Morgunblaðið - 09.06.2011, Qupperneq 33

MENNING 33
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 9. JÚNÍ 2011
Síðastliðið sunnudagskvöldlauk Listahátíð í Reykja-vík með síðasta atriði há-tíðarinnar, ljóðatónleikum
sópransöngkonunnar Barböru
Bonney ásamt undirleikara henn-
ar.
Barbara er reyndar jafnvíg á
ljóðasöng og óperur. Hún hefur
sungið í stóru A-húsunum víðs-
vegar um heiminn síðan 1985 en
sjálf skilgreinir hún sig sem ljóða-
söngkonu, sem syngur í óperum.
Hún bjó í Svíþjóð um skeið, er hún
var gift barítónsöngvaranum Håk-
an Hagegård og hefur lagt sér-
staka áherslu á flutning norrænn-
ar ljóðlistar, líkt og við fengum að
njóta á sunnudagskvöldið.
Dagskrá kvöldsins var
skemmtilega uppbyggð, þýskur
rammi utan um norska sönglaga-
hefð. Fyrst hlýddum við á Dich-
terliebe, þar sem lýst er ást-
arsælu og sorg ungs manns.
Verkið er því nær alltaf flutt af
karlröddum en Barbara segist
syngja fyrir hönd stúlkunnar, sem
ljóðin voru samin til. Síðan heyrð-
um við undurfalleg sönglög
Griegs við ljóðatexta ýmissa
norskra skálda, meðal annars fé-
laga hans og vina Björnstjerne
Björnson og Henriks Ibsen. Að
lokum söng Barbara síðustu ljóð
Richards Strauss, sem hann
samdi skömmu fyrir andlát sitt
1949. Þar þurfti Barbara að taka
rödd sína sannarlega til kostanna,
og það gerði hún með glæsibrag.
Barbara Bonney stóð sig óað-
finnanlega þetta kvöld, tækni,
túlkun og útgeislun voru með ólík-
indum, jafnt í fínlegum strófum
Grieg sem í voldugum línum
Strauss. Við hljómborðið sat Schu-
back og stóð sig ekki síður í að
skapa hina réttu stemningu með
nákvæmum og blæbrigðaríkum
leik sínum. Þó að mest hafi e.t.v.
reynt á í Strauss var það Grieg,
sem heillaði mest. Þar brá oftast
fyrir þessum ógleymanlegu augna-
blikum, þar sem listamennirnir
hitta á töfrastund.
Þessar töfrastundir voru þó of
fáar þetta kvöldið og þar tel ég við
val á húsakynnum að sakast. Eld-
borg er vafalaust frábær tónleika-
salur en hún er alltof stór fyrir
ljóðasöng af þessu tagi nema hægt
sé að breyta hljómburðinum til
mótvægis. Ljóðasöngur þarfnast
nándar og hún næst einfaldlega
ekki við þessar aðstæður.
Tónleikaskrána má ég til með að
minnast á, hún var til mikillar
prýði. Þar mátti finna grein-
argóðar upplýsingar um flytjendur
og tónskáld og einnig texta
ljóðanna, bæði á frummálinu og í
íslenskri snörun Reynis Axels-
sonar. Gott framtak!
Nándin náðist ekki
Barbara Bonney bbbmn
Robert Schumann: Dichterliebe op.48,
Edvard Grieg: Ýmis ljóð, Richard
Strauss: Vier letzte Lieder. Barbara
Bonney sópran. Thomas Schuback pí-
anó. Sunnudaginn 5. júní kl. 20:00.
Snorri Valsson
TÓNLIST
Frum-tónlistarhátíðin fer fram á
Kjarvalsstöðum í dag og hefst kl.
20.00. Hátíðin er haldin ár hvert og er
helguð nútímatónlist en það er
Kammerhópurinn Adapter sem
stendur að hátíðinni í samvinnu við
Listasafn Reykjavíkur.
Tónleikarnir í ár bera yfirskriftina
Complexity og skírskotar nafnið í
„new-complexity“ tónlistarstefnuna
sem kom fram á Englandi í kringum
1980. Stefnan fæst við fjölraddað
samspil mismunandi tónmáls í tón-
myndum verka og er leikið með hefð-
bundna nótnaskrift og farið með
hana í öfgar. Adapter mun beina
sjónum sínum að þessum öfgum í
nýrri tónlist og berjast við flókna
nótnaskriftina í anda stefnunnar.
„Þetta eru tæknilegar öfgar í nótna-
ritun og fingrasetningu og stundum
reynir á röddina. Þetta er flókin tón-
list,“ segir Kristjana Helgadóttir
flautuleikari. Hún segir eitt verk geta
haft bæði flókna nótnaskrift og takt
auk þess sem fleira geti bæst við og
sjálf fari hún t.d. með ljóð á meðan
hún spilar. „Þetta eru orðin mörg lög
af erfiðleikum svo maður er búinn að
vera að æfa mánuðum saman, þetta
er svona að skríða saman.“
Aðspurð segist Kristjana halda að
allir geti skemmt sér á tónleikunum
burtséð frá því hversu kunnugir þeir
eru nútímatónlist. „Ég held að þetta
verði mjög spennandi og skemmti-
legir tónleikar og um leið sýnishorn
af seinni hluta síðustu aldar. Þetta er
skemmtileg blanda af músík og þú
þarft ekki að ekki að vera fagmann-
eskja til að geta notið.
diana@mbl.is
Hátíð flókinna öfga
Morgunblaðið/Eggert
Flókið Kammerhópurinn Adapter.
Út er komin Morkinskinna í ritröðinni Íslenzk
fornrit (23. og 24. bindi). Ármann Jakobsson
og Þórður Ingi Guðjónsson sáu um útgáfuna.
Morkinskinna er mikið konungasagnarit frá
fyrri hluta 13. aldar og greinir frá þeim kon-
ungum sem ríktu í Noregi eftir fall Ólafs helga
á Stiklarstöðum árið 1030. Ritið mun í önd-
verðu hafa náð fram að dögum Sverris kon-
ungs Sigurðarsonar seint á 12. öld, en nið-
urlagið er glatað. Hér er á ferð elsta varðveitta
rit þar sem saga margra konunga er rakin ýt-
arlega. Með þessari útgáfu er Morkinskinna í
fyrsta sinn gerð aðgengileg íslenskum almenn-
ingi, með ýtarlegum formála og skýringum.
Í fyrra bindi útgáfunnar eru sögur Magn-
úsar góða Ólafssonar og Haralds harðráða
Sigurðarsonar. Segir fyrst frá því er Magnús
er tekinn úr fóstri austur í Garðaríki og settur
á konungsstól í Noregi. Þegar hann vex úr
grasi verður hann um hríð harður stjórnandi,
en mildast við áminningu Sighvats skálds
Þórðarsonar og er síðan nefndur Magnús hinn
góði. Á seinasta ríkisári Magnúsar kemur
Haraldur Sigurðarson föðurbróðir hans í Nor-
eg, og þeir frændur ríkja þá saman um hríð.
Síðan deyr Magnús skyndilega, og ríkir Har-
aldur einn eftir það. Haraldur er mikill æv-
intýramaður sem dvaldist ungur suður í Mikla-
garði og drýgði margar dáðir, en þegnum hans
þótti hann öllu harðráðari en Magnús. Hann
nýtur þó álits fyrir visku sína og dálæti á
sagnalist og fær þá einkunn að hafa verið besti
vinur Íslendinga meðal Noregskonunga. Sögu
Haralds lýkur með örlagaríkri herferð hans til
Bretlandseyja og falli hans í miklum bardaga
við Stafnfurðubryggju árið 1066.
Í síðara bindi eru birtar sögur þeirra kon-
unga sem ríktu í Noregi eftir fall Haralds kon-
ungs harðráða. Fyrstur réð ríkjum Ólafur
kyrri sonur hans. Ríkisár hans eru friðsöm og
gjöful, en litlum sögum fer af þeim. Sonur
Ólafs er Magnús berfættur sem er mikill her-
maður og refsivöndur nágrannanna bæði í
austri og vestri. Eftir fall hans á Írlandi 1103
skiptist ríkið milli þriggja sona hans sem eru
ólíkir menn. Sigurður verður frægur fyrir Jór-
salaferð sína á ungum aldri, en Eysteinn bróð-
ir hans reynist öflugur ríkisstjórnandi, laga-
maður og ástsæll vinur þegna sinna. Noregur
stendur í blóma á ríkisárum þeirra bræðra, en
eftir það sígur á ógæfuhliðina. Við taka grimm-
ir og óvitrir konungar, og brátt ríkir borg-
arastyrjöld í Noregi. Bræður berjast, og sér
ekki fyrir endann á þeirri ófriðaröld þegar rit-
inu lýkur.
Morkinskinna gerist einkum við norsku
hirðina, og mikill áhugi er þar á hirðmenningu
og hirðlífi. Konungar eru sýndir í samskiptum
við þegnana, og greina má þar mikinn áhuga á
konungsvaldi. Söguna má því kalla samfélags-
spegil þar sem hirðlífið er skoðað í ýmsum
myndum. Enn fremur ber sagan vitni miklu
dálæti á framandi löndum, og drjúgur hluti
hennar gerist í Austur-Evrópu og löndunum
umhverfis Miðjarðarhaf.
Ein höfuðprýði Morkinskinnu eru hinar
mörgu frásagnir af samskiptum konunga við
Íslendinga sem dveljast í Noregi, hinir svo-
nefndu Íslendinga þættir. Flestir eru þætt-
irnir í sögu Haralds harðráða. Sumir þáttanna
eru meðal meistaraverka íslenskra bók-
mennta, svo sem Auðunar þáttur vestfirska,
Halldórs þáttur Snorrasonar, Hreiðars þáttur
heimska og Sneglu-Halla þáttur. Í Mork-
inskinnu eru fleiri vísur en í nokkru öðru fornu
íslensku sagnariti, og setja þær og hin íslensku
skáld mikinn svip á verkið.
Frá Haraldi konungi
harðráða ok Brandi örva
Nú er frá því sagt eitthvert sumar, þá er
Brandr inn örvi kom til bæjarins. Hann var
sonr Vermundar í Vatsfirði. Hann var manna
vinsælastr ok örvastr. En Þjóðólfr skáld hafði
sagt konungi jafnan frá Brandi hvé mikill
mætismaðr hann var ok vel at sér. Ok svá hafði
hann mælt, Þjóðólfr, at honum þætti eigi sýnt
at annarr maðr væri betr til konungs fallinn í
Íslandi fyrir sakir örleika hans ok stór-
mennsku. Hann hefir sagt konungi mart frá
örleikum hans, ok mælti konungr: „Þat skal ek
nú reyna,“ segir hann; „gakk til hans ok bið
hann gefa mér skikkju sína.“ Þjóðólfr fór ok
kom inn í skemmu, þar er Brandr var fyrir.
Hann stóð á gólfinu ok stikaði lérept. Hann var
í skarlatskyrtli ok hafði skarlatsskikkju yfir
sér, ok var bandit uppi á höfðinu. Hann hafði
öxi gullrekna í handarkrikanum. Þjóðólfr
mælti: „Konungr vill þiggja skikkjuna.“
Brandr helt fram verkinu ok svaraði engu, en
hann lét falla af sér skikkjuna, ok tekr Þjóðólfr
hana upp ok færir konungi, ok spurði konungr
hversu færi með þeim. Hann sagði at Brandr
hafði engi orð um. Segir síðan hvat hann hafð-
isk at ok svá frá búningi hans. Konungr mælti:
„Víst er sjá maðr skapstórr ok mun vera mikils
háttar maðr er honum þótti eigi þurfa orð um
at hafa. Gakk enn ok seg at ek vil þiggja at
honum öxina þá ina gullreknu.“ Þjóðólfr
mælti: „Ekki er mér mikit um, herra, at fara
optarr. Veit ek eigi hversu hann vill þat virða.“
„Þú vakðir umræðu um Brand, bæði nú ok
jafnan,“ segir konungr, „enda skaltu nú fara
ok segja at ek vil þiggja öxina þá ina gullreknu.
Ekki þykki mér hann örr nema hann gefi.“
Ferr Þjóðólfr nú til fundar við Brand ok segir
at konungr vill þiggja öxina. Hann rétti frá sér
öxina ok mælti ekki. Þjóðólfr færir konungi öx-
ina ok segir hvé fór með þeim. Konungr mælti:
„Meiri ván at þessi maðr muni vera fleirum
örvari, ok heldr fénar nú of hríð. Farðu enn ok
seg at ek vil hafa kyrtilinn er hann stendr í.“
Þjóðólfr segir: „Ekki samir þat, herra, at ek
fara optarr.“ Konungr mælti: „Þú skalt fara at
vísu.“ Ferr hann enn ok kemr í loptit ok segir
at konungr vill þiggja kyrtilinn. Brandr bregðr
þá sýslunni ok steypir af sér kyrtlinum ok
mælti ekki. Hann sprettir af erminni annarri
ok kastar braut síðan kyrtlinum, en hefir eptir
ermina aðra. Þjóðólfr tekr hann upp ok ferr á
fund konungs ok sýnir honum kyrtilinn. Kon-
ungr leit á ok mælti síðan: „Þessi maðr er bæði
vitr ok stórlyndr. Auðsét er mér hví hann hefir
erminni af sprett: Honum þykkir sem ek eiga
eina höndina ok þá þó at þiggja ávallt en veita
aldrigi. Ok fari nú eptir honum.“ Ok var svá
gört, ok fór Brandr til konungs ok þá af honum
góða virðing ok fégjafar. Ok var þetta gört til
raunar við hann.
Af konungum og þegnum þeirra
Morkinskinna kemur út hjá
Hinu íslenzka fornritafélagi í
tveimur bindum í ritröðinni
Íslenzk fornrit. Bækurnar eru
samtals um 800 síður, og þær
prýða myndir, landakort og
ýmsar skrár. Ritstjórar Ís-
lenzkra fornrita eru Jónas
Kristjánsson og Þórður Ingi
Guðjónsson. Hér er fjallað um
útgáfuna og birt kaflabrot.
Aðgengileg Morkinskinna er konungasagnarit frá fyrri hluta 13. aldar og greinir frá konungum sem ríktu í Noregi eftir fall Ólafs helga.