Morgunblaðið - 09.06.2011, Side 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 9. JÚNÍ 2011
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Frægt var þeg-ar fjár-málaráð-
herrar ESB-ríkja
hittust á neyð-
arfundi í Lúx-
emborg nýlega til
að ræða hættu á því að Grikkir
gætu staðið frammi fyrir
greiðslufalli ríkisskuldbindinga
sinna. Ráðherrarnir harðneituðu
að til slíks fundar hefði verið
boðað. Á því augnabliki voru þó
eðalbílar þeirra að leggja að dyr-
um fundarstaðarins. Þegar
ósannindin voru rekin ofan í þá
hlupu þeir í næsta vígið. Þeir
hefðu að vísu hist en það hefði
alls ekki verið til að ræða slíka
hættu. Hún væri alls ekki til
staðar og hugmyndin ein væri
fráleit og óhugsandi að ríki á
evrusvæði lenti í slíkum hremm-
ingum.
Þegar spurðist síðar að
„greiðslufall Grikkja“ hefði verið
sjálft tilefni fundarins sagði for-
maður ráðherrahópsins að þótt
hann væri ekki stoltur yfir lyg-
um sínum og félaga sinna þá
hefði verið óhjákvæmilegt að
grípa til lyginnar í þessu tilfelli.
Ella hefði getað farið mjög illa.
Nú hefur verið lekið tveggja
daga gömlu bréfi frá Wolfgang
Schäuble, fjármálaráðherra
Þýskalands, til Seðlabankastjóra
evrusvæðisins, Jeans Claude
Trichet, þar sem ráðherrann tel-
ur að gjaldþrot Grikklands kunni
að vera skammt undan.
„Við erum nú í þeim sporum
að veruleg hætta er á því að til
hreins gjaldþrots
komi innan evru-
svæðisins,“ segir
Schäuble í bréfi
sínu. Ástæðan til
þess að fjár-
málaráðherra
Þýskalands telur sig knúinn til
að skrifa bankastjóranum slíkt
bréf og láta leka því skömmu síð-
ar er að Seðlabanki evrusvæð-
isins hefur barist hart gegn því
að greiðslufall ríkis á áhrifa-
svæði hans sé viðurkennt sem
kostur, hvað þá meira. Bankinn
hefur þvert á reglur Evrópusam-
bandsins víkkað út fyrirgreiðslu
sína til valtra ríkja á svæðinu og
tekið sífellt verri veð, einnig
þvert á reglur. Hann myndi því
tapa óheyrilegum fjárhæðum á
greiðslufalli Grikkja.
En bankinn óttast að það verði
bara byrjunin. Í framhaldinu
kynni að sjást undir iljarnar á
eigendum skuldabréfa ríkissjóða
Spánar og Ítalíu og slíka skriðu
gæti enginn björgunarsjóður
ESB stöðvað. Höfði Seðlabanka
Evrópu finnst það því skárri
kostur að berja því höfði áfram
við steininn fremur en að fá alla
skriðu skuldabréfa sem enginn
vill kaupa beint á það. En skrif
og leki Schäuble er einnig merki
um að þýskur almenningur og
jafnvel stjórnmálaelítan hefur
vaxandi efasemdir um að rétt sé
að veita Grikkjum frekari að-
stoð. Krafan um að kröfuhöfum
blæði einnig, en ekki aðeins
skattgreiðendum á evrusvæðinu,
fær sífellt meiri þunga.
Raunveruleikinn
rennur smám saman
upp, jafnvel á evru-
svæðinu}
Óttast greiðslufall
Grikkja
Blaðamenn hafaheilbrigðan
metnað til að vera
fyrstir með frétt,
sérstaklega ef hún
er mikilvæg og
hefur þýðingu fyrir
umræðuna í þjóð-
félaginu. Betri fjöl-
miðlar vilja þó fremur missa af
tækifærinu til að kasta frétta-
sprengjunni en að birta eitt-
hvað sem verulega vantar í og
ekki hefur verið unnt að sann-
reyna með nægjanlega afger-
andi hætti. Þarna er þó oft
vandrötuð leið.
Sama gerist einnig í frétta-
skýringum, þar sem reynt er
að kafa í mál og gera þeim
rækileg skil. Nokkur hætta er
á að umsjónarmenn gerist þá
talsmenn tiltekins málstaðar
en gleymi hlutverki fréttaflytj-
andans og skýrandans. Kast-
ljós Sjónvarps var á dögunum
með eftirtektarverða úttekt á
nokkrum þáttum fíkefnavand-
ans. Margt var þar vel gert, en
því miður líka farið offari, það
skemmdi fyrir öllu hinu. Þann-
ig var hugtakið „læknadóp“
viljandi eða óviljandi orðið
samheiti á ávísun lækna á til-
teknum, viður-
kenndum lyfjum til
hóps sjúklinga. Og
þegar þær trumbur
höfðu verið nægj-
anlega barðar voru
birtar trúnaðar-
upplýsingar þar
sem slík ávísun var
brotin niður á einstaka lækna.
Augljóst mátti vera að vel-
ferðarráðuneyti og/eða önnur
heilbrigðisyfirvöld höfðu lekið
þessum upplýsingum. Það sæt-
ir mikilli furðu, ekki síst í ljósi
þess að upplýsingarnar voru
beinlínis notaðar til að skaða
æru tiltekinna lækna með því
að setja þær í annarlegt sam-
hengi. Ríkisútvarpið hefur ekki
enn beðist afsökunar á þessari
framgöngu og því skal hér
spáð að það muni ekki sjá
sóma sinn í að gera það. Grét-
ar Sigurbergsson læknir skrif-
aði í vikunni fróðlega grein um
málið, eins og það snýr að hon-
um. Eftir lestur þeirrar grein-
ar verður flestum vísast ljóst
að miklir annmarkar voru á
fjölmiðlaherferðinni og með-
höndlun málsins, sem svo
sannarlega var réttlætanlegt
að fjalla um.
Rannsóknarblaða-
mennska krefst ekki
síður hófsemi og að-
gátar en önnur um-
fjöllun}
Umfjöllun fór úr böndum
E
ftir bankahrun hrópaði æst fólk
á Austurvelli og krafðist breyt-
inga til hins betra. Til að leggja
áherslu á kröfu sína um réttlæti
og uppgjör við þá seku felldu
menn jólatré og kveiktu í því, rifu upp bekki
og dunduðu við að kasta eggjum í Alþing-
ishúsið. Þessi hávaði, sem var að stórum
hluta skapaður af fylgismönnum vinstri-
grænna, skilaði kosningum og upp reis
vinstristjórn. Hún ákvað að tími væri kominn
til að draga einhverja stjórnmálamenn til
ábyrgðar á hruninu og valdi þá leið sem hent-
aði henni best: Hún ákvað að fórna sjálfstæð-
ismanni, fyrrverandi forsætisráðherra.
Sennilega taldi ríkisstjórnin að þessi fórn
myndi falla í kramið hjá fjöldanum. En ekki
heyrir maður nein húrrahróp vegna þess að Geir
Haarde er kominn fyrir landsdóm og engu er líkara en
að komið sé hik á þá stjórnmálamenn sem ákváðu að
draga hann fyrir dóm. Þeir fá ekki það klapp á bakið
sem þeir bjuggust við frá þjóðinni og það gerir þá óör-
ugga. Svo virðist sem þeir geri sér ljóst að þeir hafi ekki
farið rétta leið. Auðvitað ættu þessir menn að skamm-
ast sín, en sennilega kunna þeir það ekki. Í staðinn
muldra þeir fyrir framan sjónvarpsmyndavélar að verið
sé að framfylgja vilja meirihluta Alþingis.
Innleiðing pólitískra réttarhalda í íslenskt þjóðfélag
er nýjung sem allir siðaðir menn hljóta að hafna.
Hefndarréttarhöldin yfir Geir Haarde eru svo ógeðfelld
að menn með sómakennd, hvar í flokki sem þeir standa,
geta ekki setið hjá og látið eins og þeim komi
málið ekki við. Nú er sannarlega þörf á að
segja: Ekki í mínu nafni!
Bankahrunið á Íslandi varð ekki vegna
þess að forsætisráðherrann væri andvara-
laus meðan allir aðrir voru að vinna vinnuna
sína af stakri samviskusemi. Hér brást svo
að segja flest sem brugðist gat: eftirlitsstofn-
anir voru ekki virkar og fjárglæframenn
léku lausum hala, sviku og prettuðu. Svo
sannarlega var það ekki Geir Haarde sem
var að stela bankainnistæðum landsmanna
og koma þeim í skattaskjól víða um heim.
Sjálfsagt má skamma forsætisráðherrann
fyrir að hafa ekki áttað sig á stöðu mála
nógu snemma, alveg eins og skamma má
aðra áhrifamenn, þar á meðal forsetann, fyr-
ir hið sama, svo ekki sé talað um eftirlitsstofnanir. En
það er fáránlegt að ætla að draga Geir Haarde fyrir
dóm og setja í fangelsi fyrir að hafa ekki verið alvitur
og forspár þann tíma sem hann gegndi embætti for-
sætisráðherra.
Eru pólitísk réttarhöld hið nýja Ísland vinstrimanna?
Verða slík réttarhöld tíðkuð eftir hver stjórnarskipti?
Verða fyrrverandi ráðherrar dæmdir fyrir vafasamar
aðgerðir í efnahagsmálum þann tíma sem þeir sátu á
valdastólum? Víst er að vinstristjórnin hefur brugðist í
fjölda mála, sem gætu kallað á pólitísk réttarhöld, ef
vilji væri fyrir slíku. Ef ráðherrar hennar færu fyrir
dóm og yrðu dæmdir væri með sanni hægt að segja að
búsáhaldabyltingin hefði étið börnin sín. kolbrun@mbl.is
Kolbrún
Bergþórsdóttir
Pistill
Geir Haarde og glæpurinn
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
BAKSVIÐ
Andri Karl
andri@mbl.is
F
jölmörg fjárfestingaverk-
efni eru á teikniborðinu,
sagði forsætisráðherra í
ræðu á fundi Samfylk-
ingarinnar nýverið og
iðnaðarráðherra endurtók á Alþingi í
vikunni. Í skýrslu Alþjóðagjaldeyr-
issjóðsins í tengslum við fimmtu end-
urskoðun á efnahagsáætlun sjóðsins
og íslenskra stjórnvalda er gert ráð
fyrir að fjárfesting muni aukast um
tæp 17% í ár og 18,5% á næsta ári. Er
von að menn spyrji hvort Íslendingum
sé að takast að klóra sig upp úr krepp-
unni.
Jákvæð teikn eru á lofti. Um það
eru flestir sammála. En fátt er þó í
hendi enn sem komið er. „Við erum
mjög ánægð með það í iðnaðarráðu-
neytinu að búið er að skrifa undir þrjá
nýja fjárfestingarsamninga við fyr-
irtæki sem eru að fara af stað í fram-
kvæmdir og við erum að vinna að gerð
þess fjórða,“ sagði Katrín Júlíusdóttir
iðnaðarráðherra á Alþingi í upphafi
viku og bætti við að töluverð hreyfing
væri komin á fjárfesta og eftirspurn
að þyngjast.
Töf grefur undan hagvexti
Fjárfestingastofa fer ekki varhluta
af aukinni eftirspurn. Þórður H. Hilm-
arsson, forstöðumaður stofunnar, seg-
ir að á síðustu tólf til átján mánuðum
hafi áhuginn á Íslandi sannarlega auk-
ist, en „það er fátt nýtt að segja annað
en að það er viðvarandi áhugi í all-
nokkrum greinum. Margt af því eru
orkutengdar fjárfestingar, misstórar.
En eins og staðan er í dag er það fyrst
og fremst í höndum orkufyrirtækj-
anna hvernig þeim málum reiðir af“.
Í máli iðnaðarráðherra kom einnig
fram að samkeppni væri að verða um
þá orku sem framleidd er í landinu og
að eftirspurnin frá Landsvirkjun væri
metin gróflega upp á 1.600 megavött.
Auk þess sem góður gangur væri í
viðræðum milli orkusala og orkukaup-
enda hér í landinu.
Þórður segir það lykilþætti í þess-
um viðræðum, að menn fái orku á
þeim tíma sem þeir þurfa og á þeim
kjörum og verði sem ásættanlegt er
fyrir erlenda fjárfesta. Skemmst er að
minnast þess að HS Orka og Norðurál
náðu ekki saman á viðskiptalegum
forsendum um að halda áfram með
samninga sín í milli en það hefði
tryggt að Helguvík hefði farið af stað.
Það mál er komið fyrir gerðardóm, og
þykir ráðherra það miður. „Þá stað-
reynd ræður ríkisstjórnin einfaldlega
ekki við þegar menn ákveða að fara
fram með þeim hætti að hefja við-
skiptasamband á grunni dóms,“ sagði
Katrín.
Í þessu sambandi má benda á, að í
skýrslu AGS kom fram að það helsta
sem gæti grafið undan hagvexti að
mati sérfræðinga AGS væri ef töf yrði
á fjárfestingaverkefnum á næstunni.
Tækifæri í efnavöruframleiðslu
Spurður út í aukinn áhuga á Íslandi
og ástæður þess að fjárfestar líta
landið að nýju hýru auga segir Þórður
að þróunin hafi leitt það af sér. „Orku-
verð hefur verið að hækka erlendis og
aukin ásókn er í græna orku. Svo er
Ísland á margan hátt samkeppn-
ishæft.“
Fjárfestingastofa hefur lagt
áherslu á tilteknar atvinnugreinar að
undanförnu á borð við kísilhreinsiver,
gagnaver og koltrefjaiðnað, sem sé að
rétta úr kútnum eftir bakslag við al-
þjóðlegu efnahagslægðina. „Síðan er
alls kyns efnavöruframleiðsla, þ.e. til-
tölulega umhverfisvæn efnavörufram-
leiðsla sem nýtir fjölþætta orku-
strauma úr jarðvarma. Þar eru mörg
tækifæri,“ segir Þórður og áréttar að
vonast sé eftir fjárfestingum í fjöl-
þættri starfsemi, í litlum og með-
alstórum fyrirtækjum einnig. „Þetta
snýst um að hafa jafnvægi í þjóð-
arbúskapnum um leið og hann er
byggður upp.“
Fjárfestar líta Ísland
hýru auga á nýjan leik
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Fjármál Gert er ráð fyrir að fjárfesting muni aukast um tæp 17% í ár.
Hlutverk Fjárfestingastofu felst
í því að laða erlenda fjárfesta til
landsins. Gerðar eru samkeppn-
isgreiningar á einstökum grein-
um og samkeppnishæfni Ís-
lands kynnt erlendis, s.s. á
ráðstefnum.
Einnig svarar Fjárfestinga-
stofa fyrirspurnum frá fyrir-
tækjum sem hafa samband og
aðstoðar þau sem ákveða að
koma hingað til skoðunar. Unnið
er með fyrirtækjunum í gegnum
allt ferlið. „Við gerum ekki
samninga en erum þeirra fram-
lengdi armur meðan á þeirri
skoðun stendur,“ segir Þórður
H. Hilmarsson, forstöðumaður
Fjárfestingastofu.
Laða að og
leiðbeina
FJÁRFESTINGASTOFA
Fjárfest Ísland er kynnt út á við.