýnað
um eina og hálfa gráðu frá meðaltal-
inu þá eða um tvær og hálfa gráðu ef
horft er á kaldasta árið sem var 1979
[frá upphafi 20. aldar]. Við sjáum af-
leiðingar þess á gróðrinum, skordýr-
unum og fleiru,“ sagði Kristján.
„Miðað við útreikninga mína má
segja að við séum búin að taka út
hlýnun næstu tíu ára nú þegar. Þess
vegna er línan frekar flöt til 2020.
Þessi spá gerir ráð fyrir að við séum
komin í topp á náttúrulegri sveiflu.
En það kólnar ekki og heldur áfram
að hlýna þegar líður á öldina.“
Horfur á vaxandi
hlýindum út þessa öld
Hlýnun í Reykjavík árið 2095 samanborið við 1990
Sviðsmynd B1 Sviðsmynd A1B Sviðsmynd A2
C°0 1 2 3 4 5 6 7 8
Hlýnun árið 2095 (m.v. B1):
Í Reykjavík: 1,7°C
Á jörðinni (meðalhlýnun): 1,8°C
Hlýnun árið 2095 (m.v. A1B):
Í Reykjavík: 2,7°C
Á jörðinni (meðalhlýnun): 2,7°C
Hlýnun árið 2095 (m.v. A2):
Í Reykjavík: 2,5°C
Á jörðinni (meðalhlýnun): 3,4°C
Hlýnun við yfirborð jarðar og hækkun sjávarborðs
Sviðsmynd Hlýnun (°C) Vikmörk (°C) Sjávarborðshækkun
Óbreytt frá 2000 0,6 0,3-0,9 ekki metin
B1 1,8 1,1-2,9 0,18-0,38
A1B 2,8 1,7-4,4 0,21-0,48
A2 3,4 2,0-5,4 0,23-0,51
Heimildir: Halldór Björnsson (Reykjavík 2008) og Kristján Jónasson (fyrirlestur 2011)
6
5
4
3
2
°C
1870 1890 1910 1930 1950 1970 1990 2010
Meðalárshiti í Reykjavík 1866-2010
Niðurstöður skýrslu IPCC frá 2007
6,0
5,0
4,0
3,0
2,0
1,0
0,0
-1,0
H
na
tt
ræ
n
yfi
rb
or
ðs
hl
ýn
un
(°
C
)
1900 2000 2100
A2 sviðsmynd
A1B sviðsmynd
B1 sviðsmynd
Óbreyttur koltvísýringsstyrkur
ársins 2000
20. öldin
Meðalárshiti
15árakeðju-
meðaltal
Ársmeðalhiti í Reykjavík 1945-2010 og spá fyrir 2011-2100
10
9
8
7
6
5
4
3
°C
1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 2100
 Meðalárshiti í Reykjavík verður tæp 7,7 stig í lok þessarar aldar ef spár ganga eftir
 Mikið hefur hlýnað frá 1980 og líklega er búið að taka út hlýnun næstu tíu ára
Tímabil Meðalhiti Athugasemdir
1866-2010 4,34° Allt mælda tímabilið
1961-1990 4,31° Algengt viðmiðunartímabil
1931-1960 4,94° Eldra viðmiðunartímabil
1866 2,11° Kaldasta mælt ár
1991-2010 4,96° Síðastliðin 20 ár
1869-1888 3,57° Köldustu 20 ár
1927-1946 5,06° Hlýjustu 20 árin
2003 6,06° Heitasta árið
2011-2020 5,54° Hlýnun 1985-2015 reiknast 0,48° á áratug
2031-2040 5,90° Spá
2091-2100 7,66° ...skyldi spáin rætast?
Hlýnun og kólnun í tímans rás í Reykjavík
Heimild: Kristján Jónasson
Morgunblaðið/Friðrik Tryggvason
Hlýtt Horfur eru á vaxandi hlýindum hér á landi út þessa öld. Mikið hefur
hlýnað frá 1980 og útlit fyrir að meðahitinn geti orðið tæp 7,7°C í aldarlok.
Kristján
Jónasson
Morgunblaðið/RAX
Kuldaköstum
fækkar – hita-
bylgjum fjölgar
Reynsla áranna 1925-2005
þykir benda til þess að fyrir
hvert stig hækkunar hita í
byggð muni snjóhula minnka
um 3-4 vikur í byggð en um
þrjár vikur í 500-700 metra
hæð í fjöllum. Snjór verður
óverulegur fari meðalhiti árs-
ins á láglendi yfir 7 stig.
Talið er líklegt að kulda-
köstum að vetri fækki en hita-
bylgjum að sumri fjölgi. Þá er
talið líklegt að sjávarhiti í
kringum landið muni hækka.
Óvissa er um hve mikil hlýn-
un hafsins verður. Hafís mun
nánast hverfa úr Norður-
Grænlandshafi síðsumars á
þessari öld. Vetrarís mun
einnig minnka. Mögulega get-
ur borgarís sést oftar á sigl-
ingaleið við Ísland þótt hafís
minnki almennt talað.
Morgunblaðið/hag
Snjór Með auknum hlýindum mun
snjóhula minnka.
Hamskipti lífríkis og landslags